مهندس ابراهیم پیرامون
مدیرعامل شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب

صنعت نفت ایران همواره یکی از ارکان اصلی اقتصاد و توسعه کشور بوده، اما این صنعت در دهه‌های اخیر با چالش‌های بزرگی همچون تحریم‌های ظالمانه، محدودیت‌های بین‌المللی و موانع فنی ناشی از فرسودگی زیرساخت‌ها مواجه بوده است. با وجود این، شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب به‌ عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت کشور، توانسته است با تکیه بر دانش و توان داخلی، به‌رغم این موانع، دستاوردهای چشمگیری در حوزه افزایش تولید، کاهش گازسوزی، بهبود وضعیت زیرساخت‌ها، پیگیری بومی‌سازی تجهیزات و قطعات و پیگیری امر سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های کاربردی و پروژه‌های اولویت‌دار به دست آورد.
این موفقیت‌ها تنها نتیجه سرمایه‌گذاری‌های کلان و اتخاذ سیاست‌های راهبردی نبوده، بلکه حاصل سال‌ها تلاش بی‌وقفه کارکنانی است که در گرمای سوزان در واحدهای عملیاتی جنوب، با ازخودگذشتگی و تعهد، چراغ تولید را روشن نگه داشته‌اند. در شرایطی که تحریم‌ها، محدودیت‌های شدیدی بر تأمین تجهیزات و فناوری‌های مورد نیاز تحمیل کرده بود، متخصصان و مهندسان این شرکت با ابتکار عمل و نوآوری، مسیر خوداتکایی را هموار کردند تا صنعت نفت مقهور و وابسته به خارج نباشد.
مناطق نفت‌خیز جنوب علاوه بر تثبیت نقش خود در تأمین انرژی کشور، رویکردی نوین را در کاهش اثرات زیست‌محیطی صنعت نفت در پیش گرفته است؛ اجرای پروژه‌های کلیدی در زمینه جمع‌آوری گازهای همراه و کاهش گازسوزی، توسعه واحدهای جمع‌آوری گازها در مقیاس کوچک و متوسط و واحدهای سریع نصب‌شونده نمک‌زدایی‌ها، ارتقای تأسیسات فرآورشی و همکاری گسترده با شرکت‌های دانش‌بنیان، تنها بخشی از اقدامات این شرکت برای تحقق توسعه پایدار است.
این گزارش، به بررسی مهم‌ترین دستاوردهای مناطق نفت‌خیز جنوب در حوزه‌های افزایش تولید، کاهش گازسوزی، خودکفایی صنعتی و توسعه فناوری‌های داخلی می‌پردازد؛ دستاوردهایی که نشان می‌دهد صنعت نفت ایران نه ‌تنها توانسته از تحریم‌ها عبور کند، بلکه در مسیر رشد و پیشرفت نیز گام‌های بلندی برداشته است.

 افزایش تولید نفت و گاز؛ عبور از چالش‌ها
در چهار ماه اول نیمه دوم امسال حدود ۱۵۰ هزار بشکه در روز به تولید نفت خام در مناطق نفت‌خیز جنوب اضافه شد که دستاورد مهمی در دوران تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی محسوب می‌شود. در حوزه گاز نیز عملکرد مناطق نفت‌خیز جنوب فراتر از تعهدات برنامه‌ریزی ‌شده، بوده است. در حالی که این شرکت موظف به تزریق ۵۴ میلیون مترمکعب گاز به شبکه سراسری بود، با اقدامات انجام‌ شده، این مقدار به بیش از ۷۰ میلیون مترمکعب در روز افزایش یافته که بالاتر از درصد تعهدات تعیین ‌شده است. این موفقیت با راه‌اندازی کارخانه‌های جدید و افزایش ظرفیت ارسال گاز از واحد NGL1200 محقق شده و امکان افزایش این مقدار تا ۷۵ میلیون مترمکعب نیز فراهم شده است.

تحول در مدیریت زیست‌محیطی
سوزاندن گازهای همراه یا همان فلرینگ، همواره یکی از چالش‌های زیست‌محیطی صنعت نفت بوده است. با این حال آمارهای جدید نشان می‌دهد میزان گازسوزی در مناطق نفت‌خیز جنوب به‌ طور چشمگیری کاهش یافته است. در حالی که در گذشته بخش اعظمی از گازهای همراه نفت سوزانده می‌شد، امروزه از ۱۰۰ میلیون مترمکعب گاز تولیدی روزانه، ۷۴ میلیون مترمکعب آن جمع‌آوری شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در مناطق اطراف اهواز، سهم گازسوزی به کمتر از چهار درصد گازهای تولیدی شرکت بهره‌برداری کارون رسیده است. پنج کارخانه اهواز یک تا ۵ و سه کارخانه گاز و گاز مایع ۶۰۰، ۷۰۰ و ۸۰۰ که بیشترین سهم گازسوزی را در این منطقه داشتند، اکنون روزانه کمتر از ۰.۹۳ میلیون مترمکعب گاز می‌سوزانند. حدود ۳۰ درصد از این مقدار نیز ناشی از تعمیرات اساسی کارخانه شیرین‌سازی گاز است که به‌ زودی تکمیل خواهد شد.

