جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان با امضای 7 تفاهمنامه و اتخاذ تصمیم «تدوین برنامه راهبردی جامع» باهدف تعمیق همکاری‌های دوجانبه‌، صفحه جدیدی را در تقویم همسایگی خود گشودند. رابطه‌ای که آرمان آن از سوی مسعود پزشکیان در ساحل خزر در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان، این‌گونه ترسیم شد: «کشورهای اسلامی و همسایگان منطقه دست در دست هم دهند، خواهند توانست الگویی موفق‌تر از آنچه امروز در اروپا می‌بینیم، ارائه کنند.» این آرمانی است که عملیاتی شدن آن درسایه پروژه‌های مشترک دیگری چون کریدور شمال-جنوب و اتصال شبکه ریلی جمهوری آذربایجان به بندر چابهار می‌تواند به واقعیتی ملموس تبدیل شود. گذشته از آن، این آرمان و زمینه‌های همکاری مشترک قابلیت آن را دارد تا در خدمت تعمیق صلح و امنیت پایدار منطقه قرار گیرد.
روز گذشته رئیس‌جمهوری کشورمان و هیأت همراه با دعوت و استقبال رسمی «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهوری آذربایجان در کاخ «زاگولبا» میهمان همسایه شمالی شدند. سفری که بر خلاف دعوت رسمی میزبان، به دلیل حادثه انفجار بندر شهید رجایی، پیش‌بینی سه روزه بودن آن به یک روز کاهش یافت. اما همین سفر یک روزه نماد اراده دو کشور برای گسترش و تقویت روابطی شد که طی سال‌های اخیر با گذر از فراز و نشیب‌ها در مسیر حرکت به سمت افق تازه‌ای در حوزه‌هایی چون حمل‌ونقل، انرژی و سرمایه‌گذاری قرار گرفته است.
پزشکیان در نشست هیأت‌های عالی‌رتبه دو کشور با تأکید بر اینکه پیوندهای دو ملت زمینه‌ساز توسعه همکاری‌های دوجانبه و شکل‌گیری مسیر مناسب برای گسترش همکاری‌های منطقه‌ای خواهد بود، ابراز امیدواری کرد «این سفر و توافقات حاصل از جلسات کارشناسی، سرآغاز گام‌های بلندتری در توسعه روابط میان دو کشور باشد.» وی با ابلاغ سلام‌های گرم مقام معظم رهبری به مقامات جمهوری آذربایجان، حضور هیأت ایرانی در باکو را نشانه عزم جدی دو کشور برای تحکیم پیوندها، تقویت وحدت و گسترش انسجام دو کشور دانست و تصریح کرد: «جمهوری اسلامی ایران همواره بر حمایت از حقوق مردم جمهوری آذربایجان تأکید دارد و بر این باور است که منطقه قره‌باغ بخش جدایی‌ناپذیر از خاک جمهوری آذربایجان است.»

پیوندهای عمیق مانعی بزرگ پیش روی تفرقه‌افکنان
روز گذشته وزرا و مقامات دو کشور، در حضور رؤسای‌جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان 7 تفاهم همکاری در عرصه‌های «رایزنی سیاسی، حمل‌و‌نقل، مبادلات فرهنگی، همکاری‌های بهداشتی، رسانه‌ای و سرمایه‌گذاری» امضا کردند. پس از آن پزشکیان و علی‌اف در نشست مطبوعاتی محتوای گفت‌و‌گوها و تفاهم‌ها درباره راه پیش روی روابط تهران و باکو را تشریح کردند. پزشکیان با اعلام تصمیم مشترک دو کشور برای تدوین یک «برنامه راهبردی و جامع» گفت که این برنامه چهارچوبی برای گسترش همکاری‌های صنعتی، علمی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و امنیتی میان ایران و جمهوری آذربایجان را فراهم خواهد کرد. وی با تأکید بر اهمیت همکاری‌های منطقه‌ای ادامه داد: «ایران و آذربایجان می‌توانند با همکاری و احترام متقابل به تمامیت ارضی و سلایق یکدیگر، صلح، آرامش و امنیت را در منطقه برقرار کنند.»
