نقد عباس آخوندی به نظریه داوود فیرحی در مراسم سالروز بزرگداشت اش
گمشده‌ای در منظومه فکری فیرحی
دکترعباس آخوندی، استاد دانشگاه تهران، معتقد است که ایران و سیاست معاصر ایران دغدغه اصلی دکتر داوود فیرحی است اما نظریه او، یک گمشده بزرگ دارد و آن «ملت» است: «در زمان حیات مرحوم فیرحی این نقد را به خود ایشان هم منتقل کردم و گفتم وقتی از قرارداد اجتماعی بحث می‌کنید باید مشخص شود که این قرارداد میان چه کسانی است؟ اگر بین ملت و دولت است، ملت کیست؟ مرحوم فیرحی وارد بحث تعریف ملت نمی‌شود و عنوان نمی‌کند که ملت چه کسی است و چگونه می‌توان ملت ایران را تعریف کرد؟»
امیرعلی بیگوند
خبرنگار
در چهارمین سالروز درگذشت دکتر داوود فیرحی، استاد برجسته علوم‌سیاسی دانشگاه تهران، مراسم بزرگداشت او در دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد و دکتر عباس آخوندی، استاد دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران یکی از سخنرانان این هم‌اندیشی بود که به نوع نگاه فیرحی به سیاست معاصر ایران پرداخت و تبیین کرد که از نظر فیرحی «مسأله ایران» چیست: «ارتباط سنت و مدرنیته اصلی‌ترین دغدغه دکتر فیرحی بود.
او به ایران و مسأله سیاست در ایران، نگاه مدرن داشت و با این رویکرد سعی می‌کرد فرآیند رویارویی اندیشه مدرن و سنت شیعی را تبیین کند. دکتر فیرحی به دلیل بهره‌گیری‌اش از دو مدرسه دینی و مدرسه مدرن، نگاه متفاوتی به سیاست معاصر ایران پیدا کرده بود که این نگاه بسیار برای ما ارزشمند است.
او تلاش کرد از مفهوم حکومت تقدس‌زدایی کند و قرائت متصلب از دین را محصول محیط می‌دانست.»
دکتر فیرحی دولت را محصول یک قرارداد اجتماعی می‌دانست و به این اعتبار او تلاش داشت برای ایران، از خوانش دینی مدرن، یک قرارداد اجتماعی استخراج کند و این قرارداد اجتماعی را مبنای حکومت در ایران بگذارد اما از نظر دکتر آخوندی این نظریه فیرحی یک نقطه مغفول دارد و از قضا بسیار هم کلیدی است: «مرحوم فیرحی در نظریه خود به تعریف ملت وارد نمی‌شود و نمی‌گوید که ملت چه کسی است و چگونه ملت ایران را می‌توان تعریف کرد؟ من این نقد را در زمان حیات مرحوم فیرحی به خود ایشان هم منتقل کردم.»
وقتی از حکومت در برابر قرارداد اجتماعی بحث می‌کنیم باید توجه داشته باشیم که قرارداد در ایران یک تاریخ طولانی دارد و قراردادها دارای اصلاحیه هستند و نوبنیاد نیستند.
اما ما در ایران فکر می‌کنیم که امروز قرارداد را می‌بندیم در حالی که این قرارداد بیش از چند هزار سال سابقه دارد. نکته دیگر اینکه باید مشخص شود که این قرارداد میان کیست؟ اگر بین ملت و دولت است، ملت کیست؟ دکتر فیرحی تعریف ملت را در نظریه خود نادیده می‌گیرد.»
البته دکتر آخوندی تأکید می‌کند که دکتر فیرحی خدمت بزرگی به نظام اندیشه‌ای ایران کرده است و باعث شده تا ما فهمی مدرن از متون دینی پیدا کنیم: «تلاش ارزشمند فیرحی این بود که دین را در چهارچوب نظریه مدرن فهم کرد و هیچ اصراری به دین امانی نداشت.
او با نگاهی مدرن به قرارداد اجتماعی اشاره کرد و به حکومت بشدت پایبند بود. ولی مشکل اصلی نظریه او این بود که نگاه تاریخی به قرارداد و متن نداشت. ازاین رو، موضوع «ملت» مسأله گمشده‌ای در منظومه فکری مرحوم فیرحی است.»
