ندا سیجانی
روزنامه‌نگار

چالش های موسیقی زنان

تکتم ملایی شرکت کننده این دوره ازجشنواره در بخش بانوان از شهر مشهد است و با گروه موسیقی «ایوار» قوچان در بخش موسیقی نواحی در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه رفت. این اولین اجرای این هنرمند در قالب جشنواره موسیقی است. این گروه قرار است 6 اسفندماه در همین فرهنگسرا اجرای برنامه داشته باشد. در این گروه مینا ملائی و فرزانه زارعی با سازهای کوبه‌ای، ناهید خردمند و ستایش راز نهان با ساز محلی دوتار، سحر تقوی با ساز کلاسیک قانون و الهه علمدار با نوای نی هنرنمایی کردند.
او در گفت‌وگو با «ایران» اظهار کرد: من اصالتاً قوچانی هستم و فارغ‌التحصیل رشته مدیریت بازرگانی و فعالیتم در عرصه موسیقی به سال 78 برمی‌گردد و با ساز دوتار موسیقی را آغاز کردم.
گروه «ایوار قوچان» حدوداً یک ماه است که مجوز دریافت کرده و با ترکیبی از هنرمندان قوچان و مشهد تشکیل شده است. در واقع شاکله تشکیل این گروه به این صورت بود که سال 94 با هنرجویان استادم در مشهد به صورت گروه‌نوازی ساز می‌نواختیم و از ابتدای کار تمرینات گروه به صورت مداوم برگزار می‌شد. البته مدت زمانی به سبب کرونا کار متوقف شد و بعد از آن بار دیگر کار از سر گرفته شد و آرام آرام به این نتیجه رسیدیم کارهای خود را جدی‌تر پیش ببریم و منجر به تشکیل این گروه موسیقی در گونه بانوان شد و فعالیت خود را آغاز کنیم.
او در ادامه صحبت‌هایش درباره محدودیت‌های اجرای موسیقی در مشهد بویژه گروه بانوان گفت: در شهر مشهد گروه‌های مختلفی در ژانر موسیقی بانوان فعالیت می‌کنند اما آن طور که باید فضایی برای اجرا وجود ندارد و محدودیت‌هایی است. البته گروه موسیقی «ایوار» قوچان از همان ابتدای کار هدفش اجرا به صورت رسمی بوده نه حضور در محافل و مجالس خصوصی. براین اساس فکر می‌کنم  جزو اولین گروه‌ها در موسیقی محلی در شهر مشهد باشیم. تکتم ملایی درباره قطعات اجرایی این گروه که مختص به موسیقی نواحی و مقام‌های موسیقی خراسان است، بیان کرد: شالوده کار ما بر اساس دوتارنوازی است و درخصوص همین ساز در شمال خراسان، مقام‌ها و قطعاتی از گذشته وجود دارد که همچنان شنیدنی است. آثاری از استادان یگانه، حاج قربان سلیمانی و... البته در کنار آن قطعات دیگری هم وجود دارد که با اشعار جدید و آهنگسازی و تنظیم جدید در گروه به اجرا درآمده است. نکته دیگری که فعالیت گروه «ایوار قوچان» را متفاوت با دیگر گروه‌های موسیقی نواحی کرده است، همنشینی سازها در کنار یکدیگر است. ما در این گروه در کنار دوتار، از سازهایی چون نی، قانون، کمانچه، تار، سه‌تار و... نیز بهره برده‌ایم. البته در حال حاضر به علت رفع یکی سری از چالش‌ها تعداد اعضای گروه کمتر شده و 7 نفر هستیم.
او درباره مسائل و مشکلات موسیقی بانوان گفت: اجرای موسیقی بانوان چالش‌ها و مشکلات خود را دارد چرا که قوانین برای موسیقی بانوان در ایران به گونه‌ای دیگر تعریف شده است و محدودیت‌هایی وجود دارد. البته در جشنواره موسیقی فجر شرایط بسیار خوب و رضایتمند بود اما اگر بخواهیم همین اجرا را در شهر خودمان   روی صحنه ببریم، مشکلاتی وجود دارد. به طور مثال سیستم صوتی خوبی در سالن‌های اجرای ما وجود ندارد. به عنوان مثال 4 میکروفون برای 7 نفر اعضای گروه تهیه می‌کنند که به دنبال این مسأله یا باید خودمان هزینه کنیم یا اینکه با همین شرایط کنار بیاییم. براین اساس فضای خوب و امکانات اجرا مهم‌ترین اولویت برای موسیقی بانوان است. نکته دیگر دعوت از بانوان در رویدادهای مهم موسیقایی است که کمتر اتفاق می‌افتد و در آخر حمایت از گروه موسیقی بانوان است و طی این سال‌ها کم‌لطفی‌های بسیاری شده است.»

