ایلیا پیرولی
خبرنگار

حادثه معدن طبس اولین و آخرینشان نبوده و نخواهد بود. حادثه‌‎ای که پس از آن هر کدام از فعالان و صاحبنظران از زوایای مختلف انگاره‌های ذهنی خود را در مقام تفسیر به زبان آوردند، اما هیچ‌کدام به حلقه مفقوده در این‌باره اشاره نکردند که چرا این حوادث در طی مدت کوتاه چهار سال اخیر چندین بار تکرار شده است. به راستی پاشنه آشیل حوادثی از این دست چیست؟
همه کارشناسان بر افزایش میزان بازرسی‌ها و گسترش تجهیزات در محیط کار تأکید کرده و برخی نیز با کلی‌گویی کارگر را به عنوان کالایی مصرفی قلمداد کردند، اما جای یک گزاره خالی بود آن هم اهمال کاری مسئولان ذیربط برای ایجاد و «نهادینه کردن فرهنگ ایمنی» با رویکرد «پیشگیرانه» بوده است. محض نمونه انگار آموزش و ایمنی مخصوص «کارگران» است و دیگران یعنی «کارفرمایان» یا «مسئولان» مربوطه نیازی به این نوع آموزش‌ها ندارند. اینجاست که پیشگیری فدای بی‌تدبیری وعدم آموزش صحیح ایمنی شده و این موضوع منجر به رشد حوادث کارگری بخصوص در معادن می‌شود.

 چالش بی‌توجهی مسئولان
شهرام غریب، کارشناس ارشد مدیریت ایمنی و مدرس تخصصی ایمنی در صنایع در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: ایمنی در معادن رعایت نمی‌شود، مقصر آن کارگران نیستند، وقتی «سرپرست کارگاه» به مسائل اهمیت ندهد، کارگران نیز اهمیت نخواهند داد. از این‌رو نباید ایمنی را کمرنگ جلوه داد. اظهارات غریب بدین معناست که اگر قرار باشد ایمنی ارتقا یابد، باید ابتدا آن را به فرهنگ تبدیل کرده و سپس از رده‌های بالای شرکای سه جانبه اجتماعی اجرایی شود. این کارشناس ارشد مدیریت ایمنی معتقد است: تأمین شرایط ایمنی محیط کار، وظیفه کارفرمایان است و گروهی که باید بر آن نظارت داشته باشد. اما اکنون شاهد ضعف در نظارت‌ها هستیم که منجر به بروز حوادث کاری می‌شود.
 وی برای نمونه به موضوع حوادث معدنی در سال‌های اخیر اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که چندین بار از این حوادث مربوط به معادن در کشور اتفاق افتاده است که باعث از دست رفتن کارگران شده است که بیشترین این حوادث مربوط به معدن یورت استان گلستان با جان باختن ۴۳ کارگر بود .بنا به گفته غریب، این موارد قابل پیش‌بینی و قابل پیشگیری بوده، اما بنا به همان دلایل گفته شده به دلیل اهمال کاری در پیشگیری عملاً به محاق رفته و آنچه که باید اتفاق نمی‌افتاد، رخ داده است.

 به محاق رفتن فراگیری ایمنی
کارشناس ایمنی با بیان اینکه آموزش، آگاهی و ایجاد فرهنگ مسأله مهمی است، می‌گوید: وقتی بحث آموزش مطرح می‌شود، نشانه‌ها به سمت کارگران می‌رود، در حالی‌که این موضوع اشتباه است. آموزش تنها مختص به کارگران نیست بلکه منظور مسئولان در رده بالایی است که هیچگونه آشنایی با ایمنی ندارند.وی عنوان کرد: بعضی از مسئولان در خصوص بحث ایمنی و آموزش‎ها مقاومت خاصی دارند که اگر وجود نداشت دستور به فراگیری ایمنی مورد تأکید بیشتری قرار می‌گرفت و به محاق نمی‌رفت.

عدم پاسخگویی و اظهارات فرمایشی
وی به پیگیری‌های صورت گرفته در هر حادثه معدنی پرداخته و به اعتقاد وی به دلیل ضعف ساختاری در حوزه ایمنی و روابط کار همه پیگیری‌ها پس از مدتی به بایگانی سپرده می‌شوند و علت هم این است که بررسی‌ها فرمایشی و تنها روی کاغذ است. چرا که اصل ماجرا در این میان که همان نظارت و نهادینه کردن فرهنگ ایمنی است گم شده است. به گفته غریب، در حوادث گذشته که هم دلایل و هم مقصران شناخته شدند، آیا پاسخگو بودند؟ آیا کسی جواب محکمه پسندی برای علل وقوع حوادث ارائه کرد؟ آیا اقدامات پیشگیرانه صورت گرفته است؟ آیا بازرسی‌‌ها مستمر بوده است؟ به عنوان نمونه آیا بازرسی‌ها هم مانند مانورهایی است که در کل کشور از قبل نامه‌نگاری می‌شود و تنها در آن روز همه چیز درست است یا اینکه بازرسی‌ها سرزده است؟ آیا بازرسان نواقص را گوشزد کرده و پیگیری می‌کنند و مسئولان بازخواست می‌شوند و دلایل این کمبودها بیان می‌شود یا به صورت فرمایشی و روی کاغذ است؟
بنا به گفته غریب، تا زمانی که مسئولان تغییری در شرایط کار و ایمن‌سازی تجهیزات ایجاد نکنند شاهد این‌گونه حوادث خواهیم بود. به گفته وی، ایجاد آگاهی و ارائه آموزش‌های ایمنی، تداوم دستورالعمل ایمنی، جریمه برای عدم رعایت ایمنی، ایجاد فرهنگ در سرپرست‌ها و مسئولان و سایر موارد در بحث ایمنی معادن ضروری است.

بــــرش

الزام انجام ارزیابی‌های ریسک
غریب با بیان اینکه بحث تجهیزات ایمنی از موارد دیگر در حوزه ایمنی معادن است، می‌گوید: تجهیزات ایمنی در معادن وجود دارد که باید مسئولان، نظارت بر سلامت آنها داشته باشند؛ مانند سنسورهای گاز و گازسنجی‌ها که این موارد باید بموقع مورد بازرسی و نظارت‌های سختگیرانه قرار گیرند. وی اضافه می‌کند: ارزیابی‌های ریسک باید در معادن صورت بگیرد تا در شرایط خاص و احتمالات این همه افراد محبوس نشوند .به گفته غریب، همه ما می‌دانیم که در صنعت دچار محدودیت‌های تجهیزاتی هستیم و در بسیاری از صنایع تجهیزات نو و به روز نیست علاوه بر اینکه دست دوم است، همچنین امکان دارد استانداردهای جغرافیای ما را نداشته باشند .طبق گفته وی، معادن زیادی در کشورهای مختلف وجود دارد ولی چنین حوادثی به ندرت پیش می‌آید. این در حالی است که به خاطر عدم اهمیت مسئولان و کسانی که در رده‎های بالا نسبت به ایمنی دارند این حوادث را شاهد هستیم.