سیزده سال پس از سفر رئیس دولت دهم به مصر، مسعود پزشکیان دومین رئیس جمهوری اسلامی ایران است که به سرزمین اهرام ثلاثه و فراعنه سفر کرد. این سفر در قالب و باهدف حضور در اجلاس سران «گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه» موسوم به «D8» صورت گرفت، اما این امر از اهمیت سفر رئیس جمهوری نمی‌کاهد. مباحث مطرح شده در اجلاس و نشست‌های مرتبط با آن، از جمله وضعیت کشورهای سوریه، لبنان و فلسطین و مهم‌تر از همه، ملاقات دو جانبه مسعود پزشکیان و عبدالفتاح السیسی همتای مصری وی، نشان می‌دهد این رویداد نویدبخش تحولات تازه در منطقه خواهد بود. این تحولات عمدتاً از مجرای گرمی گرفتن یا فزونی یافتن روابط دو کشور اسلامی مهم غرب آسیا، یعنی ایران و مصر رقم خواهد خورد. شاهد مهم برای سمت و سوی این تحولات جدید در اظهارات مهدی سنایی، معاون سیاسی رئیس دفتر رئیس‌جمهوری دیده می‌شود. سنایی که رئیس جمهوری را در این سفر همراهی کرد، گفت: «این سفر در سطح معادلات منطقه‌ای و جهانی، تقویت همکاری اقتصادی کشور‌های اسلامی عضو و همچنین ایجاد تمهیدات بیشتر برقراری روابط ایران و مصر حائز اهمیت است. گام‌های مثبتی نیز در هفته‌های اخیر در این زمینه برداشته شده است.» اشاره سنایی مبنی بر اینکه این سفر در «ایجاد تمهیدات بیشتر برقراری روابط ایران و مصر حائز اهمیت است» و نیز اینکه «گام‌های مثبتی نیز در هفته‌های اخیر در زمینه» برقراری روابط تهران و قاهره برداشته شد، همان تحولی مهمی است که می‌تواند یکی از پیامدهای این سفر پزشکیان محسوب شود. این هدف در صورت تحقق زمینه موازنه جدید روابط کشورهای منطقه غرب آسیا و انسجام بخشی نوین به مناسبات کشورهای اسلامی را فراهم خواهد کرد.

سیاست مبتنی بر واقع‌بینی
سفر مسعود پزشکیان به قاهره چهارشنبه گذشته آغاز شد. به رسم هر سفر، رئیس جمهوری پیش از ترک تهران در نشست خبری با خبرنگاران اهداف این سفر و اجلاس را تشریح کرد. اظهارات پزشکیان نشان داد که رویکرد رئیس جمهوری و هیأت همراه نسبت به حضور در این اجلاس، آن هم در مصر، نه بسیار خوشبینانه است، نه کم اثر تلقی می‌شود. نگاه رئیس جمهوری نسبت به این سفر و دستاوردهای احتمالی آن، مبتنی بر واقعی بینی است، نه دستاوردسازی یا شعارمحوری در سیاست خارجی.
وی ابتدا اشاره کرد که «چنین نشست‌هایی در راستای یک دیپلماسی فعال برای نزدیک‌تر کردن کشورهای اسلامی به یکدیگر از نظر سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و تبادل تجربیات، بسیار مؤثر است.» پزشکیان البته به میزبان این نشست، یعنی مصر نیز اشاره کرد و با بیان اینکه «در حاشیه اجلاس بریکس در قازان روسیه، دیداری سازنده و گفت‌و‌گوهایی مفید با رئیس‌جمهوری مصر داشتم» از اهمیت روابط تهران و قاهره گفت: «هر قدر روابط خود را با کشورهای اسلامی صمیمی‌تر، عمیق‌تر و عملیاتی‌تر کنیم، قطعاً تحمل‌پذیری ما ارتقا یافته و به شکل مؤثرتری می‌توانیم توطئه‌ها علیه کشورمان و کشورهای اسلامی را خنثی کنیم.»
 رئیس جمهوری با تأکید بر اینکه کشورهای اسلامی اصولاً باید پشتیبان یکدیگر باشند و تا جایی که ممکن است اختلافات فیمابین را با گفت‌و‌گو با هم حل کنند، اضافه کرد: «این اجلاس فرصتی است که ما می‌توانیم نگاه‌هایمان را به هم بیشتر نزدیک کنیم و می‌تواند تأثیرگذاری زیادی در دیپلماسی و ارتباطات ما در منطقه داشته باشد.»