باید حمایت شویم

نوشین پاسدار شرکت کننده بخش موسیقی بانوان در چهلمین جشنواره بین‌المللی موسیقی در فرهنگسرای نیاوران بود که توانست اجرای بسیار قابل قبولی را به روی صحنه ببرد. نکته دیگر اینکه خانم پاسدار از اعضای شورای سیاست‌گذاری این دوره از جشنواره نیز بوده است. این نوازنده عود از سال 86 در هنرستان‌های موسیقی دختران و پسران و دانشگاه علمی-کاربردی تدریس داشته است. او فراگیری موسیقی را نزد استادان منصور نریمان، حسین بهروزی نیا، ارشد طهماسبی، محمدرضا ابراهیمی و حسین علیزاده آموخته است.
نوشین پاسدار در گفت‌وگو با «ایران» با ابراز خرسندی از اجرای بانوان در این دوره از جشنواره بیان کرد: در جشنواره امسال مانند همیشه بانوان با اعتماد به نفس کامل به روی صحنه رفتند و برخی از اجراها از استقبال خوبی برخوردار بوده و جالب اینکه بلیت‌ها یک روزه به فروش رسید و این اتفاق می‌تواند نوید نگاه خوب مخاطب به موسیقی بانوان باشد. این نوازنده در ادامه تصریح کرد: هیچ تفکیکی بین موسیقی بانوان و آقایان وجود ندارد و طی این سال‌ها بانوان هنرمند همپای آقایان فعالیت کرده‌اند و تأثیرگذارند و کار خود را به بهترین شکل انجام داده‌اند.
او درباره حضور پررنگ بانوان در عرصه موسیقی و توجه به این امر بیان کرد: محدودیت در موسیقی بانوان بسیار است، بویژه در شهرهای کوچک و همین امر موجب شده بانوان تمایل یا بهتر است بگوییم انگیزه پرداختن به این هنر را نداشته باشند چرا که احساس‌شان بر این است کمبودی وجود دارد و این خلأ باید پرشود. براین اساس نیاز است موسیقی بانوان بیشتر حمایت شود و فضایی آرام برای حضور بانوان تعریف شود. البته در دولت چهاردهم نگاه ویژه‌ای به موسیقی بانوان صورت گرفته است و تلاش‌شان این است که بانوان حضور پررنگ‌تری داشته باشند. به عنوان مثال حضور خانم دکتر فرزانه صادق وزیر راه و شهرسازی، خانم دکتر زهرا بهروزآذر معاون امور زنان و خانواده در ریاست جمهوری و همچنین خانم دکتر نادره رضایی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کنسرت ما، دلگرمی بسیاری برای بانوان هنرمند است و امیدواریم به مرور زمان این حمایت‌ها گسترده‌تر شود.
  او درباره سند موسیقی و نگاه ویژه به موسیقی بانوان گفت: ایرادات و نقدهایی بر این سند وارد است که نیاز است اصلاح شود بویژه در بخش موسیقی بانوان. این سند را یک تعداد از آقایان نوشته‌اند و به همین سبب نسبت به موسیقی بانوان کمتر توجه شده است. باید بگویم موسیقی بانوان همیشه در حاشیه بوده و هیچ گاه آن طور که باید جدی گرفته نشده است. اگر این تفکیک‌ها وجود نداشته باشد و احساس کنیم همه هنرمندان در کنار هم و در حد خود حرفه‌ای هستند، این مسائل کمرنگ‌تر می‌شود. بنابراین امیدواریم با اصلاح سند موسیقی شاهد نتایج رضایتبخش باشیم چرا که در ایران فعالیت بانوان هنرمند در عرصه موسیقی یکی از کارهای بسیار سخت است و به راحتی نمی‌توان از کنار آن گذر کرد و نیازمند حمایت‌های بسیاری است تا آنجا که این موضوع موجب شده بسیاری از هنرمندان خانم فعالیت‌های خود را در خارج از کشور داشته باشند. نوشین پاسدار، سال 1399 آلبوم «چلّه‌نشین» را در نقش آهنگساز و نوازنده‌ عود، با خوانندگی حسین علیشاپور منتشر کرد.
او درباره نگاه جدی به آهنگسازی بانوان گفت: قطعاً این موضوع مسأله مهمی است. بانوان فعال در حوزه وکال و آهنگسازی کم تعداد هستند بویژه در ژانر موسیقی سنتی. البته این بخش هزینه‌های خود را دارد که بار دیگر تأکید می‌کنم باید حمایت شود.
او می‌گوید در کشور ما بانوان آهنگساز توانمند بسیاری وجود دارد که کمتر دیده می‌شوند به همین سبب انگیزه‌ای برای کار کردن در ایران ندارند.»