بیتا میرعظیمی
خبرنگار

عناب تازه، نوبرانه‌ روز‌های پایانی تابستان در خراسان جنوبی است؛ مرواریدی سرخ با خواص فراوان که با آب و هوای کویری این منطقه سازگار شده و زمینه کاشت و برداشت 90 درصدی این محصول کم آب بر را فراهم کرده است. این روزها کشاورزان خراسان جنوبی در پایتخت انحصاری عناب، سخت مشغول کار و تلاشند تا طبق گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی به «ایران»، 9 هزار تن محصول عناب به ارزش میانگین 9 هزار و 500 میلیارد تومان از باغات استان برداشت کنند. هر چند امسال سرمای زودرس فصل بهار و قطعی پی در پی برق در تابستان گرم و سوزان، امان درختان عناب را بریده و منجر به کاهش 25 درصدی محصول شد. این در حالی است که طبق گفته یکی از عنابکاران نمونه خراسان جنوبی به «ایران»، قطعی 18 ساعته برق در هفته و خاموشی مکرر موتورهای پمپ، باغات عناب را تشنه‌تر کرده و این درختان زبان بسته را یک قدم به مرگ نزدیک‌تر کرده است. بر این اساس قابل پیش‌بینی است که همزمان با کاهش کیفیت محصول عناب و رکود بازار فروش داخلی و خارجی، کشاورزان زحمتکش این خطه کویری بشدت متضرر شده و در آینده‌ای نه چندان دور، شاهد سیل مهاجرت آنها به استان‌های دیگر خواهیم بود.
 
صادرات مروارید سرخ به عراق
طبق گفته این مقام مسئول، «سرمای امسال فرصت گل‌دهی عناب‌ها در مرحله اول را گرفته و بسیاری از درختان عناب را تُنک کرد. همچنین همزمان با تشدید گرمای بی‌سابقه از اواخر بهار تا آخر تابستان، قطعی چاه‌های آب کشاورزی آن هم در 4-3 نوبت در هفته، مزید بر علت شده و منجر به کاهش تولید این محصول شد.» وی تصریح می‌کند: «30 درصد محصول عناب در داخل استان خراسان جنوبی به مصرف رسیده و مابقی به صورت تازه‌خوری و خشکباری به سایر استان‌ها اعم از خراسان رضوی، تهران و... ارسال می‌شود. مقصد صادراتی این محصول به کشور عراق و اقلیم کردستان عراق است که گاهی نیز به صورت چمدانی و مسافری به برخی دیگر از کشورها ارسال می‌شود.» طبق گفته مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، «محصول عناب برای 5 هزار و 350 نفر اشتغال مستقیم و برای هزار و 850 نفر اشتغال غیرمستقیم ایجاد کرده است. در بحث فرآوری نیز 8 کارگاه فعال با ظرفیت 2 هزار تن در استان وجود دارد که محصولاتی مانند حبه عناب، شیره عناب، دمنوش و کنسانتره تولید کرده و بسته به تقاضای استان‌ها بسته‌بندی و توزیع می‌شود.»
 
ضرورت معرفی داخلی و خارجی محصول
«منوچهر شایسته» افزود: «سال گذشته هر کیلو عناب خشک با توجه به کیفیت آن بین 300-70 هزار تومان خرید و فروش می‌شد. متأسفانه اطلاع‌رسانی‌ها درباره فواید مصرف عناب از طریق رسانه‌های جمعی مانند صدا و سیما طی چند سال گذشته اندک بوده و مردم از فواید این محصول پرفایده بی‌اطلاع‌اند. در همین راستا برخی از فروشندگان سوء استفاده کرده و عناب درجه 2 را در برخی از استان‌ها با نام درجه یک به فروش می‌رسانند. این در حالی است که با اطلاع‌رسانی صحیح از طریق ساخت کلیپ‌های کوتاه و... از سوی صدا و سیما و وزارت جهاد کشاورزی، می‌توان زمینه معرفی این محصول را فراهم کرده و از سوء استفاده برخی فروشندگان جلوگیری کرد.» مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی، یکی از مشکلات عنابکاران را عدم وجود تشکلی خودجوش دانسته و تأکید می‌کند: «تشکل داخلی باید به مشکلات عنابکاران رسیدگی کرده و زمینه معرفی محصول در کشور را فراهم کند. همچنین همزمان با معرفی صحیح عناب در کشور باید زمینه معرفی این محصول در خارج از کشور از سوی ارگان‌هایی مانند وزارت خارجه فراهم شده و همزمان کشاورزان با بهره‌گیری از تجربیات کارشناسان، مراقبت‌های خاص این محصول را به درستی آموزش دیده و با تغذیه خوب و مناسب محصول، قدمی مؤثر در افزایش کیفیت و تولید عناب در استان خراسان جنوبی بردارند.»
 
