ایلیا پیرولی
خبرنگار

با اعلام رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان، جدید‌ترین به‌روز‌رسانی داده‌های اطلاعاتی خانوارهای ایرانی برای دریافت یا عدم دریافت یارانه نقدی در مهرماه امسال عملیاتی می‌شود. آنچه که محل پرسش خانوارهای دهک‌های دهگانه درآمدی است، نحوه به‌ر‌وز‌رسانی است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد، داده‎ها ترکیبی از متغیرهای اقتصادی و غیراقتصادی است که توسط رصدخانه رفاه ایرانیان استخراج می‌شود. آخرین بار به‌روزرسانی در دی‌ماه سال گذشته صورت گرفت و بر اساس آن 60 هزار خانوار جدید به جمع یارانه‌بگیران اضافه شدند و یارانه نقدی 60 هزار خانوار پردرآمد نیز قطع شد. گفتنی است، در حال حاضر 79 میلیون و 600 هزار نفر از جمعیت کشور مشمول دریافت یارانه نقدی هستند، البته داده‌های نهاد نظارتی دیوان محاسبات کل کشور نشان می‌دهد که سال گذشته 81 میلیون ایرانی یارانه نقدی دریافت کرده‌اند.

 اولویت حذف گروه‌های پردرآمد
علیرضا محمدی، رئیس مرکز مطالعات و اطلاعات رفاه ایرانیان در جدیدترین اظهارات خود گفته است، مرحله جدید به‌روز‌رسانی اطلاعات اقتصادی خانوارها مهرماه انجام می‌شود.
بنا به ‌بند «د» تبصره ۱۷ قانون بودجه سال ۱۴۰۲ که براساس آن، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی موظف است ضمن به‌روزرسانی داده‌ها، دو بار در سال با اتکا به داده‌های متقن و ثبتی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان و واقعیت‌های اقتصادی کشور، درآمد سرانه خانوارها و قدرت خرید مردم، نسبت به شناسایی گروه‌های مشمول حمایت و مشمولان ماده ۱۳ قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت و برقراری حمایت‌های یارانه‌ای آنها و اعلام حذف گروه‌های پردرآمد از حمایت‌های یارانه‌ای اقدام کند.
 
اعمال دهک‌های جدید
حالا طبق آیین‌نامه اجرایی بند الف، جزء ۶، تبصره ۸ قانون برنامه و بودجه سال ۱۴۰۳، وسع‌سنجی، رتبه‌بندی و دهک‌بندی خانوارها، براساس شاخص‌های دریافتی از سوی دستگاه‌ها امسال بر عهده وزارت تعاون و تصمیم‌گیری برای حذف یا اضافه کردن افراد مشمول با سازمان هدفمندی یارانه‌هاست که البته به دلیل تغییرات در دولت، نهایی شدن آیین‌نامه مذکور به تعویق افتاد و قرار است در هفته آتی پس از نهایی شدن و به محض ابلاغ، نسبت به اعمال دهک‌های جدید اقدام شود.
 
 به‌روزرسانی بر اساس متغیرهای اقتصادی و غیراقتصادی
بر پایه گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، عملیاتی کردن آزمون وسع براساس شاخص‌های اجتماعی- اقتصادی دریافت شده از سوی دستگاه‌های مختلف همچون بانک مرکزی، سازمان مالیاتی کشور، خزانه‌داری کشور، سازمان اداری و استخدامی، فرماندهی انتظامی، صندوق‌های بیمه‌ای دولتی و خصوصی، نهادهای حمایتی و... بوده است. بر پایه گزارش وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، آزمون وسع اعمال شده در سال 1402 ترکیبی از 11 شاخص‌ اقتصادی بوده است. خرید کارت ماهانه شاپرک برای 4 سال متوالی، واریز به حساب 3 سال متوالی، مانده حساب 3 سال متوالی، تراکنش ماهانه پایا 2 سال متوالی، تراکنش ساتنا 2 سال متوالی، تراکنش ماهانه کارت به کارت 2 سال متوالی، ارزش خودرو، حقوق و دستمزد، تسهیلات دریافتی از بانک‌ها و هزینه‌های درمان خانوار از شاخص‌های اصلی برای ارزیابی داده‌ها جهت تعیین وسع و اعمال آن بوده است.
در آزمون وسع به اجرا درآمده در دی‌ماه 1402، برای نخستین بار در راستای تعدیل دهک‌های درآمدی به نفع گروه‌های آسیب‌پذیر، شاخص‌های غیراقتصادی نیز لحاظ شد. بعد خانوار، جنسیت سرپرست خانوار، عضو معلول در خانوار، عضو دارای بیمار خاص و پرهزینه در خانوار، تعداد افراد واقع در سن کار در خانوار و عضو نهادهای حمایتی در خانوار از شاخص‌های غیر اقتصادی بودند که در آزمون وسع به عمل آمد تا براساس آن خانوارهای نیازمند، کم‌درآمد و آسیب‌پذیر اقتصادی با جابه‌جایی در دهک‌های درآمدی، در دهک واقعی خود قرار گیرند. برای آنکه تحلیل، دقت و عدالت در رصد داده‌ها و تعیین آزمون وسع صورت گیرد، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دهک‌های درآمدی از بعد خانواری را خارج و به صورت نفری دهک‌بندی کرد تا این‌گونه فاصله دهک‌ها ساده شوند. در گام بعدی، دهک‌های درآمدی به صورت صدک دسته‌بندی شدند تا تحلیل بین دهک‌ها کلی نباشد و خیلی ریزتر و دقیق‌تر مورد بررسی قرار گیرند، از این رو هر دهک درآمدی تبدیل به 10 قسمت و به عبارتی صدک شد.

بــــرش

روندی جدید برای افزایش رفاه
 دولت سیزدهم با حذف ارز ترجیحی، اصلاح نظام یارانه‌ای کشور را در دستورکار خود قرار داد. بر این اساس در اردیبهشت‌ماه 1401، دولت نسبت به پرداخت یارانه‌ای با مبلغ جدید اقدام کرد که طی آن با حذف دهک دهم (پردرآمد)، برای دهک اول تا سوم 400 هزار تومان به ازای هر نفر و برای دهک چهارم تا نهم 300 هزار تومان برای هر نفر واریز شد، اما مسأله‌ای که آن روزها اغلب ثبت‌نام‌شدگان یا جاماندگان یارانه نقدی با آن مواجه بودند، عدم تعیین تکلیف آنها از سوی سازمان‌های ذی‌ربط همچون سازمان هدفمندی یارانه‌ها و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود که مدت‌ها ذهن ثبت‌نام‌شدگان را به خود درگیر کرده بود. بر اساس اطلاعات و بررسی‌های صورت گرفته، سامانه پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان تا قبل از دولت سیزدهم و تا آن زمان به‌روزرسانی نشده و برخلاف وعده‌های داده شده از سوی مسئولان وقت این وزارتخانه اقدامی صورت نگرفته بود.