رضا عدالتی‌پور
روزنامه‌نگار

دومین روز از سومین نشست «مجمع اقتصادی خزر» امروز درحالی با حضور نخست‌وزیران و معاونین اول رؤسای ‌جمهوری 5 کشور ساحلی خزر در تهران برگزار می‌شود که دیروز و در اولین روز از این همایش، نشست‌های تخصصی و بزرگ تجاری در قالب ۷ پنل تخصصی و میزگرد با حضور وزرا، معاونان وزرا و سایر نمایندگان بخش خصوصی و فعالان اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر برگزار شد تا راهکارهای ارتقای همکاری‌های اقتصادی و تجاری کشورهای حاشیه دریای خزر مورد بحث و بررسی قرار گیرد. مطابق برنامه همایش، امروز و در جلسه نخست ‌وزیران و معاونین اول رؤسای ‌جمهوری کشورهای حاشیه خزر که به ریاست محمدرضا عارف برگزار می‌شود؛ قرار است نتایج نشست‌های دیروز مورد تبادل نظر و مذاکرات سران ارشد کشورهای عضو قرار گیرد تا در نهایت با امضای بیانیه پایانی در خصوص راهکارهای توسعه هر چه بیشتر همکاری‌ها و پیگیری دوره‌ای توافقات توسط وزرای مرتبط و اجرای موافقتنامه، برنامه‌ریزی لازم برای اجرایی شدن این تصمیمات حاصل شود. طی دهه گذشته ایران به طور استراتژیک بر گسترش فرصت‌های اقتصادی خود از طریق تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه، بویژه کشورهای اطراف دریای خزر، تمرکز کرده است. هدف از این ابتکار، کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و تنوع بخشیدن به اقتصاد از طریق افزایش صادرات غیرنفتی است.

خزر، منطقه همکاری
نخستین همایش اقتصادی خزر در 12 آگوست 2019 در آواسا ترکمنستان برگزار شد که گامی مهم در تلاش‌های مداوم برای تقویت همکاری بین کشورهای ساحلی خزر بود. ریشه‌های این همایش به نوامبر 1996 باز می‌گردد، زمانی که وضعیت حقوقی دریای خزر در جلسه وزیران امور خارجه کشورهای خزر در عشق آباد مورد بررسی قرار گرفت. این امر سلسله‌ای از بحث‌ها و مذاکرات را آغاز کرد که منجر به تدوین کنوانسیون مربوط به وضعیت حقوقی این دریا شد و در نهایت در پنجمین اجلاس سران   در 12 آگوست 2018 در آکتائو قزاقستان، توسط رؤسای ‌جمهوری پنج کشور ساحلی: قزاقستان، روسیه، آذربایجان، ایران و ترکمنستان به امضا رسید. به عبارت دیگر مجمع اقتصادی خزر پاسخی مستقیم به نتایج پنجمین اجلاس سران خزر، بویژه تأکید بر ترویج همکاری‌های منطقه‌ای در بخش‌های مختلف از جمله حمل‌و‌نقل و تجارت است. این رویداد نه تنها نقش دریای خزر را به عنوان منطقه همکاری برجسته کرد، بلکه این همایش را به عنوان یک نهاد دائمی بالقوه با هدف ارتقای همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای قرار داد.

