احیاگر معاصر شیوه نستعلیق صفوی
نگاهی به سبک خوشنویسی استاد محمد شهبازی
اللهیار خوشبختی- گرافیست و خوشنویس / استاد محمد شهبازی یکی از چهرههای برجسته و تأثیرگذار در عرصه خوشنویسی معاصر ایران است که این روزها نمایشگاهی از آثار او در موقوفات دکتر محمود افشار در حال برگزاری است. شهبازی با تلفیق اصالتهای نستعلیق ایرانی و نوآوریهای تکنیکی، توانسته است جایگاهی ممتاز در میان خوشنویسان معاصر بیابد و مسیر تازهای در تداوم این هنر دیرینه بگشاید. او در طول سالها تلاش کرده است تا با احیای شیوههای کهن خوشنویسی ایران، بویژه سبک میرعماد حسنی، زمینهای برای ارتباط بین سنتهای قدیمی و زیباییشناسی معاصر فراهم کند.
تأثیر بر نسل نوین خوشنویسان
یکی از مهمترین جنبههای فعالیت استاد محمد شهبازی، تأثیرگذاری او بر نسل نوین خوشنویسان است. شهبازی با تدریس اصول بنیادی خوشنویسی و تأکید بر ظرافتهای ترکیببندی و فواصل هندسی در خط نستعلیق، توجه خاصی به آموزش جوانان داشته است.
او با برگزاری کارگاهها و کلاسهای آموزشی در داخل و خارج از ایران، بسیاری از هنرجویان را با مبانی صحیح این هنر آشنا کرده و به آنها آموخته است که چگونه میتوانند هنر خوشنویسی را به شکل نوین و معاصر درآورند. وی در انجمن خوشنویسان ایران و سایر نهادهای هنری، در کنار تدریس، به هنرجویان خود مشاورههای فنی ارائه میدهد. شهبازی همواره تأکید دارد که برای حفظ اصالت نستعلیق، هنرمندان باید درک عمیقی از جزئیات ساختاری خط و تاریخچه آن داشته باشند. بسیاری از هنرجویان پس از گذراندن دورههای آموزشی او، به خوشنویسان معتبر تبدیل شده و آثارشان در نمایشگاههای داخلی و خارجی به نمایش درآمده است.
احیای سبک میرعماد حسنی
میرعماد حسنی قزوینی به عنوان قله خوشنویسی نستعلیق شناخته میشود. این خوشنویس برجسته نهتنها از لحاظ تکنیکی در خوشنویسی بینظیر بود، بلکه توانست زبان خوشنویسی ایرانی را به سطحی نوین و بسیار پرقدرت برساند. شیوههای نوین او در خط نستعلیق هنوز هم در آموزشها و تمرینهای خوشنویسی مدرن استفاده میشود.
شهبازی با آگاهی کامل از اهمیت میرعماد حسنی و آثارش، در پی احیای دقیق این شیوه در دوران معاصر برآمد. او با مطالعه و بررسی آثار میرعماد، توانست اجزای تکنیکی این سبک را در آثار خود احیا و به نسل جدید خوشنویسان منتقل کند. بویژه تأکید شهبازی بر حرکات قلم، ترکیببندی خطوط و انسجام بصری در خطوط نستعلیق، بازتابی از شیوههای دقیق و پرمحتوای میرعماد است. این خوشنویس در آثار خود از ویژگیهای منحصر به فرد شیوه میرعماد استفاده کرده است؛ بویژه در قسمتهایی از آثارش، حرکت آزاد قلم و استفاده از فضای خالی به طور خاص مشاهده میشود. این شیوهها که در دوره صفویه به اوج خود رسیدند، بهطور برجسته در آثار شهبازی نمایان هستند. وی بویژه در خطوط بزرگ و قطعات مذهبی خود، این شیوهها را به بهترین شکل ممکن به کار برده است.