براساس این اظهارات، پزشکیان مهم‌ترین هدف خود از حضور در این اجلاس را نزدیک کردن دیدگاه‌های کشورهای اسلامی دانست. اهمیت این نگاه رئیس جمهوری را می‌توان از ترکیب گروه «D8» دریافت. گروه هشت کشور اسلامی در حال توسعه که در سال 1997 میلادی تشکیل شد، شامل کشورهای ایران، ترکیه، پاکستان، بنگلادش، اندونزی، مالزی، مصر و نیجریه است.

پیشنهاد ایران به دبیرکل «D8»
نخستین برنامه پزشکیان در قاهره که در محل اقامت رئیس جمهوری صورت گرفت، دیدار با دبیرکل سازمان همکاری «D8» بود که طی آن رئیس جمهوری یک پیشنهاد روی میز گذاشت؛ تشکیل یا ایجاد صندوق توسعه به منظور سرمایه‌گذاری کشورهای عضو بود.
پزشکیان خطاب به «ایساکا عبدالقادر امام» نخست از ضرورت پایبندی کشورهای اسلامی به ارزش‌های اسلامی همچون عمل به عهد و پیمان گفت. زیرا به باور پزشکیان «یکی از مهم‌ترین مسائل پیش‌روی این اجلاس تأکید و تمرکز بر اجرایی شدن مصوبات است.» وی ادامه داد: «کانون‌های مسئول در کشورهای عضو باید با جدیت بر روند اجرای مصوبات این سازمان نظارت و تا تحقق نهایی اهداف، این روند را پیگیری و دنبال کنند تا بتوانیم در اجلاس‌های آتی با حضور سران D8 تصمیمات جدید برای تقویت توسعه و پیشرفت کشورهای خود اتخاذ کنیم.»
برای هرچه بهتر عمل کردن سازمان همکاری موسوم به «D8» و موفقیت آن، پزشکیان «ایجاد سازکار پولی و مالی برای تبادلات تجاری کشورهای عضو» را ضروری برشمرد و تصریح کرد: «ایجاد صندوق توسعه برای D8 به منظور سرمایه‌گذاری مشترک کشورهای اسلامی عضو، گام مؤثری در این زمینه خواهد بود و جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای تشکیل چنین صندوقی اعلام می‌دارد.» دبیرکل این سازمان هم با تأکید بر اینکه «پس از پایان این اجلاس شخصاً توصیه‌های شما مبنی بر ضرورت اجرایی شدن تصمیمات و مصوبات «D8» را پیگیری خواهم کرد» ابراز امیدواری کرد که «تجار و فعالان اقتصادی ایران، از این زمینه و فرصت بسیار مهم و ایجاد بازاری به وسعت یک میلیارد و دویست میلیون جمعیت، در جهت شکوفایی هر چه بیشتر اقتصاد ایران و همچنین تحقق اهداف «D8» در زمینه توسعه تجارت بهره‌برداری کنند.»

چشم‌انداز تجارت 500 میلیارد دلاری
نقش و جایگاه «D8» برای توسعه روابط تجاری و اقتصادی کشورهای عضو، آن طور که رئیس جمهوری در دیدار دبیرکل این سازمان گفت از سوی وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان نیز تشریح شده است. عبدالناصر همتی که پزشکیان را در این سفر همراهی کرد، با اشاره به اینکه «آنچنان که باید از فرصت این سازمان استفاده نشده است» گفت: «هدف سازمان همکاری‌های اقتصادی کشورهای درحال توسعه، توسعه پایدار اقتصادی و اجتماعی اعضاست و با وجود افت و خیزها، حجم تجارت بین کشورها اگر چه به نقطه مطلوب نرسیده اما خوب است چرا که هفت تا هشت درصد تجارت بین این کشورها اکنون با ارزهای ملی صورت می‌گیرد.» نکته مهم درباره نقش این سازمان در آینده مناسبات کشورهای عضو، این بخش از اظهارات همتی بود. وی اضافه کرد: «پیش‌بینی می‌شود رقم تجارت کشورهای عضو در آینده به ۱۰ درصد افزایش یابد، با اینکه بناست تا پایان دهه فعلی (۲۰۳۰ میلادی) حجم تجارت بین اعضا به ۵۰۰ میلیارد دلار برسد.» به گفته وزیر اقتصاد، اکنون «حجم تجارت بین اعضای این سازمان اکنون ۱۲۵ میلیارد دلار است. سیاست دولت چهاردهم هم همکاری بیشتر با کشورهای منطقه است و از این فرصت بیشتر استفاده خواهد کرد.»