قطعی برق و مشکلات عنابکاران
«سید مجید ساجدی‌نژاد» یکی از عنابکاران نمونه خراسان جنوبی، از قطعی مکرر موتورهای پمپ گله کرده و به «ایران» می‌گوید: «امسال گرمای هوا امان درختان عناب را بریده و با قطعی گسترده برق و خاموشی موتورهای پمپ، بیش از یک‌سوم محصول خود را از دست داده‌ایم. طبق گفته این عنابکار نمونه خراسان جنوبی، پس از قطعی مکرر برق به کشاورزان گفته شده که برای تأمین آب مورد نیاز کشاورزی بهتر است از پنل خورشیدی استفاده کنند. اما مگر یک کشاورز چقدر درآمد دارد تا بابت خرید این پنل‌ها بیش از یک میلیارد هزینه کند؟ حتی در صورت گرفتن وام، باز باید سود زیادی را به همراه مالیات پرداخت کند. اینجا باز هم کشاورز ضرر کرده و سرش بی کلاه می‌ماند. البته اداره برق پس از اعتراض کشاورزان، مدت زمان خاموشی برق را از 4 روز به 3 روز کاهش داده و در مقابل ساعات خاموشی را افزایش داده است. این در حالی است که سال گذشته تنها یک روز برق قطع می‌شد اما امسال در هفته 18 ساعت خاموشی را تجربه می‌کنیم.» عمده نگرانی این عنابکار پرسابقه این است که با تداوم خشکسالی و گرمای بی‌سابقه، تا سال 1408 دیگر هیچ اثری از کیفیت فوق ممتاز عناب در استان خراسان جنوبی نباشد. در صورت خشکیدگی درختان عناب، یک کشاورز باید در خوشبینانه‌ترین حالت ممکن 11 سال دیگر منتظر مانده و محصول عناب را برداشت کند. تازه معلوم نیست همان موقع خبری از کیفیت عناب‌های استان خراسان جنوبی باشد یا خیر!

برش

پیش‌بینی تولید 9 هزار تن عناب
«منوچهر شایسته» مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی به «ایران» می‌گوید: «90 درصد سطح زیر کشت عناب ایران در خراسان جنوبی وجود دارد. شهرستان‌های «خوسف» با 2 هزار و 600 هکتار، بیرجند با یک هزار و 260 هکتار و سربیشه با 580 هکتار دارای بیشترین سطح زیر کشت عناب در استان است.» وی می‌افزاید: «5 هزار و 811 هکتار سطح زیر کشت عناب در استان خراسان جنوبی وجود دارد که 5 هزار و 593 هکتار آن را درخت بارور و 218 هکتار آن را درخت غیربارور تشکیل می‌دهد. در حال حاضر برداشت تازه‌خوری عناب در بسیاری از شهرستان‌ها به اتمام رسیده و پیش‌بینی می‌شود 9 هزار تن محصول عناب به ارزش میانگین 9 هزار و 500 میلیارد تومان از باغات استان، برداشت شود.» طبق گفته منوچهر شایسته، «اگرچه میزان تولید عناب در استان نسبت به سال گذشته حدود 7 درصد افزایش یافته اما با توجه به رشد درختان و افزایش سن باردهی و تغذیه مطلوب در سال گذشته، پیش‌بینی می‌شد که امسال حدود 11 هزار تن عناب برداشت شود؛ اما سرمای زودرس همزمان با شروع فصل بهار و افزایش بی‌سابقه دما در تابستان منجر به کاهش 25 درصدی برداشت عناب شد.»