برخی انتظارات اهالی کتاب در گفت‌وگو با محمدعلی جعفریه
حذف نگاه‌های سلیقه‌ای و لزوم شفاف‌سازی
شفاف‌سازی در حیطه ممیزی کتاب برای پرهیز از اعمال سلیقه‌های شخصی، حمایت از ناشران در بحث کاغذ و پیگیری پرونده تخلفات مرتبط با واردات کاغذ با ارز دولتی و ضرورت بازگشت دوباره صنوف نشر به حیطه فعالیت‌های اجرایی نظیر برپایی نمایشگاه کتاب تهران از جمله برخی خواسته‌های اهالی نشر از متولیان فرهنگی در دولت چهاردهم هستند که نکاتی را درباره آنها، درگفت‌وگوی «ایران» با محمدعلی جعفریه، مدیر انتشارات و کتابفروشی ثالث می‌خوانید.
انتصاب سیدعباس صالحی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که اهالی کتاب به آن نگاه مثبتی دارند، با این حال از آنجا که زمان چندانی از معارفه عبدالحسین کلانتری برای معاونت فرهنگی نمی‌گذرد به‌تدریج شاهد تغییرات مدیریتی در بخش‌های مختلف حوزه کتاب و نشر هستیم.
محمدعلی جعفریه با تأکید بر آن که نگاه اهالی فرهنگ و هنر به انتصاب وزیر فرهنگ و معاون فرهنگی او مثبت است به «ایران» گفت: «اغلب ما اهالی کتاب به نتایج ناشی از بازگشت دوباره سیدعباس صالحی به وزارت فرهنگ و انتصاب معاون فرهنگی ایشان امیدوارم هستیم؛ به‌خصوص که آقای صالحی پیش‌تر نشان داده‌اند علاقه‌مند بهبود وضعیت هستند.»
این ناشر کتابفروش با اشاره به برخی مشکلاتی که کتاب و اهالی‌اش طی چند سال گذشته با آن روبه‌رو شده‌اند، ادامه داد: «عوض شدن دولت‌ها در حوزه فرهنگ و هنر با تغییرات زیادی همراه می‌شود، بحث من فقط تغییر افراد و مدیریت‌ها نیست. مسأله‌ای که به‌خصوص طی چند سال اخیر حواشی زیادی را ایجاد کرده، این است که در کنار این جابه‌جایی‌ها، سیاست‌های مدیریتی نیز تغییرات زیادی پیدا می‌کنند. قوانینی که من ناشر یا حتی دیگر اهالی فرهنگ با آنها مواجه هستیم باید ثابت بمانند!»
آن‌طور که جعفریه هم تأکید دارد، حوزه کتاب با توجه به شرایطی که طی سال‌های گذشته به آنها گرفتار شده نیازمند توجه ویژه‌ای است، او افزود: «همچنان مدیریت نهاد مهمی همچون اداره کتاب که کار ممیزی آثار را به عهده دارد در دست مدیران دولت قبل است. البته ما می‌دانیم که زمان چندانی از انتصاب آقای صالحی به وزارت فرهنگ نمی‌گذرد اما اینها توقعاتی است که از ایشان برای بهبود اوضاع داریم.»
جعفریه ادامه داد: «متولیان فرهنگی باید با حمایت دولتی و تسهیل‌گری در پیشبرد امور، جان تازه‌ای به عرصه کتاب بخشند. برخی تصمیم‌گیری‌های اشتباه در دوره قبل، ضربه بزرگی به حوزه کتاب زده است، در صورتی که اگر یک قانون شفاف بر حوزه کتاب حکمفرما شود، حتی تغییرات مدیریتی نیز در روند کار اخلالی ایجاد نمی‌کند.»
این ناشر کتابفروش با تأکید دوباره بر ضرورت تدوین قانونی شفاف برای ممیزی آثار گفت: «نگاه‌های سلیقه‌ای و اعمال‌نظرهای شخصی در چند سال گذشته سبب حذف ناشران ضعیف‌تر شده که اغلب آنها به دلیل برخورد سلیقه‌ای مدیران فرهنگی بوده است. شاید عجیب باشد اما حتی در بررسی آثار، نگاه بررس‌ها به کلمات هم عوض شده بود، ما در رابطه با کلماتی که پیش‌تر مشکلی درخصوص آنها نداشتیم هم با حذف و اصلاحیه‌های زیادی روبه‌رو می‌شدیم.»
جعفریه ادامه داد: «اعمال سلیقه‌های شخصی، هزینه‌های مالی زیادی به ناشر و صاحب اثر تحمیل می‌کند. آن هم در شرایطی که در تألیف و ترجمه یک کتاب و روندی که برای انتشار آن در مؤسسات نشر طی می‌شود، هزینه و زحمات بسیاری صرف می‌شود. عجیب‌تر آن که این روند تنها برای کتاب‌های چاپ اولی رخ نداد، حتی کتاب‌هایی که پیش‌تر مجوز نشر گرفته و بارها بازنشر شده بودند هم با چنین موردی روبه‌رو شدند.»