تبیین الزامات توسعه همه‌جانبه در نشست سران
محور یا موضوع اصلی نشست اخیر سران هشت کشور اسلامی درحال توسعه، بررسی زمینه‌ها و الزامات توسعه، از جمله اشتغال جوانان یا استفاده از فناوری‌های نوین برای رفع موانع توسعه بود. این موارد نیز به نوبه خود مهم‌ترین فرازهای سخنرانی رئیس جمهوری در اجلاس سران را به خود اختصاص داد. مسعود پزشکیان در سخنرانی خود در یازدهمین نشست سران سازمان همکاری «D8» با اشاره به موضوع اجلاس، یعنی «برنامه‌ریزی برای شکوفایی ظرفیت‌های جوانان» تأکید کرد که «با توجه به رونق روزافزون حوزه‌های صنعتی و ورود به عرصه‌های جدید فناوری، لازم است در نحوه تدوین همکاری‌های پیش‌رو بازنگری‌ جدی صورت پذیرد.»
وی با ابراز علاقه‌ ایران برای تبادل تجربه و اشتراک‌گذاری دستاوردهای خود، اعلام کرد که ایران آماده است «برای حمایت جمعی از جوانان کارآفرین، اقدامات مشترکی در بستر «D8» همچون ایجاد «بانک مشترک ایده و سرمایه دی هشت»، «ایجاد خانه‌‌ها و پارک‌های علم و فناوری مشترک»، «برگزاری تورها و نشست‌های علمی– فناوری»، «اختصاص فرصت‌های آموزشی و مطالعاتی، بورسیه‌های تحصیلی و تبادل استاد و دانشجو»، «ارائه تسهیلات کارآفرینی برای جوانان»، «سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های کوچک و متوسط جهت حل مشکلات اشتغال جوانان» و نیز برگزاری نمایشگاه‌های دستاوردها و تولیدات دانش‌بنیان را با همکاری اعضا عملیاتی کند.
وی با تأکید بر تهیه «دستور‌العمل لازم استفاده مطلوب از فناوری‌های نوین در جهت ارتقای تاب‌آوری اقتصاد کشورهای عضو» به برگزاری اولین نشست «کمیته دائمی ارتباطات و فناوری اطلاعات «D8» بزودی در تهران اشاره و تصریح کرد: «شرکت‌های دانش‌بنیان و فناوری‌های جدید از جمله هوش مصنوعی، زمینه‌های مناسب و نوینی را برای همکاری جوانان کشورهای اسلامی فراهم کرده است که با حفظ ارزش‌های بومی و دینی گام‌های بلندی در مسیر توسعه و پیشرفت کشورها و جوامع خود بردارند.»

توقف جنایات رژیم صهیونیستی در اولویت باشد
در حاشیه اجلاس سران «D8» نشست دیگری با حضور سران و با موضوع بررسی وضعیت غزه و لبنان برگزار شد. پزشکیان که در اجلاس سران «D8» از ضرورت توقف جنایت‌ها و ناامن‌سازی منطقه از سوی رژیم صهیونیستی گفته بود، در نشست بررسی وضعیت غزه و لبنان نیز ابتدا به این مسأله اشاره کرد که «امروز در شرایطی گرد هم آمده‌ایم که منطقه غرب آسیا در شرایط حساس، پیچیده و متزلزلی به سر می‌برد.»
وی پس از تشریح ابعاد جنایات رژیم صهیونیستی در 14 ماه گذشته، همچون سلب حق استقلال ملت فلسطین و درنهایت سلب حق حیات، تأکید کرد: «هیچ‌گونه درنگ برای مقابله با این جنایات و تجاوزات گسترده جایز نیست و باید با هم‌افزایی و هماهنگی، اقدامات عاجل در این زمینه در دستور کار قرار گیرد.»