راه ایران از دریا می‌گذرد
تلاقی برگزاری مجمع اقتصادی خزر در تهران با مشارکت نخست وزیران کشورهای حاشیه دریای خزر و حضور فعال سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان در هشتمین کنفرانس «گردهمایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند» که 2 روز قبل در عمان برگزارشد، نشان‌دهنده ظرفیت قابل توجه ژئوپلیتیک ایران در عرصه دریا است. چه اینکه عراقچی نیز در سخنرانی روز یکشنبه خود در گردهمایی کشورهای حاشیه اقیانوس هند بر این موضوع تأکید کرد و درک ایران را نسبت به افزایش سرعت تحولات اقتصادی و فناورانه، وابستگی کشورها به مسیرهای تجاری جدید و نیاز به امنیت و همکاری منطقه‌ای مورد توجه قرار داد و سیاست «دریامحور» را اولویت استراتژیک توسعه کشور خواند.
سواحل  دریایی دروازه‌های اتصال ایران به اقتصاد جهانی به شمار می‌آیند که می‌تواند ذیل یک برنامه جامع و عملیاتی برای توسعه بنادر، حمل‌ و نقل دریایی و ایجاد زنجیره تأمین منطقه‌ای مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
آنچه مسلم است، دسترسی ایران به سه پهنه آبی خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر به عنوان بزرگ‌ترین دریاچه جهان، ظرفیت‌های ترانزیتی منحصر به فردی را برای ایران فراهم آورده و تهران این امکان را دارد که با ایجاد کریدور جذاب حمل و نقل بین‌المللی شمال-جنوب و برقراری پیوند ترانزیتی بین دریای عمان و خزر نه تنها به هاب کریدوری منطقه برای کشورهای آسیای میانه که محصور در خشکی هستند تبدیل شود، بلکه زمینه‌ساز شبکه ارتباطی قوی برای تبادل کالا بین کشورها از اقیانوس هند تا منطقه بالتیک و اسکاندیناوی شود.

برش

معاون اول رئیس‌جمهور عنوان کرد
اجلاس خزر؛ راهبردی برای کشورهای همسایه

محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور، دیروز در برنامه‌های جداگانه با «قاهر رسول‌زاده» نخست‌وزیر جمهوری تاجیکستان و «خواجه مراد گلدی مراداف» معاون رئیس کابینه وزرای ترکمنستان که برای شرکت در نشست نخست‌وزیران مجمع اقتصادی خزر به تهران سفر کرده بودند، ملاقات کرد. عارف  در دیدار با «مراداف» معاون رئیس کابینه وزرای ترکمنستان با اشاره به اولویت جدی جمهوری اسلامی ایران برای توسعه روابط ایران با کشورهای همسایه تأکید کرد: در این راهبرد، ترکمنستان جایگاه ویژه‌ای دارد و بهترین تعبیر برای توسعه روابط تهران - عشق‌آباد را مقام معظم رهبری بیان کردند که ایران و ترکمنستان علاوه بر همسایگی، دو کشور خویشاوند هستند. معاون اول رئیس‌جمهور همچنین بر توسعه روابط در حوزه انرژی، حمل‌ونقل، ترانزیت و همچنین توسعه گردشگری باتوجه به اشتراکات فرهنگی و تمدنی دو کشور تأکید کرد و برگزاری اجلاس خزر را فرصتی بسیار مناسب و راهبردی برای گسترش روابط اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر و همچنین ارتقای همکاری‌های دوجانبه برشمرد.
عارف خاطرنشان کرد: محدودیتی برای ارتقای روابط تهران - عشق‌آباد وجود ندارد و امیدواریم تفاهمنامه‌ها و مذاکرات انجام‌شده در سفر هیأت ترکمنستان به ایران، هرچه سریع‌تر عملیاتی و نهایی شود. معاون اول رئیس‌جمهور کشورمان همچنین عصر دیروز در دیدار با «قاهر رسول‌زاده» نخست‌وزیر جمهوری تاجیکستان، با بیان اینکه روابط سیاسی دو کشور در بهترین شرایط است، افزود: دکتر پزشکیان سفری به‌یادماندنی با میهمان‌نوازی بسیار ارزشمند دولت تاجیکستان داشت و راهبرد توسعه همه‌جانبه در آن سفر به تأیید رسید.
وی بیان کرد: در این دیدار به حضور و مشارکت بخش خصوصی تأکید شد. از ماه گذشته اخذ روادید بین دو کشور لغو شد و تلاش خواهیم کرد با تسهیل‌گری زمینه را برای بخش خصوصی در حوزه‌های مختلف فراهم کنیم.