رئیس‌جمهوری کشورمان با اشاره به ضرورت گسترش همکاری‌های زیرساختی و اقتصادی تصریح کرد: «می‌توانیم شبکه‌های حمل‌ونقل و مالی دو کشور را به هم متصل کنیم، تجارت را توسعه دهیم، کریدورهای شرقی-غربی و شمالی-جنوبی را فعال‌تر کنیم و زمینه‌های مشترک برای سرمایه‌گذاری و تولید را فراهم آوریم.»
پزشکیان با تأکید بر اشتراکات خانوادگی و تاریخی ملت‌های دو کشور اضافه کرد: «این پیوندهای عمیق، مانعی برابر هرگونه تلاش برای ایجاد تفرقه میان ما است. با عزم و اراده‌ای که در رئیس‌جمهوری محترم آذربایجان می‌بینم و با تعهدی که از سوی ایران وجود دارد، اطمینان دارم توافقات موجود و آنچه در آینده تدوین خواهد شد، با جدیت دنبال و عملیاتی خواهد شد.»
رئیس‌جمهوری عمق در هم تنیدگی فرهنگی و تاریخی ایران و جمهوری آذربایجان را با گفتن این جمله بیان کرد که «هنگام حضور در جمهوری آذربایجان، احساس می‌کنم در میان مردم خودم هستم؛ گویی در تبریز یا اردبیل حضور دارم.» پزشکیان این احساس نزدیکی و برادری را سرمایه بزرگی برای توسعه ارتباطات اقتصادی، فرهنگی، علمی و امنیتی میان دو کشور توصیف و تصریح کرد: «گسترش همکاری‌های زیرساختی و اقتصادی ایران و جمهوری آذربایجان ضروری است. ما می‌توانیم شبکه‌های حمل‌ونقل و مالی را به هم متصل کنیم، تجارت را توسعه دهیم، کریدورهای شرقی-غربی و شمالی-جنوبی را فعال‌تر کنیم و زمینه‌های مشترک برای سرمایه‌گذاری و تولید را فراهم آوریم.»

گسترش روابط، اراده و سیاست هر دو کشور
الهام علی‌اف رئیس‌جمهوری جمهوری آذربایجان نیز امضای اسناد و تفاهمنامه‌های همکاری مشترک بین ایران و جمهوری آذربایجان را زمینه‌ساز پیشرفت روابط در آینده دانست و با اشاره به گفت‌وگوهای مشترک و خصوصی‌اش با پزشکیان، افزود: «امروز بر اهمیت روابط راهبردی بین دو کشور تأکید کردیم؛ هدف اصلی دو طرف توسعه‌ فعالیت‌ها و روابط فی‌مابین است.»
وی با اشاره به تبادل نظر و همکاری مستمر تهران و باکو در قالب همکاری‌های بین‌المللی همچون شانگهای، اکو و سازمان همکاری اسلامی، از کریدور شمال-جنوب به عنوان یکی از پروژه‌های مهم و سودمند مورد علاقه دو کشور و زیرساخت افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری دو کشور یاد کرد.
علی‌اف نیز هم‌عقیده با همتای ایرانی‌اش، اشتراکات و پیوندهای عمیق بین دو ملت را مبنای گسترش روابط، اراده و سیاست هر دو کشور دانست. رئیس‌جمهوری آذربایجان افزود: «گسترش روابط، اراده و سیاست هر دو کشور است و تردیدی ندارم که این سفر، نقش ویژه‌ای در توسعه‌ فعالیت‌ها و روابط ایفا خواهد کرد.» علی‌اف اظهار کرد: «ما برای تحولات منطقه‌ای، صلح پایدار، تمامیت ارضی و حاکمیت کشورها و عدم دخالت در امور داخلی اهمیت ویژه‌ای قائلیم.»