رئیس جمهوری گام اول توقف تجاوزات رژیم صهیونیستی را «فشار به این رژیم برای آتش‌بس در غزه و توقف حملات به لبنان و سوریه» عنوان کرد و گفت: «خروج سریع اشغالگران صهیونیست از غزه و کرانه باختری، تسهیل ورود کمک‌های بشردوستانه به غزه، ترتیب سازکارهای موجود جهت بازگشت مردم به محل زندگی خود در مناطق مختلف غزه و فراهم‌سازی ترتیبات لازم برای بازسازی باید جزو مطالبات اولویت‌دار ما (یعنی سران «D8»)و دیگر مجامع بین‌المللی باشد.»
پزشکیان درباره لبنان نیز ابتدا به نقض آتش‌بس در لبنان از سوی رژیم صهیونیستی اشاره و تأکید کرد که ایران خواستار ایجاد محیط امن در لبنان و بازگشت مردم به زندگی عادی است. وی درباره انتخاب رئیس‌جمهوری لبنان گفت که این موضوع امری داخلی است که باید با توافق داخلی همه گروه‌های سیاسی مدیریت شود.
درباره سوریه، رئیس جمهوری کشورمان ابتدا حملات رژیم صهیونیستی به زیر‌ساخت‌ها و اموال و دارایی‌های این کشور را بشدت محکوم کرد و با بیان اینکه خواستار خروج کامل اشغالگران و بازگشت ثبات و امنیت به این کشور هستیم، سیاست‌های جمهوری اسلامی ایران نسبت به این کشور را تشریح کرد: «ما قائل به مشارکت همه گروه‌ها و طیف‌ها در دولت آینده و احترام به حسن همجواری و روابط سازنده با جهان اسلام و کشورهای منطقه و نیز احترام به عقاید و مذاهب مختلف در سوریه هستیم. به جد معتقدیم که اعتقادات مذهبی متنوع مردم سوریه باید محترم شمرده شده و آنان باید در کنار هم زندگی کنند و دست در دست یکدیگر ضامن ثبات و امنیت این کشور باشند. خواستار احترام به مالکیت خصوصی مردم و اماکن عمومی و حفاظت و حراست از اموال دولت ایران در کشور سوریه هستیم و مسئولیت آن را متوجه گروهی می‌دانیم که دمشق را در کنترل خود دارد.»
پزشکیان در پایان پیشنهادهای ایران در موضوع فلسطین را ارائه کرد که ایجاد برنامه حمایتی «D8»، تشکیل گروه تماس و ایجاد صندوق سازمان «D8» برای بازسازی نوار غزه از جمله آنهاست.

تداوم دیدارهای ایران و مصر تا تحقق کامل روابط
علاوه بر اصل سفر و حضور پزشکیان در اجلاس سران و اجلاس غزه و لبنان، حاشیه‌های این سفر هم چه بسا اهمیتی همسان با این اجلاس و حتی بیشتر داشته باشد. از جمله مهم‌ترین آنها، دیدار رؤسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری عربی مصر است که در حاشیه این اجلاس انجام شد. «عبدالفتاح السیسی» رئیس جمهوری مصر در کاخ ریاست جمهوری در قاهره از پزشکیان میزبانی کرد.
پزشکیان در این دیدار، ابتدا میزبانی و برگزاری خوب این اجلاس تشکر کرد و در ادامه تقویت وحدت و انسجام میان کشورهای اسلامی را ضروری‌ترین نیاز امروز امت اسلامی برشمرد.
وی گفت: «همه کشورهای اسلامی باید به میزان سهم خود برای گسترش تعامل و گفت‌وگو در جهان اسلام تلاش کرده و بر اختلافات موجود غلبه کنیم، چرا که این اختلافات است که زمینه مداخلات بیگانگان را فراهم می‌کند.»
رئیس جمهوری کشورمان تقویت همکاری‌های اقتصادی را نیز ضروری خواند و بر تداوم گفت‌وگو میان دو کشور تأکید کرد. رئیس جمهوری مصر هم ابتدا به این مسأله اشاره کرد که «منطقه با وقایعی که اخیراً بر غزه، لبنان و سوریه رفته، دچار تهدیدات اساسی شده است.» وی با بی سابقه دانستن تجاوزات اخیر رژیم صهیونیستی در سوریه تأکید کرد که «موضع مصر در قبال تحولات سوریه شکل‌گیری دولتی فراگیر در این کشور است.» این موضعی است که جمهوری اسلامی ایران هم در اجلاس مربوطه بر آن تأکید کرده بود.
