بیتا میرعظیمی
خبرنگار

شهر تبریز که سال‌هاست به کلانشهر بدون گدا معروف است این روزها با چالشی تازه برای دفاع از این عنوان دیرینه مواجه است. به برکت وجود مؤسسه‌های خیریه متنوع و شناسنامه‌دار، سال‌ها راه ورود گدایان و متکدیان به خیابان‌ها و پیاده روهای شهر تبریز بسته شده بود. مردم تبریز با حمایت از نیازمندان واقعی، مانع از شکستن حرمت افراد در جامعه شده‌اند، اما به تازگی پای گدایان غیربومی به تبریز باز شده و چهره‌ای متفاوت با گذشته به خیابان‌ها و جاده‌های برون‌شهری آن داده است. زنانی از مناطق دوردست که لباس محلی بر تن داشته و با در آغوش کشیدن نوزادی چند ماهه، کاسه گدایی به دست گرفته و با گویشی متفاوت، از تبریزی‌ها‌ طلب کمک می‌کنند یا مردان و کودکانی ژنده‌پوش که در خیابان‌های پرترافیک کاسه گدایی را مقابل شهروندان پشت چراغ قرمز می‌گیرند. با افزایش تعداد گدایان غیربومی در معابر و خیابان‌های تبریز، شهردار تبریز به «ایران» خبر داده که دیگر در برابر گدایان وارداتی از شهرهای دیگر هیچ‌گونه مماشاتی به خرج نداده و حوزه خدمات شهری باید با شدت بیشتری نسبت به جمع‌آوری آنها اقدام کند. یعقوب هوشیار، تبریز را «شهر بدون گدا» در سطح ملی و جهانی معرفی کرده و با اشاره به حمایت‌های واقعی مؤسسات خیریه از نیازمندان واقعی به «ایران» می‌گوید: شهرداری تبریز متکدیان را با کمک دوربین‌های ترافیکی شناسایی کرده و نسبت به جمع‌آوری سریع آنها و مقابله با پدیده تکدی‌گری در سطح شهر اقدام خواهد کرد. شهردار تبریز با اشاره به جولان متکدیان وارداتی در سطح معابر و خیابان‌های تبریز می‌گوید: متکدیان وارداتی از شهرهای دیگر استان آذربایجان شرقی و استان‌های دیگر به شهر تبریز آمده و اغلب با لباس محلی و در حالی که اسپندی به دست داشته و یا کودکی در آغوش، مردم را تحت‌تأثیر قرار داده و روزانه مبالغ زیادی به جیب می‌زنند. این متکدیان شامل معتادان متجاهر، کارتن‌خواب‌ها، کودکان کار و افرادی از شهرهای دیگر هستند که در اغلب اوقات علی رغم تحویل به مراکز مربوطه، جهت کسب درآمد هنگفت و آسان از طریق تکدی‌گری، مجدداً در سطح شهر پراکنده شده و اقدام به تکدی‌گری می‌کنند.

ساماندهی متکدیان بومی و غیربومی
هوشیار با اشاره به وجود مؤسسات خیریه در تبریز و تبدیل آن به الگوی کشوری می‌گوید: مردم تبریز در طول تاریخ به دو شکل از نیازمندان حمایت می‌کنند؛ اول اینکه دوستان و آشنایان را در اولویت قرار داده و در صورت نیاز و گرفتاری، مبالغی را جمع‌آوری کرده و به آنها کمک می‌کنند. از طرفی، مردم تبریز اعتمادی ویژه به مؤسسات خیریه و عام‌المنفعه داشته و مطمئن‌اند که کمک‌های آنها به نیازمند واقعی خواهد رسید. در مقابل، مؤسسات خیریه نیز اعتماد مردم را جلب کرده و با دریافت کمک‌های آنها به نیازمندان جهت درمان و تأمین جهیزیه و... کمک می‌کنند. در حقیقت، مردم تبریز نسبت به کمک به نیازمندان حساسیت ویژه‌ای دارند که متأسفانه متکدیان از این موضوع سوء‌استفاده کرده و با نیرنگ و تحت تأثیر قراردادن مردم، مبالغ زیادی را به جیب می‌زنند.
طبق گفته شهردار تبریز، مردم بحث جمع‌آوری و ساماندهی متکدیان را از شهرداری مطالبه‌گری کرده و آن را با جدیت پیگیری می‌کنند. این خواسته به دو دلیل است؛ اول اینکه خدشه‌ای به افتخار تبریز(شهر بدون‌ گدا) وارد نشده و اطلاعات متکدیان پس از جمع‌آوری از سطح شهر در اختیار مؤسسات خیریه قرار گرفته و نسبت به انجام تحقیقات و کمک به نیازمندان واقعی اقدام شود. این در حالی است که تاکنون 99 درصد متکدیان، نیازمند واقعی نبوده و اکثر آنها روزانه درآمد چندمیلیونی دارند. این متکدیان توسط مافیا، کودکان کار و برخی زنان غیر بومی را در مناطق مختلف شهر مستقر کرده و با سوء‌استفاده از آنان، درآمد کلانی به خود اختصاص می‌دهند.

