هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران آغاز به کار کرد
تنها رسانه هنرمندان موسیقی اقوام
نداسیجانی
روزنامه‌نگار
جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران هفدهمین دوره خود را در استان هرمزگان و شهر بندرعباس به روی صحنه برد. این موسیقی البته از قدمتی بسیار کهن برخوردار است، اما رویداد هنری‌اش کم سن و سال است و هفده سال بیشتر ندارد. این مسأله خود بخشی از مشکلات موسیقی اقوام و هنرمندانش است. موسیقی‌ای که با نام استادان بزرگی در این حوزه شناخته شده است وطی این سال‌ها با ساز و هنر و آوا و نواهای خود، میراث چندین هزار ساله ایران را نواختند و خواندند اما صد حیف و افسوس بسیاری از موسیقی‌ها، بی‌آنکه میراث‌داری داشته باشند و به نسل بعد منتقل شوند استادان خود را ازدست دادند. اینها تنها بخشی از مظلومیت از دست رفته هنرمندان موسیقی نواحی ایران است؛ هنرمندانی که امرار معاششان همین هنر است اما کفاف زندگیشان را نمی‌دهد و سال‌های بسیاری است که خواستار حمایت مسئولان هستند تا در جشنواره‌ای که نام و هنرشان را به روی صحنه می‌برد، دیده شوند.
موسیقی اقوام
اید در زادگاه خود اجرا شود
فؤاد توحیدی، دبیر هفدهمین جشنواره ملی موسیقی نواحی ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» درباره دستاورد این رویداد بزرگ هنری طی این سال‌ها در معرفی موسیقی اقوام ایران بیان کرد: «بطورکلی هدف جشنواره، آشنایی مخاطب با موسیقی بومی مناطق مختلف ایران است نه احیای آن. بنابراین بیش از این نمی‌توان از آن انتظار داشت. از نگاه من موسیقی نواحی باید در خود مناطق احیا شود نه روی استیج هرمزگان یا هر شهر و منطقه دیگر. حتی این مسأله می‌تواند آسیب‌هایی را هم به همراه داشته باشد به این دلیل که موسیقی ازبستر اصلی خود جدا می‌شود و به فضایی می‌رود که چندان با محل اصلی این موسیقی سنخیت ندارد و در ادامه هنرمندان بومی هم آرام آرام جشنواره‌ای می‌شوند. بطور مثال برخی از همین هنرمندان از زمانی که به جشنواره آمده‌اند و اجرا داشته‌اند، دیدگاهشان تغییر کرده است و صحبتشان این است که انگیزه‌ای برای ساز زدن در عروسی‌ها ندارند. اجراهایی که بخشی از آداب و رسوم هنرمندان این مناطق است و از گذشته تا به امروز اغلب در آیین‌ها و عروسی‌ها می‌نواختند و موسیقی خود را معرفی می‌کردند و این موضوع جای تعجب دارد.اما از سوی دیگر تنها رویدادی که به موسیقی بومی مناطق ایران می‌پردازد و تنها پاتوق هنرمندان موسیقی اقوام به حساب می آید، همین جشنواره ملی موسیقی نواحی است و هنرمندان، عرصه دیگری برای هنرنمایی و معرفی خود ندارند.»
به گفته این پژوهشگر جشنواره‌های مختلفی با عنوان موسیقی اقوام ایران برگزار شده یا درحال برگزاری است اما بطورکلی به این گونه موسیقایی به درستی پرداخته نشده است و گرایش بیشتر به سمت موسیقی‌های پاپ و مردمی و حتی تلفیقی بوده است.
او در پاسخ به این سؤال که آیا این جشنواره توانسته پلی ارتباطی بین مخاطب و هنرمندان باشد گفت: «بله. جشنواره موسیقی نواحی در معرفی این هنر بسیار تأثیرگذار بوده است. بطور مثال چندین دوره جشنواره موسیقی نواحی در کرمان برگزار شد و این موضوع موجب شد درحال حاضر مردم کرمان به نوعی کارشناس موسیقی اقوام معرفی شوند. این اتفاق به معنای رشد و گسترش موسیقی اقوام است.بنابراین یکی از دلایل اصرارم بر بازگشت این جشنواره به کرمان همین موضوع است.چرا که موسیقی نواحی در کرمان ریشه گرفته و برند شده است.مانند جشنواره فیلم کودک و نوجوان که هرساله در اصفهان برگزار می‌شود. ما می‌توانیم در کنار جشنواره موسیقی نواحی ایران که بطور مثال در کرمان برگزار می‌شد، صدها جشنواره دیگر در مناطق مختلف کشور برگزار کنیم.مانند جشنواره‌های عود نوازی، نی‌انبان، عاشیق‌ها و... این دیدگاه موجب پویایی موسیقی اقوام ایران در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور خواهد بود.»
