با یادداشتی از:
حسن مولایی؛ استاد حوزه علمیه قم | جایگاه مصلحت و عقلانیت در اندیشه آیت‌الله جوادی آملی
حضرت آیت‌الله العظمی جوادی آملی، مرجع عالیقدر جهان تشیع در دیدار اخیر خود با وزیر امور خارجه نکاتی را مطرح کردند که مورد توجه قرار گرفت. این نکات که برگرفته از قرآن کریم و سیره ائمه اطهار(ع) است، باید مبنای سیاستگذاری‌ها باشد. چگونگی اجرای آن و دنبال کردن این راهبردها، لوازمی دارد که بررسی آنها در اختیار متخصصان است. اما آنجا که از کلیات و مبانی سخن می‌رود، باید به منابع اصلی فقهی و اعتقادی ما رجوع شود. کما اینکه در دیدار اخیر وزیر امور خارجه با آیت‌الله العظمی جوادی آملی، ایشان با تکیه بر کلام نورانی امام حسین(ع) این راهبرد کلان سیاست خارجی را تبیین کردند که هدف هرگز وسیله را توجیه نمی‌کند.
یعنی برخلاف دیگر مکاتب سیاسی در مکتب و نظام برخاسته از مبانی اسلامی، کارگزاران مجاز نیستند در پیشبرد سیاست‌های خود به هر ابزاری متوسل شوند، ولو آنکه آن وسیله به بهترین نحو هدف را تعیین کند. قرآن حتی در عهد و پیمان با کفار هم توصیه می‌کند تا زمانی که طرف مقابل بر عهد خود استوار بود، شما هم بر عهد خود استوار بمانید.
اما چرا بیان این نکات از سوی آیت‌الله العظمی جوادی آملی اهمیتی دوچندان می‌یابد؟
در حوزه‌های علمیه و اساساً امروز در جهان اسلام، آیت‌الله العظمی جوادی آملی جایگاهی ویژه دارد و این جایگاه از ذوابعاد بودن شخصیت علمی و فقهی ایشان ناشی می‌شود. معظم‌له در فلسفه و عرفان، فقه و کلام و سیاست و دیگر علوم صاحب نظر هستند. چنین تنوع فکری و گستره وسیعی از دانش، بستر فکری متنوع و پرتوانی را برای بیان نقطه نظرات معظم‌له ایجاد می‌کند. به عبارت دیگر، توفیقات علمی متنوع ایشان کمک می‌کند تا ایشان در عرصه‌های مختلف نظری و فکری به‌خوبی ظاهر شوند. در حوزه مرجعیت نیز با احترام به همه مراجع عظام، آیت‌الله العظمی جوادی آملی جایگاه ویژه و نظرات ویژه‌ای دارد. یکی از دلایل ویژه بودن این جایگاه و نظرات این است که معظم‌له در تدبر فقهی و علمی خود توجه ویژه‌ای به تجربیات بشری دارند. از سوی دیگر یکی از اصولی که ایشان به صورت پررنگ و ویژه به آن توجه دارند، حجیت عقل است.
در کنار این جایگاه علمی، واقعیتی که همه صاحبان خرد و اندیشه و نیز فعالان سیاسی و اجتماعی به آن اذعان دارند، این حقیقت است که آیت‌الله العظمی جوادی آملی هیچگاه پایبند نظرات رنگی و جناحی نبوده و نیستند. ایشان بر پایه پایگاه علمی، فکری و فقهی خویش، آنچه به مصلحت نزدیک‌تر بدانند، اعلام می‌کنند.
به همین دلایل است که امروز نسل جوان ما که به نوبه خود دنبال حرف‌های نو و تازه است، از بیانات و مواضع ایشان استقبال می‌کند.
از سوی دیگر باید توجه داشت که در نگاه به دیپلماسی یا هر مسأله‌ای که دربرگیرنده مصالح کلان نظام و مردم است، نباید مسائل کوتاه‌مدت و فضای رسانه‌ای کاذب را در تحلیل‌های خود دخالت داد و تنها باید مصالح درازمدت را درنظر گرفت.
از این رو در مسأله مذاکرات اخیر یا دیگر مذاکرات، نباید از جوسازی‌های دشمنان بویژه جوسازی‌هایی که منشأ آن رژیم صهیونیستی است، متأثر شد. آنچه اهمیت دارد پیگیری امور بر مبنای عقلانیت منطبق با اصول شرع و اصول سه‌گانه تبیین شده از سوی رهبر معظم انقلاب یعنی حکمت، عزت و مصلحت است.
سخنان آیت‌الله العظمی جوادی آملی نیز در همین چهارچوب قابل بررسی و تحلیل است.
