زهرا کشوری
دبیر گروه زیست بوم

تهران در خیابان سئول طی چهار روز گذشته میزبان صنعتگران هنرمند صنایع دستی سراسر کشور بود. آنها از چهارگوشه ایران به تهران آمده بودند تا آنچه را با سرانگشتان خود خلق کرده‌اند در معرض تماشا و فروش قرار دهند. سی و هفتمین نمایشگاه، دو تفاوت عمده با نمایشگاه‌های پیشین دارد؛ غرفه‌آرایی زیبا و کیفیت محصولات. نمایشگاهی که روز سوم آن (جمعه) که همزمان با حضور مسعود پزشکیان شد، شلوغ‌ترین روز نمایشگاه بود و خریداران و مخاطبان، بسیاری از هنرمندان را با خریدشان راضی به محل اقامتشان فرستادند. البته این فروش خوب شامل فرشبافان و ورنی‌بافان نشد و آنها کسادی را از وضعیت اقتصادی مخاطبان دیدند.
 
ظرفیت بالای صنایع دستی برای صادرات
«مریم جلالی» معاون صنایع دستی به «ایران« می‌گوید، در این نمایشگاه به دنبال آن بود که نشان دهد، ایران ظرفیت بالایی برای صادرات صنایع دستی دارد. او چینش نمایشگاه را به استان‌ها سپرده تا به جای فرد، تشکل‌های استانی که نماینده 100 تا 300 هنرمند هستند، تصمیم بگیرند که چگونه در نمایشگاه شرکت کنند و تعداد بیشتری از آثار هنرمندان در نمایشگاه به فروش برسد.
عاطفه شعبانی، معاون صنایع دستی استان مازندران هم به «ایران» می‌گوید، از طریق 5 انجمن استان، 20 هنرمند را به نمایشگاه تهران آورده‌اند. غرفه‌آرایی مازندران از طرح دستگاه نساجی سنتی مازندران گرفته شده است. ِالِمان شهرها و روستاهای ملی استان را هم به نمایش گذاشته و چهارگوشه غرفه را نیز با نقوش سنتی مازندران آذین کرده‌اند. شعبانی می‌گوید، عکس هنرمندان پیشکسوت و درگذشته استان را هم در لایت باکس (نوعی تابلوی تبلیغاتی) به نمایش گذاشته‌اند تا یاد آنها را زنده نگه دارند. به گفته شعبانی، مازندران تنها استانی است که از بسته‌های سرمایه‌گذاری در زمینه تولید، بازاریابی و فروش در این نمایشگاه رونمایی کرد. مازندران 13 اثر ثبت شده در شورای جهانی صنایع دستی و یونسکو دارد. آثار 20 نفر از هنرمندان مازندرانی شامل هنرهای چوبی (لاک‌تراشی) جاجیم‌بافی، گلیج‌بافی، ساز سنتی، حصیربافی، سفالگری و سرامیک به نمایش گذاشته شده است.
 
زنی از کلات نادری
بیگم ضیایی از «کلات نادری» خراسان رضوی با تولیداتی از سوزن‌دوزی، نواربافی، جاجیم‌بافی و پنج‌میل‌بافی به خیابان سئول آمده تا دست‌ساخته‌های خودش و 10 تا 15 زن روستایی منطقه را به فروش برساند.
بیگم مثل خیلی از هنرمندان از شرکت در نمایشگاه تهران راضی است و با لهجه می‌گوید: خدا به «ملت تهران» خیر بدهد، خوب می‌خرند. او علاوه بر فروش در نمایشگاه از طریق پست هم دست‌ساخته‌هایش را به مشتری‌های تهرانی می‌فروشد. به قول خودش تا کشورهای خارجی هم رفته است. خارجی‌ها هم از او خوب می‌خرند، هم تهرانی‌ها خوب می‌خرند هم ترکمنستانی‌ها. از مسئولان استانی گله‌مند است. می‌گوید،35 سال است که صنایع دستی تولید می‌کند اما هنوز نتوانسته وام بگیرد. حالا هم به او گفته‌اند سن‌اش برای دریافت تسهیلات بانکی بالاست. سر درد دلش باز می‌شود و می‌گوید: دلم می‌خواهد این شغل را رها کنم. اصلاً از مسئولان راضی نیستم.
 