آینده‌ای سرشار از صلح و توسعه برای منطقه می‌سازیم
رؤسای جمهوری ایران و جمهوری آذربایجان سپس به همراه یکدیگر در همایش «تجار و بازرگانان ایران و جمهوری آذربایجان» حضور یافتند. پزشکیان سخنان خود در این همایش را با خواندن ابیاتی از شعر «استاد شهریار» آغاز کرد که برگردان فارسی بخشی از آن، به این ترتیب است: «ای کاش می‌توانستم با ملتی که از سرزمین خود دور شده است بگریم، تا می‌فهمیدم مسبب این جدایی‌ها و تلخی‌ها کیست؟!» قرائت این شعر که به پیوند تاریخی دو ملت اشاره دارد، با تشویق و استقبال حاضران همراه شد. پزشکیان سپس با تأکید بر اینکه باید آینده‌ای سرشار از امید، صلح، توسعه و آزادگی برای منطقه خود بسازیم، گفت: «امنیت منطقه را باید خودمان تأمین کنیم نه اینکه عده‌ای از جای دیگر بیایند و به دنبال تأمین امنیت ما باشند.» وی با بیان اینکه باور دارم می‌توانیم ارتباطات میان دو کشور را همانند گذشته و همان‌طور که ما با هم بودیم و با هم در ارتباط بودیم، توسعه دهیم و ارتباطات برد-برد داشته باشیم، افزود: «در دیدار با رؤسای‌جمهوری همسایه، این ایده را مطرح کردم که «می‌توانیم شاهراهی از حمل‌و‌نقل ریلی داشته باشیم که بتواند پاکستان را به ایران و جمهوری آذربایجان، ترکیه، عراق و عربستان متصل کند و ارتباطات گسترده‌ای با یکدیگر داشته باشیم و بستری برای ارتباطات مؤثر فراهم کنیم.» پزشکیان قدم اول برای فراهم‌سازی چنین ارتباطاتی را ارتباط در حوزه تجارت، علم و فرهنگ دانست و با بیان اینکه بازار منطقه می‌تواند ما را از دنیا بی‌نیاز کند و این با اراده و خواست ما امکانپذیر است، گفت: «باید در مجموعه‌ای درهم تنیده از همسایگان با یکدیگر همکاری کنیم، راه‌ها را بر یکدیگر بگشاییم تا بستر انتقال تکنولوژی و دانش فراهم شود. بزرگان ما باید دور هم بنشینند و اختلافات را حل کنند، البته بعید می‌دانم که اختلافی وجود داشته باشد، بلکه تنها عده‌ای هستند که با تحریک از بیرون، سعی در ایجاد اختلاف در میان کشورهای دوست و برادر با اشتراکات فرهنگی دارند.»
وی با تأکید بر اینکه نباید اجازه دهیم ارتباطات قدیمی و سالم میان ایران و جمهوری آذربایجان از سوی عده‌ای و به بهانه‌های واهی تخریب و با چالش روبه‌رو شود، گفت: «ایران و جمهوری آذربایجان می‌توانند شاهراهی برای ارتباط شرق و غرب و شمال و جنوب باشند و این نیازمند سیستم‌های ارتباطی خاص خود است. باید به تمامیت ارضی و امنیت یکدیگر احترام بگذاریم و قصد مداخله در کارهای یکدیگر را نداشته باشیم و این چیزی است که ما به آن باور داریم.»
رئیس‌جمهوری سخنانش را این‌گونه پایان داد: «اگر سرمایه‌گذاران و تولیدکنندگان ما با هم همکاری کنند و به نگاه مشترک برسند، نیازی به حضور بیگانگان در منطقه نداریم. هر جا تجارت و اقتصاد کار خود را به درستی انجام دهد و در مرزها تجارت برقرار شود، دیگر اسلحه و نیروی امنیتی از آن عبور نخواهد کرد. تجارت به معنای امنیت و صلح است و ما می‌توانیم با احترام به یکدیگر و قوانین و قبول محدودیت‌ها و معذوریت‌های یکدیگر در این راه حرکت کنیم.»