دور تازه رایزنی‌های منطقه‌ای ایران درباره بحران سوریه با سفر عراقچی به عراق و قطر آغاز شد
ماراتن دیپلماتیک، مقابل اردوکشی تکفیری‌ها
مریم سالاری
روزنامه‌نگار
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه دور جدید رایزنی‌های فوری خود برای کنترل آتش منازعه در سوریه را از بغدادی آغازکرد که مواضع روزهای اخیر دولتمردانش درباره تحولات سوریه را باید ایستادگی برای دفاع از امنیت ملی این کشور دربرابر معارضان مسلح تعبیر کرد؛ رایزنی‌هایی که روز گذشته در قالب یک نشست سه جانبه میان مقام‌های عراق، سوریه و ایران انجام و پس از آن اعلام شد که ارتش سوریه نیاز فوری به حمایت میدانی متحدانش از جمله جمهوری اسلامی دارد و این حمایت را هم خواهد گرفت. بنا به آنچه عراقچی پس از نشست عراق در حمایت از ارتش سوریه اعلام کرد مشخص شد عزم ایران برای کمک به دولت دمشق در مواجهه با معارضان مسلح جزم است. با این حال باید دید نشست سه جانبه‌ای که قرار است امروز به میزبانی دوحه میان تهران، مسکو و آنکارا در قالب فرآیند«آستانه» برگزار شود، در این مقطع چه تصمیمی نسبت به خواست متحدان سوریه در راستای متوقف کردن پیشروی معارضان که فتح دمشق را هدف گرفته‌اند، اتخاذ خواهد کرد.
فرش قرمز برای مخالفان مسلح
ریل‌گذاری تهران، بغداد، مسکو برای جلوگیری از سقوط دمشق در ساحت میدان در تناقض با آن چیزی است که «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه در ابراز امیدواری مبنی بر پیشروی معارضان مسلح به سمت دمشق آشکار کرده است. او روز گذشته و با قوت گرفتن اخبار فتح سنگر به سنگر معارضان مسلح گفت: «ما به‌سوی بشار اسد دست دوستی دراز کردیم اما او پاسخ نداد.» اردوغان با اشاره به اینکه هدف مخالفان در سوریه دمشق است و پیشروی آنها ادامه دارد، افزود: «جنگجویان سوری به پیشروی خود ادامه می‌دهند و امیدواریم بدون مشکل به این کار ادامه دهند.» او با این موضع آشکار خود در حمایت از معارضان مسلح در سوریه که از اختلافات ایدئولوژیک ترکیه با دیگر بازیگران منطقه‌ای و مرزبندی اندیشه اخوان المسلمین و گرایش‌های محافظه کارانه دیگر کشورها پرده برمی‌داشت، نشان داد که امیدوارانه برای شورشیان سوری با گرایش اخوان المسلمینی که به سقوط دولت دمشق می‌اندیشند، فرش قرمز پهن کرده است. اما این اقدامی است که تهران و دیگر کشورهای نزدیک به دولت سوریه، آن را معلول یک تله سیاسی برای ترکیه می‌خوانند. چراکه به نظرمی‌رسد این کشور در مسیر پیشبرد اهداف منطقه‌ای‌اش با متغیرهایی روبه‌روخواهد شد که نتیجه از پیش تعیین شده فرضی‌اش را غیر قابل پیش‌بینی کند؛ نتیجه‌ای که دولت آنکارا آن را در مسیر هدف دیرپایش یعنی سقوط «بشار اسد» و تبدیل سوریه به حیاط خلوت خود جست‌و‌جو می‌کند.
تبدیل سوریه
به جایگاه تصنعی تروریست‌ها
هرچند ترکیه نقش خود در صحنه آرایی میدانی سوریه را رد کرده و این وضعیت را معلول غفلت بشار اسد از خواسته مخالفان دولتش می‌داند اما فارغ از آشکارشدن نسبت آنکارا با وقایع سوریه و تأثیر بر آن، تردیدی وجود ندارد که تجمیع و ساماندهی مخالفان حاضر در میدان نبرد به بروز مجموعه ناامنی‌هایی می‌انجامد که هیچ یک از بازیگران مرتبط با بحران را در امان نمی‌گذارد. چه، ائتلاف نانوشته با تکفیری‌ها که در اشغال شهرهای مهم سوریه به منصه ظهور رسیده است، چیزی جز تسهیل روند رسیدن به خواست و منفعت بازیگران مقابل جبهه مقاومت بویژه اسرائیل و کمک به پیشروی منطقه‌ای آنها بویژه پس از عملیات 7 اکتبر 2023 نیست. تبدیل سوریه به جایگاه تصنعی تروریست‌ها می‌تواند به ایجاد یک کمربند امن برای تل‌آویو بینجامد و در عین حال ضربه‌ای کارساز برای چین و روسیه باشد. اما این درحالی است که ترکیه نیز ذیل ماهیت پیدا و پنهان جریان «تحریرالشام» و اعضای چچنی و قفقازی این گروه که یک مجموعه امنیتی پیچیده را سامان داده‌اند، در بلندمدت از ابعاد دامنه دار و بحران قدرت‌گیری آن مصون نخواهد ماند. بنابراین با پیش‌بینی ورود جدی‌تر کشورهای متأثر از بحران همچون ایران و روسیه در دفع مخاطرات جاری، نمی‌توان برای این گفته اردوغان که «کمربند امنیتی از مدیترانه تا مرز ایران را برای مقابله با تروریسم تکمیل خواهیم کرد»، چشم‌انداز روشنی متصور بود. چه، به نظر نمی‌رسد او در این مسیر حمایت کشورهای عربی را که هنوز تجربه حضور بلندمدت تروریست‌ها در منطقه را از خاطر نبرده‌اند، به همراه داشته باشد؛ کشورهایی که با تغییر رفتار آشکار در زمین مناسبات دیپلماتیک با ایران نشان داده‌اند، آماده قمار دوباره با استفاده از کارت تکفیری‌ها نیستند.