دستاوردهای هنری
آثار شهبازی تنها بازتابی از گذشته نیستند؛ بلکه تلاشهایی فعال برای بازآفرینی آن سبک در زمانهای دیگرند. او در آثار خود همواره بر حفظ و ارتقای ظرافتهای خط نستعلیق تأکید دارد. او در قطعات مذهبی خود، بویژه در نوشتن قرآنهای نفیس، توانسته است به گونهای خاص از میراث نستعلیق صفوی بهره ببرد. این آثار علاوه بر ارزشهای هنری، از نظر معنوی نیز دارای اهمیت ویژهای هستند. از دیگر جنبههای برجسته آثار شهبازی، استفاده هوشمندانه از فضا و ترکیببندی است.
او با دقت و توجه به جزئیات، توانسته است خطوط را به گونهای در کنار یکدیگر قرار دهد که نهتنها از نظر بصری جذاب باشند، بلکه از نظر مفهومی نیز پیامی عمیق و متأملانه را به مخاطب منتقل کنند. این ویژگیها موجب شده که آثار شهبازی در نمایشگاههای بینالمللی و داخلی مورد توجه و ستایش قرار گیرند.
حضور در مسابقات بینالمللی و جایگاه جهانی او
از دیگر جنبههای مهم فعالیت استاد شهبازی، مشارکت فعال او در عرصههای بینالمللی است. حضور او به عنوان داور رسمی در مسابقات بینالمللی خوشنویسی ارسیکا (IRCICA) در استانبول، جایگاه بینالمللی او را تثبیت کرده است. این رقابتها که زیر نظر سازمان همکاری اسلامی (OIC) برگزار میشوند، یکی از معتبرترین عرصههای داوری خوشنویسی در دنیای اسلام محسوب میشود. در این مسابقات، این خوشنویس با دقت و دانش فنی بالا، آثار خوشنویسان از سراسر جهان را ارزیابی کرده و نظر خود را در مورد تکنیکها، نوآوریها و ارزش هنری آثار ارائه داده است. حضور شهبازی در این رقابتها نهتنها موجب شناخت بیشتر هنر خوشنویسی ایرانی در سطح بینالمللی شده، بلکه فرصتهایی را برای هنرمندان ایرانی فراهم کرده است تا بتوانند در عرصههای جهانی عرضاندام کنند.
شیوههای جهانی و تعامل با هنرمندان دیگر کشورها
شهبازی نهتنها در ایران، بلکه در کشورهای دیگر نیز به عنوان یک پیشگام در زمینه خوشنویسی شناخته میشود. او با شرکت در همایشها و نمایشگاههای بینالمللی، تعاملات فرهنگی و هنری زیادی با هنرمندان خوشنویس دیگر کشورها داشته است. این تعاملات موجب آشنایی بیشتر هنرمندان کشورهای مختلف با هنر خوشنویسی ایرانی و بویژه سبکهای دوره صفوی شده است.
دیدگاه جهانی این خوشنویس باعث شده است که هنر خوشنویسی ایرانی در سطح بینالمللی شناخته شده و هنرمندان ایرانی از کشورهای مختلف دعوت به همکاری و مشارکت در پروژههای مشترک بینالمللی شوند.
این هنرمند با نگاه به آینده، همچنان به گسترش و معرفی هنر خوشنویسی ایران در سطح جهانی ادامه میدهد و نسلهای جدید را به ارتقای این هنر دعوت میکند.
شهبازی را باید احیاگر معاصر شیوه نستعلیق صفوی دانست؛ هنرمندی که با حفظ ریشهها و میراث میرعماد، خوشنویسی را به عرصه امروز کشانده و افقهای تازهای را به نسل معاصر نشان داده است. فعالیتهای علمی، آموزشی و هنری استاد شهبازی، نهتنها در ایران، بلکه در عرصههای بینالمللی، موجب تثبیت جایگاه خوشنویسی ایرانی در دنیای امروز شده و بر اهمیت هنر خوشنویسی ایرانی در عرصه جهانی افزوده است. او با تأکید بر استمرار و نوآوری در هنر خوشنویسی، نشان داده است که هنر میتواند پیوندی مستحکم با تاریخ، فرهنگ و زیباییشناسی معاصر داشته باشد.