گزارش «ایران» از حواشی اختتامیه چهلوسومین جشنواره فیلم فجر
از تشویق غایبان تا قهر برخی حاضران
فرهنگی/ شامگاه ۲۲ بهمن ماه برای علاقهمندان جدی سینما و فعالان این حوزه شب سینماست. جشنواره فیلم فجر حتی اگر از دوران اوج خود هم فاصله داشته باشد باز هم مهمترین رویداد سینمایی کشور است و حساسیت آن را میشود با انتظار برای اعلام کاندیداهای سیمرغ و هیاهوی شکل گرفته پیرامون سلیقه و اختلافنظر داوران سنجید. داوری چهلوسومین جشنواره فیلم فجر هم از این قاعده مستثنی نبود. برخی از جای خالی نام فیلمها حتی در حد یک کاندیدا نوشتند و بعضی رکوردداری فیلمها را در بخشهای مختلف معنادار خواندند. حساسیت بر سر اعلام کاندیداها و انتخاب بهترینها حتی با شایعاتی از جمع داوران بیرون آمد و با تیتر جنجالی قهر و دلخوری بر پیشانی برخی اخبار نشست. با تمام حرف و حدیثها بالاخره پرونده مسابقه پرسر و صدای سینمای ایران، شامگاه دوشنبه با معرفی برگزیدگان چهلوسومین دوره بسته شد و با آغاز اکران عمومی این آثار در کنار فیلمهای بازمانده از راهیابی به جشنواره حالا سلیقه و تصمیم هیأت انتخاب و داوران با سلیقه مخاطبان محک میخورد. فارغ از اعتبار سیمرغ و فضاسازی تبلیغاتی آن برای برگزیدگان، مخاطبان سینما طی سال نظر خواهند داد که بود و نبود یک فیلم در جشنواره یا حتی برگزیده شدن یا نشدن آن آیا سند و مهر تأییدی بر برتری این آثار است یا نه.
تشویق غایبان حاضر
«قاتل و وحشی» حمید نعمتالله و «پیر پسر» اکتای براهنی گرچه غایبان بزرگ جشنواره بودند اما بیشترین واکنش و تشویق حضار را در مراسم اختتامیه دریافت کردند. مصطفی زمانی با اهدای جایزهاش به حسن پورشیرازی حتی حرف و حدیثها راجع به شایستگی شهاب حسینی و امین حیایی برای این نقش را خنثی کرد. او هنگام دریافت سیمرع بهترین بازیگر مرد گفت که این جایزه حق پورشیرازی بود و اگر فیلم او به بخش مسابقه راه مییافت دست کسی جز او به این سیمرغ نمیرسید. سعید خانی تهیهکننده فیلم «رها» با وجود تمام شایستگیهای فیلمش اما از اثر درخشان حمید نعمتالله «قاتل و وحشی» گفت. او با خطاب قرار دادن وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یادآور شد که با اکران هیچ فیلمی انقلاب نمیشود و از سیدعباس صالحی درخواست کرد برای اکران این فیلم همت کند. این بخش از صحبتهای او تشویق حضار را به همراه داشت و کنایهاش به پرحرفی محمدرضا شهیدیفر مجری برنامه آب خنکی بود بر غلیان خشم فروخورده مخاطبانی که در نبود سخنران به شکل گرفتن ریتم تند اهدای جوایز دل خوش کرده بودند. تبعات عدم نمایش «قاتل و وحشی» که به گفته رائد فریدزاده، مدیر سازمان سینمایی «دیگر همه مطلع هستند که گیر کار کجاست و در حدود و اختیارات سازمان سینمایی و وزارت ارشاد نیست» تا ساعاتی پس از اختتامیه ادامه یافت و نرگس آبیار که پیش از این به مدیرانِ سازمانِ سینمایی هشدار داده بود که در صورتِ اکران نشدنِ فیلم «قاتل و وحشی» در جشنواره، از عضویت در «شورای پروانه نمایش» استعفا میدهد، به حرفِ خود عمل کرد و از این شورا کناره گرفت. از دیگر لحظههای به یادماندنی مراسم اختتامیه لحظه دریافت دیپلم افتخار توسط نوید پورفرج بود. او اما نماینده مردم روی سن اختتامیه جشنواره بود، از مردم گفت و آرزو کرد زمانی که سیمرغ را دریافت میکند حال دل مردم خوب باشد. یاد هژیر داریوش، فریدون گله و بهروز وثوقی توسط رضا درستکار از هیأت داوران، لحظات دیگری از تشویق غایبان خاطرهساز این رویداد بود.
داد از صداوسیما
همدوش سلیقه داوران و غرزدنهای مرسوم آنهایی که تمام آثار جشنواره را دیدهاند، شبکه نمایش تلویزیون هم در تنش عصبی مخاطبانی که اختتامیه را از قاب تلویزیون پیگیری میکردند کم نگذاشت. گرچه تیغ سانسور شبکههای تلویزیونی در مراسم اختتامیه امر بیسابقهای نیست و میشد مثلاً پخش کلیپ خاطرهانگیز حضور بزرگانی چون بهرام بیضایی، ناصر تقوایی و... را پای بیسلیقگی معمول تلویزیون گذاشت اما اینکه اجرای علی زندوکیلی بخصوص قطعهای با مضمون وطن هم مشمول ممیزی شود از شگفتانههای تازه مدیران تلویزیون بود. به این برخورد سلیقهای میتوان سانسور صحبتهای بجا و روشنگرانه نادره سادات سرکی برنده سیمرغ بلورین فیلم کوتاه برای «دادرسی» اضافه کرد که پروژه خود را به تعرض و آزار کودکان اختصاص داده و بعد از گرفتن جایزه تأکید کرد امیدوار است پیام فیلم برای اصلاح و تغییر قوانین مربوط به حمایت از کودکان و خانوادههای آنها توسط قانونگذاران شنیده شود.
دست رد معترضان به سیمرغ آشتیجویانه
اعتراضها به بخش جداییناپذیر اختتامیه تبدیل شده است. قابل قبول هم هست که این پیشفرض هیچوقت جانیفتاد که داوریها امری سلیقهای است و گرچه ملاک اهدای سیمرغ است اما به واقع معیار برتری منتخبان نیست. بر همین اساس همیشه از یک سو جشنواره به تقسیم غنایم و کسب رضایت همگانی متهم میشود و در عین حال از سوی صاحبان دیگر آثار برای نادیده گرفته شدن مورد انتقاد قرار میگیرد. صاحبان دو فیلم «خدای جنگ» و «ناتور دشت» پیش از اختتامیه جشنواره با عدم حضورشان به جوایز آشتیجویانه (سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی) دست رد زدند. عوامل فیلم «خدای جنگ» در بیانیهای نوشتند «فیلمی که در هیچ رشتهای جز جلوههای بصری نامزد نشده، طبعاً نمیتواند بهترین فیلم دبیر یا بهترین فیلم از نگاه ملی یا عناوین دیگر باشد. این سیمرغ را هم ذیل همان تقسیمبندی که در جریان نامزدی آثار اتفاق افتاد، تقسیم کنید.» عوامل فیلم قدرنادیده «ناتور دشت» هم در یادداشتی خطاب به مخاطبان گفتند که سیمرغ ما مهر و محبت مخاطبان بود. در میان معترضان چهرههای آشناتر هم دیده میشود. شهاب حسینی در یادداشتی گلایهآمیز از شایستگیهای «رها» نوشت و عنوان کرد که «میلی بودن جشنواره فیلم فجر سالهاست به یقین همگان رسیده است.»