جشنواره موسیقی نواحی ایران گلچینی ازموسیقی مناطق مختلف کشور است
توحیدی می‌گوید: «جشنواره موسیقی نواحی ایران گلچینی ازموسیقی مناطق مختلف کشور است اما کمک شایانی به این گونه موسیقایی نخواهد داشت اما جشنواره‌های استانی بی‌تردید بسیار تأثیرگذارتر خواهند بود؛ چرا که در خود مناطق برگزار می‌شوند. پیشنهاد من به مسئولان این است که برای پویا ماندن موسیقی نواحی ایران، جشنواره‌ها به استان‌ها برود. موسیقی اصیل در وهله اول، باید در زادگاه و بستر خود اجرا و شنیده شود. بطور مثال در اجرای موسیقی ترکمنی صدای دوتار با صدای پای اسب کوک شده و شنیده می‌شود و این موسیقی در بستر همان منطقه شنیدنی است. نکته دیگر مبحث گردشگری است که اگر این موسیقی‌ها در مناطق خود اجرا شوند بی‌تردید به لحاظ جذب مخاطب دلنشین‌ترو لذت بخش‌تر خواهد بود.»
فؤاد توحیدی براین نظراست؛ «بهتر دیده شدن و شنیده شدن موسیقی اقوام به باور هنرمندان هم بستگی دارد. یعنی این باور را داشته باشند که موسیقی اقوام ایران حمایت شده و هنرمندان آن دیده می‌شوند.البته بخشی از این حمایت‌ها به مخاطبان بستگی دارد و درکنار آن رسانه‌ها حامی این موسیقی و هنرمندان آن باشند.»
او درباره علت کمتر دیده شدن موسیقی اقوام ایران درجشنواره‌های بین‌المللی گفت: «موسیقی نواحی در دنیا رسانه دارد اما متأسفانه در کشور ما رسانه‌ای ندارد و همین جشنواره تنها رسانه هنرمندان موسیقی اقوام است. رسانه ملی ما هیچ گاه در تلویزیون به موسیقی فاخر و اصیل ایران به درستی نپرداخته است و درباره آن صحبتی نکرده و همین موضوع موجب شده نسل جوان آشنایی با موسیقی اقوام نداشته باشند و حتی نام سازهای آن را هم ندانند. من نمی‌دانم پخش یک تکه چوب چه اثر مخربی برای مردم دارد که تلویزیون از نشان دادن آن سر باز می‌زند؟»
او به بحث پژوهشی موسیقی اقوام اشاره کرد و افزود: «پژوهش در موسیقی اقوام نیازمند یک اتاق فکر است و در کنار آن توجه کردن به پژوهشگران این گونه موسیقایی است که تعدادشان انگشت شمار است. خود من به شخصه تا به امروز هرکارپژوهشی که دراین زمینه انجام داده‌ام به هزینه شخصی خودم بوده است.من براین نظرم برای حفظ موسیقی اقوام ایران باید از پژوهشگران این گونه موسیقایی حمایت شود.به نظر من دراین زمینه فرهنگستان هنر و البته سازمان میراث فرهنگی هم بسیار مؤثر هستند و می‌توانند حمایت‌هایی داشته باشند.»
تقدیر از پیشکسوتان موسیقی اقوام
در جریان برگزاری اولین شبِ این جشنواره سه نفر از هنرمندان پیشکسوت موسیقی نواحی ایران مورد تقدیر قرار گرفتند. در این مراسم بابک رضایی، مدیرکل دفتر موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرخنده جلالی مدیرکل ارشاد استان هرمزگان، احمد صدری رئیس جشنواره موسیقی نواحی، محمدعلی مرآتی مدیرعامل انجمن موسیقی ایران، فؤاد توحیدی دبیر جشنواره و ایرج نعیمایی خوشنویس و پژوهشگر موسیقی روی صحنه رفتند تا از هنرمندان پیشکسوت موسیقی نواحی تقدیر کنند. سعید جعفرزاده، نوازنده نی دندانی از استان فارس، خداداد شَکل‌زهی نوازنده قیچک از سیستان و بلوچستان و عاشیق رمضانعلی خدابنده‌لو نوازنده قپوز از زنجان، سه هنرمندی بودند که در این مراسم تجلیل شدند.
