محمد محسن فایضی
کارشناس مسائل فلسطین

اگر کمی به زندگی یک فلسطینی نزدیک شوید، خیلی بعید است که در همان دقایق اول متوجه نشوید که درس و دانشگاه جزو یکی از مهم‌ترین مسأله‌هایشان است. اهمیت باسوادی، تحصیل و حتی ادامه تحصیل در مقطع دانشگاهی بسیار برای فلسطینی‌ها مهم است. شاید بتوان این گونه گفت «تحصیل» در کنار مسکن و بهداشت یکی از چالش‌های جدی حماس یا هر بازیگری که مدیریت نوار غزه پس از جنگ را برعهده دارد، در تأمین و ایجاد احساس «رضایت از زندگی» در غزه پس از جنگ است.
یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های رضایت زندگی در فلسطین، تحصیل و درس است. جامعه فلسطینی و بالاخص نوار غزه بسیار به تحصیل اهمیت می‌دهد و آن را ثروتی می‌دانند که در زندگی پرفراز و نشیب دهه‌های اخیر خود همواره با خود همراه داشته‌ و از آن مراقبت کرده‌اند.
در لابه‌لای جنگ، تعدد خبرهای آموزش مجازی، راه‌اندازی کلاس‌ها در چادر‌ها و... همگی نشان می‌دهد که درس چقدر برای فلسطینی‌ها مهم است. این مراقبت تأثیر خود در رفتار سازمان‌های جهانی در غزه را هم داشته است. به طور مثال تأثیر این اهمیت به درس و آموزش را می‌توان در تعداد بالای تحصیل مجازی اسرای فلسطینی در زندان‌ها و تن دادن رژیم به ایجاد شرایط برای تحقق آن دید.
 گفتنی است نوار غزه کمترین نرخ بیسوادی و بیشترین نسبت تحصیلات عالی به جمعیت در منطقه و جهان را داراست.
اکنون نرخ بی سوادی در غزه کمتر از 2.5 درصد است و این برای زنان هم به 2.1 درصد کاهش می‌یابد. یکی از ساختارهای تأثیرگذار بر آموزش در غزه، مدارس آنروا سازمان ملل است.
حماس با زیرکی تمام در 10 سال گذشته ضمن کنترل نگاه فرهنگی و مسیر سیاست‌گذاری این سازمان جهانی که ذیل سازمان ملل است، بخشی از نیاز‌های فرهنگی، آموزشی و جبران نیازهای کودکان و... را تأمین کرده است.
اما آنروا پس از 7 اکتبر به واسطه اقدامات رژیم علیه این نهاد و اتهامات به این سازمان بعید است به وضعیت گذشته برگردد. وضعیت آنروا بسیار برای آینده اقتصاد غزه حیاتی و تهدید بالقوه است.
این مسأله هم باید رصد شود و برای آن جایگزینی تعبیر شود. اما جدا از شرایط، نیاز سخت‌افزاری تحصیل یعنی مدارس و کلاس‌ها با چالش بسیار جدی‌تری روبه‌روست. طبق گزارش خوشه جهانی آموزش که توسط یونیسف و سازمان نجات کودکان به طور مشترک رهبری می‌شود، تا ۸ آوریل (یک ماه پیش)، بیش از ۶۵۸ هزار دانش‌آموز غزاوی به آموزش دسترسی نداشتند و ۸۸.۵ درصد از کل مدارس (۴۹۹ از ۵۶۴) آسیب دیده‌اند و اکنون با فرض پایان جنگ قابل استفاده نیستند.
از 7 اکتبر مدارس غزه به واسطه آنکه بخشی از آنها ذیل آنروا بودند و به صورت نانوشته مناطق امن تصور می‌شدند، به پناهگاه صدها هزار نفر تبدیل شدند. تقریباً دو سال تحصیلی، دانش‌آموزان آموزش مناسب دریافت نکرده‌اند و این امر بر کل نسل کودکان تأثیر منفی گذاشته است.
سازمان خوشه جهانی آموزش در کنار سایر ابتکارات غیردولتی و مردمی، سعی در راه‌اندازی فضاهای آموزشی موقت برای ادغام مجدد دانش‌آموزان در محیط‌های آموزشی دارد، اما این فضاها نمی‌توانند جایگزین مدارس رسمی شوند. بازسازی مدارس و دانشگاه‌ها باید در دوران پس از جنگ در اولویت باشد.