احتمال تغییر معادلات
در چنین فضایی رایزنی‌های فشرده وزیر امور خارجه در سفر به دمشق، آنکارا و بغداد در کنار مذاکرات تلفنی رئیس جمهوری ایران با همتایان سوری و روسی نشان داده که تصمیم تهران برای حمایت از دولت دمشق تا چه اندازه جدی است. مسکو هم که پیشروی معارضان مسلح به سمت پایگاه‌های خود در «حمیمیم» و «طرطوس» را به معنای از دست رفتن توان نفوذ در شرق مدیترانه و آفریقا می‌داند، متناسب با ظرفیت‌ها و مقدورات میدانی‌اش، مقابله نظامی با این حملات را در دستور کار قرار داده و در عین حال از فرآیندهای دیپلماتیک برای فروکاستن از بحران استقبال کرده است. بنابراین در شرایطی که به نظرمی‌رسد پیشروی شهر به شهر تحریرالشام حرکتی حساب شده در پس زمینه تغییرات دینامیک منطقه‌ای مورد نظر بازیگران پشت صحنه باشد، فعال کردن فرآیندهای دیپلماتیک هم برآمده از تلاش برای نقد کردن امتیازات میدان در سبد دیپلماسی به شمار می‌آید. ترکیه با نیل به همین هدف فرستاده خود را به مذاکرات آستانه با حضور نمایندگان ایران و روسیه می‌فرستد اما این درحالی است که ممکن است روی نقشی که این دو کشور می‌توانند در زمین میدان و تصمیم به یک پاسخ قاطع در مقابله با معارضان مسلح بگیرند، حساب باز نکرده باشد؛ تصمیمی که می‌تواند معادلات جاری را برهم بزند و خواب طراحان نبرد سوریه را آشفته کند.
بــــرش
عراقچی در نشست خبری بغداد: تروریسم سوریه به عراق، اردن و ترکیه هم سرایت خواهد کرد
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه روز گذشته به منظور شرکت در نشست سه‌جانبه ایران، عراق و سوریه به بغداد رفت و در این نشست با «فؤاد حسین» و «بسام صباغ» وزرای خارجه عراق و سوریه درباره تحولات بحرانی این کشور به رایزنی
پرداخت.
عراقچی پس از آن در یک نشست خبری مشترک با همتایان سوری و عراقی خود با بیان اینکه در موضوع سوریه مشورت‌های نزدیکی با مقامات عراقی داشتیم و بین ما درباره تهدیدات علیه دولت و مردم سوریه اشتراک نظر وجود دارد، افزود: کشورهایی که در مقابل این حرکت وسیع گروه‌های تروریستی ساکت ماندند و حتی حمایت می‌کنند مسئول هستند و باید پاسخگو باشند.
عراقچی همچنین تصریح کرد: تهدید تروریسم فقط به سوریه محدود نخواهد ماند و به کشورهای همسایه مانند عراق، اردن و ترکیه نیز سرایت خواهد کرد.
سه کشور عراق، سوریه و ایران در یک بیانیه مشترک با اعلام اینکه تهدید امنیت سوریه خطری برای ثبات منطقه است، تصریح کردند هیچ گزینه‌ای جز همکاری و هماهنگی دیپلماتیک برای دور کردن خطرات تشدید تنش در منطقه وجود ندارد؛ آنها همچنین یادآور شدند در مورد ادامه رایزنی‌ها درباره سوریه و آمادگی برای هرگونه تحول آتی به توافق رسیدیم.
وزیر امور خارجه ایران، در جریان سفر خود به عراق با نخست‌وزیر و رئیس‌جمهوری این کشور به‌طور جداگانه رایزنی کرد.