 برخی موانع و راهکارهای کاهش گازسوزی
اگرچه اقدامات گسترده‌ای برای کاهش گازسوزی انجام شده، اما برخی موانع فنی، فرسودگی تجهیزات و تأخیر در اجرای پروژه‌های جمع‌آوری گاز همچنان مانع از حذف کامل این فرآیند شده است. با این حال شرکت ملی مناطق نفت‌خیز جنوب با اجرای راهکارهای متعددی، روند کاهش گازسوزی را تسریع کرده است. تعمیر و نوسازی توربین‌ها و کمپرسورها، توسعه ایستگاه‌های تقویت فشار و بهره‌برداری از فاز اول پروژه‌های جمع‌آوری گاز در رگ‌سفید و گچساران، نمونه‌هایی از این اقدامات هستند. تنها یک ایستگاه جدید در گچساران توانسته است از سوزاندن بیش از ۶ میلیون فوت مکعب گاز در روز جلوگیری کند. در کنار این اقدامات کوتاه‌مدت، طرح‌های میان‌مدت و بلندمدتی نیز در دستور کار قرار دارد که شامل بومی‌سازی توربوکمپرسورها، توسعه پالایشگاه‌های کوچک و ارتقای تأسیسات فرآورشی برای جلوگیری از اتلاف گازهای ارزشمند است. همچنین بازسازی تأسیسات قدیمی با سرمایه‌گذاری ۱.۷ میلیارد دلاری، مسیر کاهش هر چه بیشتر گازسوزی را هموار خواهد کرد.

 سرمایه‌گذاری در پژوهش و توسعه
یکی از مهم‌ترین سیاست‌های مناطق نفت‌خیز جنوب، تمرکز بر تولید داخلی و توسعه فناوری‌های بومی است. ۱۵ قرارداد پژوهشی و تحقیقاتی با دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان امضا شده که شامل طراحی و ساخت تجهیزات حفاری، توسعه سامانه‌های پایش هوشمند و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید گاز است. این شرکت همچنین موفق شده است ۶ مجوز تولید بار اول از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری دریافت کند که ارزش آنها به بیش از ۴ هزار میلیارد تومان می‌رسد. علاوه بر این، ۹ بسته فناوری به ارزش بیش از ۴ هزار و ۱۷۵ میلیارد تومان برای دریافت مجوزهای جدید ارسال شده که عمدتاً شامل تولید ماشین‌آلات دوار، تجهیزات تکمیل چاه و سیستم‌های بهینه‌سازی فرآیندهای پالایشی است.

 توسعه زیرساخت‌ها و بهبود فرآورش نفت
علاوه بر کاهش گازسوزی، مناطق نفت‌خیز جنوب پروژه‌های مهمی را در حوزه فرآورش نفت اجرا کرده است. یکی از مهم‌ترین این پروژه‌ها، توسعه ظرفیت فرآورش نفت در میدان اهواز است که امکان فرآورش ۱۱۰ هزار بشکه نفت در روز را در راه‌اندازی فاز دوم پروژه فراهم کرد و‌ درمجموع ۲۲۰ هزار بشکه در روز ظرفیت فرآورش نفت نمکی در این واحد در دسترس قرار گرفت. این پروژه که با سرمایه‌گذاری ۵۸.۷ میلیون یورو اجرا شده، نه‌تنها موجب بهبود کیفیت نفت خام فرآورش‌ شده و کاهش آلاینده‌های زیست‌محیطی شده، بلکه برای ۱۸۰ نفر به ‌صورت مستقیم و ۴۰۰ نفر به‌ صورت غیرمستقیم اشتغالزایی کرده است.

 آینده‌ای روشن برای صنعت نفت
علاوه بر برنامه‌های توسعه‌ای، نقش نیروی انسانی متخصص و تلاش مضاعف کارکنان صنعت نفت در تحقق این دستاوردها غیرقابل انکار است. کارگران، مهندسان و مدیران مناطق نفتخیز جنوب با تکیه بر دانش و تجربه داخلی، بسیاری از موانع و چالش‌های عملیاتی را پشت سر گذاشته‌ و نقش مهمی در افزایش تولید، کاهش هدررفت منابع و بهره‌گیری بهینه از ظرفیت‌های موجود ایفا کرده‌اند.
با ادامه این روند، صنعت نفت ایران بیش از گذشته به ‌سمت خوداتکایی، توسعه پایدار و مدیریت بهینه منابع حرکت خواهد کرد. اجرای طرح‌های زیست‌محیطی، افزایش سرمایه‌گذاری در فناوری‌های داخلی و به‌کارگیری راهکارهای نوین، علاوه بر کاهش هزینه‌ها، زمینه‌ساز افزایش بهره‌وری و پایداری صنعت نفت خواهد شد. این مسیر، نه‌ تنها تضمین‌کننده تأمین پایدار انرژی کشور است، بلکه ایران را در مسیر تبدیل ‌شدن به یکی از پیشروان منطقه‌ای در توسعه فناوری‌های نفت و گاز قرار خواهد داد.