او در همین رابطه به ترجمه‌ای از لیلی گلستان اشاره می‌کند، کتابی که بعد از 20 مرتبه بازنشر، در دولت سیزدهم مانع انتشار دوباره آن می‌شوند؛ جعفریه افزود:« اینجا اگر یک قانون شفاف در دست باشد که بررس‌های کتاب قادر به اعمال سلیقه شخصی نمی‌شوند. این مورد بسیار مهمی است که برای حل آن به همراهی و دلسوزی وزیر و معاون فرهنگی نیازمندیم. بعضی حذفیات و اصلاحاتی که در چند سال گذشته به کتاب‌ها وارد شدند عجیب بودند.»
جعفریه یکی دیگر از درخواست‌های اهالی کتاب از متولیان فرهنگی را کمک به تجهیز مخازن کتابخانه‌های عمومی با کتاب‌های روز و از سویی براساس نیازسنجی مخاطبان عنوان کرد و گفت: «شما نگاهی به مخازن کتابخانه‌های عمومی و بعد هم فهرست کتاب‌هایی که در این چند سال از سوی معاونت فرهنگی برای کمک به تجهیز کتابخانه‌های عمومی خریداری شده بیندازید، در اغلب این کتابخانه‌ها خبری از توجه به نیازسنجی مخاطبان نیست. این مورد دیگری است که امیدوارم با تهمیدات وزیر فرهنگ و معاون فرهنگی بهتر شود.» مدیر انتشارات و کتابفروشی ثالث در بخش دیگری از گفته‌های خود به مشکلاتی که ناشران در بحث کاغذ با آنها روبه‌رو هستند، اشاره کرد و افزود:
«در ارتباط با کاغذ و اختصاص ارز دولتی برای واردات کاغذ همچنان با مشکلاتی روبه‌رو هستیم. با وجود خبرهایی که از فعالیت کارخانه‌های کاغذ داخلی طی این چند سال منتشر شده اما حتی یک بند از آن کاغذهای داخلی به دست من ناشر و دیگر همکارانم در حوزه کتاب‌های عمومی نرسیده است!»
او ادامه داد: «از طرفی هنوز مشخص نیست سرانجام افرادی که ماجرای تخلفات آنان در دولت قبل، در ارتباط با واردات کاغذ رسانه‌ای شد به کجا رسیده! روز‌به‌روز هم کاغذ گران‌تر شده است. در زمینه بودجه و ارزی که برای واردات کاغذ در دولت قبل اختصاص پیدا کرده بود تخلفات بسیاری رخ داد، این هم مورد دیگری است که درخواست پیگیری و اعلام نتیجه‌اش را داریم. زمینه‌سازی برای حذف رانت‌هایی که در حوزه کاغذ رخ داده، مورد مهم دیگری است که برای حل آن باید چاره‌اندیشی شود.» جعفریه تصریح کرد: «وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ابتدا برای حذف رانت و تخلف در حیطه‌هایی به‌خصوص بازار کاغذ و واردات آن بکوشند. بودجه حمایتی دولت نباید تنها به یکسری ناشران و افراد خاص اختصاص پیدا کند. نکته دیگری که توجه به آن نیز ضروری است بازگشت دوباره طرح‌های حمایتی است. در دولت آقای روحانی، شاهد اجرای یک طرح حمایتی با عنوان طرح‌های تخفیف فصلی کتابفروشی بودیم. هدف این طرح حمایت از کتابفروشان و مخاطبان بود اما در دولت قبل اجرای آن متوقف شد. متولیان دولت جدید باید این طرح‌ها را برگردانند تا رونقی به کار کتابفروشی‌ها بدهند.» او بخش پایانی سخنان خود را به ضرورت بهره‌مندی متولیان از تجربه و همراهی صنوف مختلف نشر اختصاص داده و گفت: «طی چند سال گذشته برخلاف تلاشی که آقای صالحی در دولت دوازدهم برای نقش‌آفرینی بیشتر صنوف نشر در فعالیت‌های مرتبط با حوزه کتاب، از جمله واردات کاغذ و برپایی نمایشگاه کتاب انجام داد، شاهد حذف حضور صنوف در تصمیم‌گیری‌ها بودیم. خواسته ما اهالی نشر آن است که در تصمیم‌گیری‌ها، دوباره از تجربه صنوف استفاده شود. مسئولیت‌های حوزه نشر باید به عهده صنوف مختلف گذاشته شود.»
