محمدمحسن فایضی
کارشناس مسائل فلسطین

با نزدیک و محتمل‌تر شدن آغاز آتش‌بس در نوار غزه و تبادل اسرا، مسأله آینده نوار غزه که با اصطلاح «فردای غزه» از آن یاد می‌شود، بیش از پیش مطرح است.
در همان ماه‌های ابتدای طوفان الاقصی در میان صهیونیست‌ها فردای غزه یک معما بود و افرادی چون نتانیاهو و سران ارتش صراحتاً ایده‌شان از فردای غزه را مطرح می‌کردند. نقطه اشتراک همه آنها که با برخی بازیگران مهم منطقه‌ای هم هم‌نظر بود، غزه‌ای بدون حماس بود.
غزه بدون حماس، در وهله اول این سؤال را ایجاد می‌کرد که چه کسی قرار است جایگزین حماس شود؟ ایده نوار غزه‌ای بدون کنترل و حاکمیت حماس، چالش اولش تنها نابودی، تضعیف و خلع سلاح حماس نیست بلکه یافتن جایگزینی ممکن روی زمین برای تداوم مسیر و کنار زدن صاحب قدرت نظامی، سیاسی، امنیتی و از همه مهم‌تر دارای جایگاه و مقبولیت اجتماعی نوار غزه از سال 2005 تاکنون است. برای پاسخ به این سؤال، طیفی از نزدیکان و هم‌ائتلافی‌های نتانیاهو و جریان راستگرای اسرائیل، گزینه حضور نیروهای اسرائیلی در نوار غزه مثل قبل از 2005  و همکاری با بازیگری دیگر در نوار غزه را توصیه می‌کنند.
به طور مثال ساعر، وزیر امور خارجه اسرائیل اخیراً گفته است: من معتقد نیستم که حضور نیروی خارجی در غزه بتواند امنیت نوار غزه را تأمین کند، بنابراین حضور نظامی اسرائیل باید باقی بماند. پروفسور گابی سیبونی، سرهنگ ذخیره ارتش می‌گوید: آنچه در روزهای اخیر در غزه (بیت حانون) رخ می‌دهد، دقیقاً به ما نشان می‌دهد که پس از هر آتش‌بس چه اتفاقی می‌افتد. اگر اکنون ما در داخل منطقه غزه هستیم (و این اتفاقات می‌افتد)، می‌توانیم تصور کنیم که با خروج از نوار غزه چه اتفاقی برای سربازان ارتش می‌افتد! توصیه‌ای که هرچند ایده‌آل تل‌آویو برای کنترل نوار غزه است؛ اما روی زمین بیشتر به یک رویا شبیه است. شلیک موشک در ابتدای هفته‌ای که گذشت از کنار محل سکونت سربازان اسرائیلی از بیت حانون، شمالی‌ترین نقطه نوار غزه پس از 100 روز عملیات در شمال به سمت دو نقطه حیاتی یعنی تل‌آویو و قدس اشغالی بر معمای آینده غزه افزوده است. یدیعوت آحارونوت فاش ساخته که مقامات ارشد ارتش اسرائیل معتقدند قبل از دستیابی به توافق باید جایگزینی برای حماس ایجاد شود، در غیر این صورت دستاوردهای جنگ را از دست خواهیم داد و به 6 اکتبر باز می‌گردیم. مقامات ارشد امنیتی اسرائیل تأیید می‌کنند که عدم تصمیم‌گیری در مورد مدیریت نوار غزه پس از جنگ ممکن است به بازسازی اقتدار حماس منجر شود.
اما پس از 460 روز جنگ و در شرایط خاص جنگی و محاصره و کوچ اجباری حدود 70 درصد جمعیت در دو نقطه اردوگاهی مواصی خان یونس و دیرالبلح، همچنان صهیونیست‌ها بر نیمی از نوار غزه کنترل امنیتی و نظامی ندارند و حماس کنترل و مدیریت خود را بر بخش‌های پرجمعیت مثل مواصی بازیافته و حدود  8 هزار عضو جدید در 3 ماه اخیر جذب کرده است. وضعیت صهیونیست‌ها در مناطق شمال شهر غزه، بیت حانون و جبالیا که کاملاً ویران شده هم نشان می‌دهد که کنترل این مناطق در درازمدت بسیار بعید است و حتی اگر اراده صهیونیست‌ها حضور نظامی پس از پایان جنگ باشد، با چالشی جدی‌تر و ویران کننده‌تر از قبل از 2005 روبه‌رو خواهند بود. درخصوص اداره دولتی نوار غزه یعنی مدیریت شهری این باریکه هم صهیونیست‌ها ایده‌های مختلفی دنبال کرده‌اند. یکی از ایده‌ها که علنی شد و بارها از سوی نتانیاهو هم تکرار شد، گفت‌وگو با قبایل و برخی ریش سفیدهای نوار غزه برای واگذاری برخی مناطق به آنان بود. ایده‌ای که به واسطه اعتماد و همراهی اجتماع غزه با حماس علی رغم حجم کشتار و وضعیت اسفبار زندگی پس از 7 اکتبر نه تنها شکست خورد بلکه اندک قبایل همراه با این ایده طرد و حذف شده‌اند. اسرائیل پس از آتش‌بس با نوار غزه‌ای روبه‌رو خواهد بود که هنوز کنترل با حماس خواهد بود یا مدیریت آن با تشکیلات خودگردانی محقق خواهد شد که با حماس توافق کرده باشد. تل‌آویو 15 ماه در نوار غزه جنگید، تخریب کرد، کشتار کرد اما قدرت حماس در نوار غزه همچنان باقی است و عدم وجود هیچ جایگزینی برای آن فرصت بازیابی و ترمیم را به حماس خواهد داد. حماس در غزه زنده است.