پاسخ وزارت جهاد کشاورزی به گزارش «مرگ تدریجی آبخوان‌ها؛ از کرمان تا فارس»
چاه‌های غیرمجاز به بحران فرونشست دامن زد
در تاریخ ۱۶ بهمن ماه ۱۴۰۳ گزارشی باعنوان «مرگ تدریجی آبخوان‌ها از کرمان تا فارس»، در صفحه ایران‌زمین به چاپ رسید. در این گزارش مدیرکل دفتر مخاطرات سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور در مصاحبه با «ایران» پدیده فرونشست را زاییده سوءمدیریت در منابع آب کشور توصیف و خاطرنشان کرد: «مهم‌ترین راهکار برای جلوگیری از گسترش فرونشست این است که همین حالا و بدون اتلاف وقت، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی را متوقف کنیم.» روابط عمومی وزارت جهاد کشاورزی، در پی چاپ این گزارش در قالب یک جوابیه، توضیحاتی ارائه کرده است که از نظرتان می‌گذرد:
ازآنجایی که کم‌آبی، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی را به همراه دارد، پدیده‌ای به نام فرونشست زمین رقم خواهد خورد و از طرفی هدف از تشکیل کارگروه سازگاری با کم آبی، هماهنگی، انسجام و پیگیری در برنامه‌های سازگاری با کم‌آبی در سطح کشور و متعادل‌سازی منابع و مصارف آب با اتخاذ تصمیمات مناسب است. وزارت صنعت، معدن و تجارت (سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور) را بر آن داشت تا پیشنهاد اصلاح تصویب‌نامه مربوط به کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی و افزودن مباحث مرتبط با فرونشست زمین به وظایف کارگروه مزبور را ارائه دهد. هیأت وزیران در جلسه
29 / 10 / 1400 به پیشنهاد وزارت نیرو و به استناد اصل یک‌صدوسی وهشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تشکیل کارگروه سازگاری با کم‌آبی را اصلاح نموده و در تصویب‌نامه شماره ٩٦٩۸١٥/ت٠٥٥۲٩ مورخ 12/12/1396 بند چ ماده ٤ «بررسی علل و راهکارهای مواجهه با پدیده فرونشست زمین و پیگیری و هماهنگی اقدامات مرتبط» به تصویب‌نامه الحاق گردید. در پی این مهم براساس مصوبات نودونهمین نشست کمیته تخصصی کارگروه ملی سازگاری با کم‌آبی، تکالیف استان‌ها در اجرای مصوبات کمیته سازگاری با کم‌آبی و مقابله با فرونشست در پهنه‌های خطرپذیر به استانداران ابلاغ شد که تاکنون جلسات متعددی در این خصوص در استان‌ها و کارگروه سازگاری با کم‌آبی تشکیل شده و کماکان نیز ادامه دارد. در ایران تخصیص و اجازه میزان بهره‌برداری از آب به عهده وزارت نیرو است و از چالش‌های اصلی عدم تحویل حجمی آب تاکنون و توفیق در برخورد با برداشت‌های غیرمجاز است و لذا افراد فرصت‌طلب شرایط را برای غارت آب در قالب چاه‌های غیرمجاز فراهم دیده و به این بحران دامن زده‌اند و نمی‌توان مقصر را کشاورزی غیراصولی دانست چون تا زمانی که عدم کنترل در برداشت متناسب با آب قابل برنامه‌ریزی وجود دارد هرگونه الگوی کشتی توسط چاه‌های مجاز محکوم به شکست است.
درهمین راستا برخی اقدامات وزارت جهاد کشاورزی در خصوص اجرایی‌سازی دستورالعمل اقدامات پیشگیرانه جزء ۲ بند پ ماده ١٤ قانون مدیریت بحران به شرح زیر است:
١) توسعه سامانه‌های نوین آبیاری و افزایش دانش فنی و مهارتی کشاورزان توسعه شبکه‌های فرعی انتقال آب و احداث استخرهای تنظیم و ذخیره آب.
۲) توسعه ایستگاه‌های داده محیطی.
٣) ایجاد سازوکارهای هدایت برنامه جامع کشت در شرایط خشکسالی از طریق بررسی و اعلام الگوی کشت متناسب با ظرفیت‌های اقلیمی، جلوگیری یا محدودسازی کشت محصولات پرمصرف، معرفی کشت‌های جایگزین.
٤) بهینه‌سازی مصرف آب کشاورزی از روش‌هایی همچون توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، اصلاح روش‌های زراعت و خاک‌ورزی و اصلاح و بازسازی باغات.
5) اجرای برنامه‌های عملیات کنترل فرسایش خاک و تخریب سرزمین و حفاظت، اصلاح و تقویت حاصلخیزی و مواد آلی خاک.
6) ایجاد و سازماندهی نظام بهره‌برداری آب کشاورزی با تأکید بر تحویل حجمی آب.
۷) اجرای طرح‌های کوچک تأمین آب، احیا و مرمت قنوات، احداث، اصلاح و بهبود آب بندان‌ها.
بدیهی است پرداختن به حل موضوع مزمن و گریبانگیر ناترازی آب‌های زیرزمینی تلاش جمعی را طلب می‌کند و وزارت جهاد کشاورزی از پیشگامان حل این موضوع است.
