امین محمودی
خبرنگار

طی چند وقت اخیر شاهد هستیم که با ورود بی‌سابقه توده سرد اسکاندیناوی به کشورمان و ناترازی‌های انرژی انباشت شده از سالیان قبل موجی از انتقادها علیه ارگان‌های مسئول در تأمین صنایع انرژی به راه افتاده است.بر این اساس برخی رسانه‌های داخلی و خارجی همزمان با انتقاد از دولت چهاردهم سعی در ناکارآمد جلوه­ دادن عملکرد مجموعه‌هایی نظیر وزارت نفت در خصوص روند تحویل سوخت حوزه نیروگاهی کشور بودند.البته این امر مسبوق به سابقه بوده است به طوری که در زمان کمبود بنزین در کشورمان بلافاصله وزارت نفت و بدنه عملیاتی این وزارتخانه را مسئول جبران کمبود دانسته وهرکجا که برق قطع می‌شود، به ­جای معطوف کردن نگاه‌ها به ناکارآمدی تجهیزات و تأسیسات، توجهات به سمت شرکت ملی گاز می‌رفت به طوری که گویی قراراست با هرمیزان ازافزایش مصرف سوخت مایع و گاز وزارت نفت امکانات تأمین آن را با منابع محدود فراهم کند.

مسئولیت‌های فراموش شده
پر واضح است که این جریان در مقوله بنزین تلاش نکرده دلایل فنی آن­چه را عامل افزایش بی‌­رویه مصرف بنزین شده بررسی کند و بلافاصله تیر تیز حملات خود را به سمت مجموعه وزارت نفت رها کرده است.این که متوسط مصرف خودروهای داخلی بیش از 30 درصد بالاتر از استاندارد جهانی است و اینکه بیش از 19 میلیون بخاری گازی خانگی در کشور وجود دارد که کارآمدی انرژی بخش اعظمی از آنها حتی از پایین‌ترین رده‌های استاندارد هم پایین‌تر است یا اینکه هیچ‌کدام از شهرداری‌های کشور توجهی به مبحث فصل 19 مقررات ملی مسکن (ناظر بر بهره‌وری انرژی هنگام احداث ساختمان) نمی‌کنند، نمی‌تواند دلیل و ایرادی برنقش دولت چهاردهم و وزارت نفت در وقوع بحران ناترازی انرژی باشد.همچنین در این خصوص باید گفت وزارت نفت نباید پاسخگوی ایرادات و اشکالات ساختاری در صنعت خودرو، ساختمان‌سازی، تولیدات صنعتی و هزار و یک علت دیگر در بخش‌های مختلف کشور باشد.به عنوان نمونه در قضیه بنزین چنانچه هم اکنون یک پالایشگاه با میزان تولید پالایشگاه آبادان وارد مدار شود، آنگاه شاید معضل ناترازی بنزین را برای سال‌جاری برطرف کند اما از سال بعد مجدداً چرخه ناترازی فعال شده و بدین ترتیب باید سالانه یک پالایشگاه در این کشور احداث شود.

بلااستفاده بودن 40درصد ظرفیت جایگاه­‌های CNG
دیگر مقوله مغفول در تحلیل­ عوام مرتبط با حوزه سوخت وسائل نقلیه که مرتبط با صنعت خودرو است به عدم تنوع سبد سوخت مصرفی خودروهای تولید داخل برمی­‌گردد. این خودروها علاوه­ بر میزان مصرف سوخت غیرنرمال عمدتاً فاقد تنوع در این زمینه بوده واز امکان استفاده از سایر اقسام انرژی مثل سوخت دیزل، برق و CNG بی‌­بهره ‌اند؛ موضوعی که باز هم به نبود استراتژی مبتنی ­بر تنوع ­بخشی محصولات تولیدی در صنعت خودروسازی کشور تأکید داشته و موجب فشار مضاعف به وزارت نفت برای تأمین بنزین شده است.به ­عنوان نمونه در حال حاضر کل مصرف CNG در ایران حدود 22 میلیون مترمکعب در روز است. این در حالی است که بنابر اظهارات مسئولین این حوزه، ظرفیت جایگاه­‌های سی­.ان.جی رقمی تا سقف 40‌میلیون متر مکعب است.این تفاوت در ظرفیت اسمی و میزان بهره ­برداری نشان می­‌دهد که بیش از 40درصد از ظرفیت این جایگاه­‌ها در سطح کشور بلااستفاده است. اگر چه در فصول سرد سال احتمال اعمال محدودیت­‌هایی در این بخش وجود دارد اما این ظرفیت به­ شرط همراهی خودروسازان با توجه به شرایط اقلیمی کشور در بخش مهمی از سال، قابل استفاده به ­نظر می‌رسد.