لاک‌تراشی میاندورود
قاشق‌های چوبی تراش‌خورده با نقش و نگارهایی از اسطوره‌ها و طبیعت مازندران، چشم هر مخاطبی را در غرفه مازندران می‌گیرد اما قیمت‌ها را که می‌شنوند، قاشق‌های را می‌گذارند و می‌روند. سید رضا موسوی، هنرمندی که از این هنر چوبی به «لاک‌تراشی» یاد می‌کند که 7 هزار سال قدمت دارد و حالا به نسل او و هم‌استانی‌هایش در میاندورودان مازندران رسیده است. از شرکت در نمایشگاه راضی است. مشتری‌های خاص دارد. از اینکه مردم از غرفه او دست خالی برمی‌گردند تعجب نمی‌کند و می‌گوید: وضعیت اقتصادی مردم بد است. خودش هم لاک‌تراشی را به عنوان شغل دوم انتخاب کرده است.
علی‌اصغر محبی، از روستای سفال ملی سلیم‌آباد شهسوار مازندران آمده است. سلیم‌آبادی‌ها همه محبی هستند و خانوادگی در کار سفال. اشتغال 50 نفر از یک فامیل و در یک روستا در کار سفالگری، سلیم‌آباد را به مقصد گردشگری تبدیل کرده است. محبی می‌گوید، کار اجدادی است و نزدیک 250 تا 300 سال است که سفالکارند. سفال‌ها را به کل کشور صادر می‌کند گاهی هم از اروپا و کشورهای عربی برای خرید سفال به روستای آنها می‌آیند. کار سفال آنقدر آنها را مشغول کرده که برای زمین‌های کشاورزی کارگر گرفته‌اند. نسل جوان خانواده هم تحصیل در رشته صنایع دستی را انتخاب کرده‌اند تا همچنان سلیم‌آباد به عنوان یک دهکده سفال، مقصد گردشگران باشد.
 
صنعتگر خاص
رضا صدری، هنرمند چلنگر سنقری در غرفه کرمانشاه، یکی از عجیب‌ترین هنرمندان این نمایشگاه است. سلاح‌های جنگی مثل آرپی‌جی هفت، تیربار، مسلسل یوزی و... را از فلز بازیافت فولادی ساخته و به نمایش آورده است. می‌گوید، بالغ بر 5 هزار شمشیر کلکسیون‌های معروف جهان را الگو‌برداری کرده و با دست از فولاد ساخته است. کتیبه‌های بیستون، طاق بستان، تخت جمشید، داریوش بر اریکه قدرت، انسان بالدار و فرشته بالدار را هم روی دیسک فولادی نقطه‌نگاری کرده است.
 
کارآفرینی برای زنان پارچه‌باف
الهه دشتی با مادرشوهرش در نمایشگاه شرکت کرده‌است. خودش در دانشگاه مامایی خوانده و مادرشوهرش هم فرهنگی است. دشتی می‌گوید، بعد از اینکه متوجه شدند پارچه‌های دستباف، پنبه‌ای و ارگانیک خراسان جنوبی، خام به خارج از کشور ارسال می‌شود تصمیم به تولید پوشاک و ایجاد ارزش افزوده گرفتند. سومین باری است که در نمایشگاه تهران شرکت می‌کنند. به گفته دشتی، به صورت مستقیم برای 20 زن و غیرمستقیم برای 200 زن هنرمند کارآفرینی کرده‌اند. دشتی می‌گوید: شعار ما حمایت از مشاغل خانگی بانوان است. همه بافنده‌ها هم در خانه دستگاه بافت پارچه دارند، ما پارچه را از آنها می‌گیریم و به پوشاک بهتر با ارزش افزوده بیشتر تبدیل می‌کنیم. به صورت چمدانی هم به کشور آلمان و ایتالیا صادرات چمدانی دارند. دشتی، پارچه‌بافی در بیرجند را شغل معمول زنان خانه‌دار معرفی می‌کند و می‌گوید: هر خانمی در خانه‌اش یک دار پارچه‌بافی دارد و اگر نداشته باشد ما برایش تهیه می‌کنیم.
 
کارآفرینی از بوشهر
 سمیه معتقد کارآفرین استان بوشهر است. زیورآلات ساخته با حصیر و صدف او روز آخر نمایشگاه هم مشتری دارد. خودش هم از استقبال مخاطبان راضی است. 15 سال است که از حصیر، صدف و مروارید زیورآلات درست می‌کند و می‌فروشد. 5 نشان ملی دارد. از فروش نمایشگاه تبریز که ماه گذشته برگزار شد و نمایشگاه یزد در فروردین‌ماه هم راضی است. دو خواسته از مسئولان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دارد. به گفته معتقد، چون اجازه برداشت صدف از خلیج فارس را ندارد مواد اولیه را از چین و فیلیپین به قیمت دلار می‌خرد. هر بار هم قیمت بیشتری می‌پردازد. از وزارتخانه می‌خواهد هم تسهیلات مالی در اختیار او بگذارند هم تعداد نمایشگاه‌ها را بالا ببرند. افزایش تعداد نمایشگاه‌ها خواست تمام هنرمندان صنایع دستی است، آنها بیشترین فروش را در کلانشهرهایی چون تهران دارند.