احسان موحدیان
کارشناس مسائل منطقه

فرایندهای دیپلماتیکی که ایران در دمشق، بغداد و سپس در دوحه در راستای حمایت از دولت سوریه به جریان انداخته است، در راستای تلاش برای جلوگیری از به مخاطره افتادن موقعیت محور مقاومت و ممانعت از قطع اتصال دسترسی ایران به آن است. این رایزنی‌ها در کنار تصمیمی که توسط مقام‌های ایرانی مبنی بر حمایت میدانی از سوریه اعلام شد، نشان از این است که جمهوری اسلامی برای جلوگیری از پیشروی معارضان مسلح در سوریه تردید نخواهد کرد. این در حالی است که روسیه هم که حضور و توسعه نفوذ تروریست‌ها را خطری امنیتی درباره از دست رفتن پایگاه‌های نظامی خود در سوریه می‌داند، رویکردی مشابه ایران و در حوزه میدانی فعال‌تر هم از خود در دستور کار قرار داده است.
روسیه یکی از بازیگرانی است که با بروز بحران تروریستی سوریه انتظار می‌رفت از منظر نظامی و دیپلماتیک، ورود سریعی به صحنه داشته باشد. بویژه آنکه این کشور نیازمند دسترسی به چند نقطه حیاتی در دنیا است که یکی از این نقاط مهم، سوریه است. سوریه تنها پایگاه مورد اطمینان روسیه در منطقه غرب آسیاست که دسترسی‌هایی حیاتی برای این کشور مهیا می‌کند. برای روسیه، سوریه یک بازیگر ژئوپلیتیک‌‌محور است که در خاورمیانه، بر کناره شرقی دریای مدیترانه واقع شده و از کیلومترها ساحل با کشورهای حاشیه این منطقه برخوردار است. روس‌ها به رغم سرزمین گسترده‌ای که دارند، از نظر دسترسی به دریا همواره با مشکلاتی مواجه بوده‌اند و به همین دلیل دریای خزر و مدیترانه اهمیت بالایی برای آنها دارد. عامل دیگر جایگاه مهم سوریه در سیاست منطقه‌ای روسیه، حفظ پایگاه نظامی روسیه در «حمیمیم» و «طرطوس» می‌باشد که در مجاورت ساحل دریای مدیترانه و در نزدیکی مرز سوریه با لبنان واقع‌شده است. روسیه پایگاه نظامی طرطوس را جزء مهمی از قابلیت‌های نظامی‌اش می‌داند. اگر این پایگاه‌های مهم به خطر بیفتد، دسترسی روسیه هم به غرب آسیا دچار مشکل می‌شود و هم توانایی‌اش برای حضور در شرق مدیترانه کاهش پیدا می‌کند. علاوه بر اینها، نفوذ روسیه در آفریقا که با استفاده از این مسیر است هم دچار مشکل می‌شود. بنابراین همکاری بین تهران و مسکو در مواجهه با تروریست‌ها یک ضرورت است که باید تکرار شود، چه منافع و راهبردهای درازمدت‌ هر دو کشور اقتضای این همکاری را پیش می‌آورد.