فرسودگی90درصد موتورسیکلت‌ها
اما این همه ماجرای ناهماهنگی سایر صنایع نسبت به مجموعه امکانات و محدودیت­‌های نفتی کشور نیست. طبق اطلاعات موجود 90درصد موتورسیکلت­‌های کشور فرسوده هستند و به­ جای مصرف 3 لیتر، 7 لیتر در هر 100 کیلومتر سوخت مصرف می­‌کنند. معاون وزیر نفت در دولت سیزدهم هم اذعان کرده بود که حدود 20درصد از مصرف سوخت کشور مربوط به موتورسیکلت­‌ها است. این اندازه از انحراف استاندارد عملکرد مصرف سوخت با توجه به وزن مصرفی این بخش از کل سوخت و میزان روزافزون تردد موتورسیکلت علی­ الخصوص در کلان­شهرها، بسیار نگران­ کننده به ­نظر می­‌رسد. همچنین در این روند، گزارش وزارت نفت مبنی ­بر وابستگی حدود 80درصدی سبد سوخت کشور به بنزین، ناشی از نبود برنامه ­ریزی جامع و کلان برای حوزه انرژی به­ صورت یک شبکه به­ هم ­پیوسته و جامع را می­‌توان درراستای کم توجهی بخش صنعت خودروسازی به تغییرالگوی سوخت دانست. اما این­که استمرار وضع موجود شدنی­ است یا خیر، موضوعی است مهم و قابل بحث و علامت سؤال بزرگی است که باید اذهان عمومی را نسبت به آن هوشیار و حساس ساخت.
چالش فرسودگی نیروگاه‌‌‌ها
هم‌اکنون نیروگاه­‌های کشور به ­عنوان یکی از مهم­‌ترین صنایع عمده، اقدام مؤثری جهت همراهی در راستای افزایش بهره ­وری در حوزه سوخت مصرفی انجام نداده‌اند.در حال حاضر اغلب برق کشور در نیروگاه‌های حرارتی تولید می‌شود و لذا مقوله‌ سوخت مصرفی آن­ها برای ادامه فعالیت بخش نیروگاهی کشور، حائز اهمیت زیادی است.فرسودگی نیروگاه‌‌‌ها و کاهش سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت برق در حالی است که کارشناسان معتقدند تعمیر نیروگاه‌‌‌های فرسوده بویژه برای نیروگاه‌‌­هایی با عمر بیش از ۳۰سال فاقد کارآیی است چرا که علاوه­ بر عدم ارائه راندمان به حد کفایت، مصرف بالای سوخت این نیروگاه‌‌‌ها در فصول سرد از نتایج قطعی این فرسودگی است.

ضرورت شفاف‌سازی توسط کارشناسان بی‌طرف
انبوه مشکلات مزمن مرتبط با وابستگی بی­ اندازه به تولیدات داخلی سوخت می‌تواند گواهی بر نوعی تعلل در امر برنامه‌ریزی استراتژیک در حوزه ‌های مدیریت مصرف انرژی و سوخت کشور باشد.از این رو می‌توان گفت با توجه به محدودیت ظرفیت تولید نفت، گاز و فرآورده ‌های نفتی، غیرعقلایی بودن همراهی بی‌­قید و شرط تولید گاز و فرآورده ‌های نفتی با انواع و اقسام بی­ توجهی به هدرروی در سایر حوزه­‌ها به قصد پوشش ناکارآمدی­‌ها، شایسته است کارشناسان بی‌‌طرف ضمن شفاف ­سازی مستند موضوع ناترازی حوزه انرژی، دلایل ایجاد شرایط فعلی در صنعت خودرو و معضلات بخش صنایع به ­ویژه نیروگاه­‌ها را تبیین کرده و افکار عمومی را در خصوص عدم امکان تأمین سوخت به اندازه همه ناکارآمدی­‌ها اقناع کنند.