نقطه مهم این دیدار، می‌تواند این نکته باشد که در گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری آمده است: «رؤسای جمهوری اسلامی ایران و مصر در این دیدار همچنین ضمن مرور اقدامات و گام‌های مثبت اخیر در روابط دو کشور، نسبت به تداوم این اقدامات تا تحقق کامل روابط ابراز امیدواری کردند.»
 
تأکید بر حفظ تمامیت ارضی سوریه در دیدار اردوغان
رؤسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه هم در حاشیه این اجلاس با یکدیگر دیدار کردند. این دیدار نخستین مواجهه رؤسای جمهوری دو کشور پس از تحولات اخیر سوریه است، تحولاتی که ترکیه به عنوان همسایه شمالی سوریه نقش بسزایی در آن داشت.
پزشکیان در دیدار «رجب طیب اردوغان» پس از اشاره به تحولات اخیر سوریه، بر لزوم حفظ تمامیت ارضی این کشور تأکید کرد و گفت: «هرگونه تحولات در سوریه باید با حفظ تمامیت ارضی این کشور همراه باشد و کمترین خدشه به تمامیت سرزمینی سوریه نیز به هیچ وجه قابل قبول نیست.»
وی همچنین مسئولیت همه کشورهای اسلامی در توقف فوری تجاوزگری رژیم صهیونیستی در منطقه را یادآور شد.
پزشکیان به روابط خوب دو کشور و نشست اخیر کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی ایران و ترکیه نیز اشاره کرد و گفت که «منتظر اجرای توافقات صورت گرفته و تحقق سقف‌های تعیین شده برای مبادلات میان ایران و ترکیه هستیم.»
رئیس جمهوری ترکیه «حفظ ثبات و تمامیت ارضی سوریه را برای ترکیه مهم» خواند و ابراز امیدواری کرد «با همکاری مشترک دو کشور هر چه زودتر ثبات و امنیت در سوریه برقرار شود.» اردوغان ضمن اعلام حمایت از برقراری آتش‌بس در لبنان بر ضرورت توقف حملات اسرائیل به سوریه و همچنین آتش‌بس در غزه نیز تأکید کرد. رئیس جمهوری ترکیه تقویت و توسعه همکاری‌ها میان ایران و ترکیه را برای ثبات منطقه مهم و حائز اهمیت دانست و ابراز امیدواری کرد نشست شورای ‌عالی همکاری راهبردی دو کشور در سال آتی میلادی برگزار شود.
 
دیدار با همسایه شرقی در قاهره
آخرین دیدار رئیس جمهوری کشورمان در قاهره، دیدار نخست وزیر پاکستان بود. پزشکیان در دیدار «شهباز شریف» بر تقویت و توسعه تعاملات میان دو کشور از جمله در زمینه همکاری‌های مرزی و تحکیم مرزهای دو کشور به عنوان مرزهای صلح و دوستی، مبارزه مشترک با تروریسم و توسعه همکاری‌ها در زمینه انرژی تأکید کرد. شهباز شریف هم مواضع دکتر پزشکیان در یازدهمین اجلاس سران کشورهای عضو D8 را برای جهان اسلام بسیار حائز اهمیت و حیاتی عنوان و از ایده رئیس جمهوری کشورمان در زمینه ایجاد پول واحد و استفاده از ظرفیت بازارهای مشترک کشورهای اسلامی استقبال و حمایت کرد. نخست وزیر پاکستان ضمن محکومیت اقدامات جنایتکارانه رژیم صهیونیستی علیه غزه، لبنان، سوریه و همچنین تجاوز به حریم جمهوری اسلامی ایران، بر تقویت همکاری و هم‌افزایی امت اسلامی برای مقابله با تهدیدات مشترک تأکید کرد. همچنین در دیدار مقامات عالی ایران و پاکستان مسأله بروز برخی مشکلات برای تردد کامیون‌های ایران در مرز پاکستان مطرح و نخست وزیر پاکستان نسبت به رفع این مشکل قول مساعد داد.