شهاب خروشان
خبر نگار

سنگرهای گرم مرزبانی
 در روزهای فوق سرد
گازرسانی به «قصریک»، روستایی کوچک و مرزی از توابع کوهسار شهرستان سلماس، جایی که در مرزی‌ترین نقطه با ترکیه و عراق قرار دارد و میزبان پایگاه‌‌های مرزبانی برای استقرار حافظان و حامیان امنیت و مرزهای کشور است، با موانع بسیاری مواجه بود ولی با به ثمر نشستن تلاش دانش‌بنیان‌ها، به‌تازگی با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، سرپرست استاندار آذربایجان غربی، جمعی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مسئولان لشکری و کشوری، خط مصرف گاز طبیعی در روستای قصریک سلماس، به بهره‌برداری رسیده است. در واقع با تلاش متخصصان این شرکت دانش‌بنیان، ایران به زنجیره‌ای از فناوری‌های حوزه گازرسانی دست یافته که یکی از فرآورده‌های آن، ال‌ان‌جی است.

ضرورت سرمایه‌گذاری بر فناوری‌های ارزش‌آفرین
در حال حاضر با وجود سهم بیش از 16 درصدی ایران از ذخایر گاز طبیعی جهان، به دلیل محدودیت‌های زیرساختی و تحریم‌ها، میزان تولید گاز طبیعی مایع آن نسبت به سایر کشورها بسیار ناچیز است. در حالی که قطر به عنوان کشور همسایه و دارای میدان‌های گازی مشترک با ایران، ثروت هنگفتی از محل تولید ال‌ان‌جی نصیب خود کرده و در جمع بزرگ‌ترین صادرکنندگان این فرآورده قرار گرفته اما ایران در این فناوری هنوز به موفقیت بالایی دست نیافته است؛ فرصتی که در صورت توجه جدی به حمایت از فناوری‌ها، ایجاد زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری روی این فناوری اقتدار و ارزش‌آفرینی برای کشور ما نیز فراهم خواهد بود.

دستیابی به یک زنجیره ارزشی مهم فناوری
به دلیل توجه ویژه معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان به فناوران فعال در حوزه انرژی، حالا شاهد بهره‌برداری از طرح گازرسانی در دومین پایگاه مرزی ارتفاعات شمال‌غرب ایران هستیم؛ طرحی که حسین افشین، معاون علمی رئیس‌جمهور در آیین بهره‌برداری از آن، چنین طرحی را مصداق علم نافع مورد تأکید رهبر معظم انقلاب دانست. وی دستیابی به این زنجیره فناوری را یک اتفاق مهم دانست و ادامه داد: کشور ما نیاز داشت که وارد این عرصه شود، چراکه فناوری پیچیده‌ و زنجیره ارزشی بسیار مهمی دارد. به اعتقاد وی، این طرح حاصل اعتماد به ایده فناورانه و نوآورانه متخصصان شرکت‌های دانش‌بنیان است.
افشین با بیان اینکه سرمایش یکی از بخش‌های حساس و مهم این زنجیره فناوری بود که به آن دست یافتیم، ادامه داد: کرایوژنیک و بحث‌های مایع‌سازی بخشی از این زنجیره فناوری است و می‌تواند زمینه‌ساز استحصال سوخت‌هایی مانند گاز طبیعی، هلیوم و هیدروژن مایع شود.
به گفته وی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های این حوزه، سردسازی است و دانشمندان ما علاوه بر اینکه به فناوری تولید گاز مایع دست یافته‌اند، می‌توانند در پایان زنجیره فناوری، هلیوم مایع با گرید 5 تولید کنند که مصارف بسیار حیاتی و راهبردی دارد.

حمایت از فناوری‌های لبه دانش
معاون علمی رئیس‌جمهور یکی از حمایت‌های اصلی این معاونت را اقتدارآفرینی با حمایت از طرح‌ها و فناوری‌های راهبردی و مرز دانش دانست و گفت: تلاش می‌کنیم با کمک توسعه فناوری‌های لبه دانش مانند هوش مصنوعی، کوانتوم، پلاسما، لیزر، نانو، فوتونیک و میکروالکترونیک، کاری کنیم که کشور به اقتدار علمی برسد. همان‌گونه که مرزبانان عزیز، اقتدار و امنیت را تأمین می‌کنند، تلاش می‌کنیم تا به کمک علم بتوانیم این اقتدار علمی را تحقق بخشیم.
امروز اگر این طرح به ثمر نشسته و اثربخش بوده، ماحصل اعتماد سپاه پاسداران بوده و معاونت علمی تلاش می‌کند با حمایت از ایده‌ها و طرح‌های اقتدارآفرین و نوآورانه، این اعتماد را بسازد.

آرزویی که محقق شد
مسعود پورجولا، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیانی که به زنجیره فناوری گاز طبیعی مایع دست یافته و طرح گازرسانی به پایگاه مرزی شمال‎غرب کشورمان را اجرا کرده است هم در گفت‌وگو با «ایران»، درباره اهمیت بالای این فناوری پیشرفته توضیح داد: در دنیا انتقال گاز به مناطق دور از دسترس که در آن استفاده از خط لوله پرهزینه بوده و با دشواری فراوان همراه است از طریق ال‌ان‌جی انجام می‌شود. در این روش ابتدا گاز طبیعی در کارخانه تولید ال‌ان‌جی در دمای تقریبی منفی ۱۶۰ درجه سانتیگراد به مایع فوق سرد با 600 برابر حجم کمتر تبدیل می‌شود. پس از آن ال‌ان‌جی با استفاده از مخازن فوق سرد قابل حمل به محل مصرف منتقل می‌شود.
وی افزود: فناوری تولید ال‌ان‌جی و مایع‌سازی گاز طبیعی با استفاده از فرآیندی که چرخه فوق سرد می‌گویند، پیش‌تر آرزویی بود که بسیاری در کشور تحقق آن را جز از مسیر تعامل با شرکت‌های خارجی، میسر نمی‌دانستند. به گفته این فعال فناور، سال 1401، جمعی از فارغ‌التحصیلان ممتاز دانشگاه صنعتی شریف، پس از 10 سال تحقیق و تلاش، موفق به بومی‌سازی دانش تولید گاز طبیعی مایع با استفاده از فرآیندهای فوق سرد شده و نخستین واحد تولید ال‌ان‌جی در ایران را در استان تهران طراحی و راه‌اندازی کردند. این کارخانه که در مرداد ماه سال 1401، با حضور معاونت علمی ریاست جمهوری وقت، به عنوان اولین واحد تولید ال‌ان‌جی در ایران به بهره‌برداری رسیده است، تنها پلنت فعال تولید ال‌ان‌جی در ایران به شمار می‌رفت.
اما در سال 1402، با حمایت معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس‌جمهور و نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، فرآیند طراحی، ساخت و راه‌اندازی دومین واحد تولید ال‌ان‌جی در شهر ارومیه، واقع در استان آذربایجان غربی، توسط این شرکت دانش‌بنیان آغاز شد. در نهایت پس از اجرای موفق این طرح در نخستین پایگاه مرزبانی، به‌تازگی طرح گازرسانی با فناوری ال‌ان‌جی به دومین پایگاه مرزی واقع در ارتفاعات شمال غرب کشور رسیده است.