شناسایی 110 گدای حرفه‌ای
«مهدی حافظ زاده»، مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تبریز نیز به «ایران» می‌گوید: شهرداری تبریز، جمع‌آوری متکدیان را با کمک و راهنمایی مؤسسات خیریه انجام داده و ساماندهی می‌کند. به طور نمونه، متکدیان معتاد پس از جمع‌آوری در اختیار کمپ‌های ترک اعتیاد قرار داده می‌شوند. متکدیانی که از شهرهای دیگر به تبریز آمده و به اصطلاح وارداتی هستند نیز جهت بازگشت به شهرهای خود هدایت می‌شوند، اما اغلب این افراد پس از کمک برای بازگشت به شهرهای خود، دوباره به شهر تبریز بازگشته و به گدایی مشغول می‌شوند.
مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تبریز ادامه می‌دهد: شهرداری تبریز، متکدیان را با دوربین‌های هوشمند در سراسر شهر رصد کرده و تاکنون موفق به شناسایی ۱۱۰ گدای حرفه‌ای شده است. در همین راستا نیز شهردار تبریز دستور داده تا متکدیان از طریق دوربین‌های شهری رصد شده و بلافاصله اکیپ‌های خدمات شهری شهرداری نسبت به جمع‌آوری آنها اقدام کند. بلافاصله مشخصات این افراد نیز به مؤسسات خیریه و هیأت‌های مستمندان و عام‌المنفعه ارائه شده و بخشی از آنها پس از ساماندهی به آغوش خانواده‌های خود بازگشته و بخش قابل توجهی نیز به کمپ‌های اعتیاد سپرده می‌شوند.

15 میلیون تومان درآمد روزانه!
طبق گفته حافظ‌‌زاده، برخی از متکدیان وارداتی را زنانی تشکیل می‌دهند که از طرف خانواده‌های خود طرد شده و به دلیل پیدا نکردن جا و مکان به تبریز آمده و به کار گدایی افتاده‌اند. زنانی که با درآغوش گرفتن نوزاد چندماهه، مردم را تحت‌تأثیر قرار داده و پول بیشتری کسب می‌کنند. مردم هم به دلیل حس ترحم و مشاهده مادر و طفل بی‌گناه و آواره در خیابان‌ها، آنها را کمک کرده و مبالغ زیادی به آنها می‌دهند. مشکل اینجاست که این متکدیان کار و حرفه‌شان همین بوده و حتی با کمک کردن و ساماندهی از طریق مؤسسات خیریه، باز دست از گدایی نکشیده و همه روزه آن را تکرار می‌کنند. چند ماه پیش ما متکدی‌ای را دستگیر کرده و در کمال ناباوری متوجه شدیم که درآمد روزانه وی حدود ۱۵ میلیون تومان است. مدیرکل ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تبریز ترحم به متکدیان را اقدامی نادرست دانسته و تأکید می‌کند: بسیاری از متکدیان نیازمند واقعی نبوده و تنها با سوءاستفاده از احساسات مردم و بهره‌گیری از کودکان و معلولان و تحریک احساسات مردم دست به گدایی زده و چهره‌ای نازیبا به شهر می‌بخشند. در مواردی مشاهده شده که فرد متکدی توسط شهرداری به مراجع ذیربط جهت حمایت مالی معرفی شده اما با عدم پذیرش او همراه شده است، چراکه این افراد بدون هیچ‎گونه زحمتی، رقم قابل توجهی را به دست می‌آورند.

گره گشایی در مؤسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز
کلانشهر تبریز در سایه فعالیت مؤسسات خیریه باسابقه و معتمد تاکنون قدم‌های مؤثری برای مقابله با معضل تکدی‌گری برداشته و بخش زیادی از متکدیان اعم از بومی و غیربومی را ساماندهی کرده است. مؤسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز با بیش از نیم قرن فعالیت مؤثر در تبریز و دستگیری از مستمندان و نیازمندان واقعی حالا به نهادی مؤثر و مهم تبدیل شده و با توسعه فرهنگ نوع‌دوستی و روحیه خیرخواهانه، نیازمندان واقعی را از متکدیان خیابانی مجزا کرده و تحت حمایت قرار می‌دهد.  طبق گفته «خلیل محمدزاد»، مدیرعامل مؤسسه خیریه حمایت از مستمندان تبریز به «ایران»، این مؤسسه با دو هدف جلوگیری از تکدی‌گری و جایگزین کردن کمک‌های معقول و مشروع و آبرومندانه به نیازمندان واقعی شکل گرفته تا با ایجاد شهری بدون گدا، ریشه فقر و بیکاری در جامعه را بخشکاند. بر این اساس در 6 ماهه نخست سال‌جاری، 59 متکدی غیربومی و 664 متکدی بومی (343 زن و 499 مرد) به مؤسسه معرفی شده‌اند که از این میان 119 نفر قبل از حضور مؤسسه را ترک کرده و 723 نفر برای راهنمایی به مؤسسه معرفی شده‌اند. از این تعداد 50 نفر به کاریابی مؤسسه، 49 نفر به پذیرش مؤسسه، 6 نفر به کمپ معتادین، 59 نفر جهت اعزام به شهرستان محل سکونت و 18 نفر به بهزیستی معرفی شده‌اند.