گروه فرهنگی/ اهالی نشر و دوستداران کتاب از امروز شاهد آغاز دور تازه‌ای از برپایی هفته کتاب‌ هستند؛ رویدادی فرهنگی که امسال به سی‌ودومین دوره برپایی‌اش رسیده است. از نخستین روزهایی که هفته کتاب در ایران جان گرفت، تا امروز که به یک رویداد فرهنگی پایدار و گسترده تبدیل شده، برگزارکنندگان این هفته برای اثرگذاری آن جهت ترویج عشق به مطالعه و ارتقای سطح آگاهی عمومی کوشیده‌اند؛ هرچند که همچنان با برچسب‌هایی نظیر دولتی بودن و کم و کاستی‌هایی روبه‌رو است.

آغاز راه: سال 1372
قبل از آنکه نگاهی به برخی گلایه‌هایی که طی سال‌ها متوجه نحوه برگزاری این هفته فرهنگی شده است داشته باشیم، بد نیست تاریخچه مختصری از چگونگی برپایی و ورود آن به تقویم فرهنگی کشورمان را بخوانیم. نخستین جرقه‌های برپایی هفته کتاب به دهه چهل بازمی‌گردد، سال 1345، آیین‌نامه‌ای در همین راستا صادر می‌شود که بر اساس آن قرار بود هر سال، هفته آخر آبان ماه به برگزاری ویژه برنامه‌هایی به همین منظور اختصاص پیدا کند. هرچند که این آیین‌نامه بی‌سرانجام باقی مانده و راه به جایی نبرد. در نهایت نخستین دوره هفته کتاب در آبان ماه سال 1372 برگزار شد. دلیل برگزاری آن در آخرین هفته آبان ماه، به نامگذاری بیست و چهارمین روز این ماه به عنوان روز کتاب و کتابخوانی بازمی‌گردد. این رویداد فرهنگی به همت وزارت‌ فرهنگ و ارشاد اسلامی و با همراهی ناشران و کتابفروشان، گام‌های ابتدایی خود را برای ایجاد عادت مطالعه و تبلیغ کتابخوانی در بین عموم مردم برداشت. برنامه‌های مختلفی مانند نقد و بررسی کتاب، نمایشگاه‌های کتاب محلی و نشست‌های علمی زمینه‌ساز این حرکت فرهنگی بودند.

گسترش و تثبیت: دهه ۱۳۸۰
در این دهه، هفته کتاب با استفاده از رسانه‌های عمومی مانند رادیو و تلویزیون برای تبلیغات گسترده‌تر و برگزاری مسابقات کتابخوانی به دنبال جذب مخاطب بیشتری بود. تلاش‌هایی برای افزایش دسترسی مردم به کتاب‌ها و برپایی تخفیف‌های ویژه در خرید کتاب اجرا شد. برپایی ویژه برنامه‌های هفته کتاب در این دهه با برخی تغییرات مهم در عرصه نشر نیز همراه شد؛ از جمله می‌توان به جایگاهی اشاره کرد که نمایشگاه کتاب تهران از سال 1366 به بعد میان خانواده‌های ایرانی پیدا کرد. دراین دوره اهالی کتاب شاهد وقوع یک اتفاق دیگر هم بودند، سال 1386، معاون فرهنگی وقت، خبر از حذف یارانه کاغذ داد؛ تصمیمی که دولت محمود احمدی‌نژاد انجام آن را برای کنترل وضعیت بازار خواند.

بهره‌مندی از رهاوردهای عصر فناوری: دهه ۱۳۹۰
 در دهه ۱۳۹۰، ظهور کتاب‌های الکترونیکی و گسترش ابزارهای دیجیتال، متولیان برگزاری هفته کتاب را با چالشی جدید روبه‌رو کرد. تلاش برای جلب توجه نسل جوان با استفاده از فناوری‌های جدید و کتابخوان‌های الکترونیکی، شامل ایجاد اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های آنلاین برای معرفی و توزیع کتاب‌ها بود.
این تغییرات تأثیر مثبتی در افزایش تدریجی دسترسی و تعامل مخاطبان با این رویداد ایفا کرد. یکی دیگر از تحولاتی که دراین دوره در خصوص فعالیت‌های مرتبط با نشر شاهد بودیم، برپایی موفقیت‌آمیز طرح «کتابفروشی به وسعت ایران» در پاییز سال 1394 است؛ این برنامه‌ با نگاه حمایتی از کتابفروشی‌ها و در هفته کتاب برگزار شد. با توجه به نقاط مثبت این طرح، مرحله دوم آن با عنوان «عیدانه کتاب» به مناسبت آغاز سال جدید در اسفند 1394 و فروردین 1395 طی یک ماه در کتابفروشی‌ها اجرا شد.

راه‌اندازی پویش کتابگردی
دراین طرح حمایتی که بعدها با عنوان طرح‌های تخفیف فصلی کتابفروشی‌ها مشهور شده بودند، مابه ازای تخفیف‌های یاد شده از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به کتابفروشی‌های عضو پرداخت می‌شد. البته این طرح نیز بنا به انتقاداتی که به آن وارد بود در دولت گذشته متوقف شد. برپایی پویش مردمی روز کتابگردی اتفاق دیگری است که در همین دهه، در سال 1392 به پیشنهاد احمد مسجدجامعی شکل‌ گرفت تا عموم دوستداران کتاب در پنجشنبه‌ای در هفته کتاب به کتابفروشی‌های سراسر کشور رفته و تجدید بیعت با کتاب و اهالی‌اش کنند.

خواندن برای همه
در سال‌های اخیر، هفته کتاب به طور فزاینده‌ای تحت تأثیر تعاملات اجتماعی قرار گرفته است. به‌خصوص که در سال‌های اخیر، بنا بر ضرورت‌های برآمده از پروتکل‌های بهداشتی شاهد برپایی نخستین دوره نمایشگاه مجازی کتاب هم بودیم؛ اتفاق تازه‌ای در عرصه کتاب که حتی بعد از بازگشت کشور به شرایط عادی به کار خود در کنار برگزاری بخش فیزیکی نمایشگاه کتاب تهران ادامه داد. هفته کتاب امسال در حالی به سی‌ودومین دوره برگزاری‌اش رسیده که عرصه نشر و علاقه‌مندان کتاب طی دهه‌ها، فراز و فرودهای بسیاری را پشت سر گذاشته‌اند. با وجود همه نقدهایی که همچنان به چگونگی برگزاری این هفته وارد است، از جمله آنکه بخش عمده برنامه‌ها به شکل درون سازمانی برپا شده و هنوز به میان جامعه راه نیافته‌اند، اما نمی‌توان منکر کارکردهای مثبت آن شد.
از آنجایی که اخبار چگونگی برگزاری هفته کتاب سال‌جاری را در گزارش صفحه فرهنگی روز گذشته دراختیارتان گذاشتیم، در گزارش امروز تنها به ذکر این نکته بسنده می‌کنیم که به مناسبت سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، کتابفروشی‌های عضو سامانه بازار کتاب علاوه بر فروش مجازی، فروش حضوری هم خواهند داشت. سی‌ودومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «خواندن برای همدلی» از بیست‌وسوم تا سی‌ام آبان (۱۴۰۳) برگزار می‌شود.