امین محمودی
خبرنگار

طی روزهای گذشته انتشار فیلم‌هایی از قاچاق گسترده سوخت از مرزهای شرقی کشورمان بین کاربران فضای مجازی دست به دست شده است که به نظر می‌رسد این نظم گروهی در انجام قاچاق کار چند راننده وانت نبوده و اتفاقی نیست و کشورمان با یک شبکه مافیایی سازمان‌یافته روبه‌رو است. اگرچه برای کاهش قاچاق سوخت در سالیان قبل فعالیت‌هایی انجام شده، اما یکی از دلایل عدم مهار کامل آن، به تفاوت قیمت فاحش بین فرآورده‌های نفتی در ایران و کشورهایی مثل افغانستان و پاکستان برمی گردد.
قیمت بنزین در مناطق غربی افغانستان ۴۲ هزار تومان و در مناطق شرق و جنوب و جنوب شرقی آن تا۵۰ هزار تومان بوده، به همین دلیل پر واضح است که این معاملات قاچاق بسیار سودده است.
بد نیست بدانیم که تفاوت قیمت از 3 هزار تومان در ایران تا بالای ۴۰ هزار تومان به حدی زیاد است که زیرساخت‌های شبکه‌های قاچاق در مدت سال‌های دراز به همت عوامل ایرانی و افغانستانی دوجانبه طراحی و ساخته شده است و در هر شرایطی این زیرساخت‌های کلان با توجه به منفعت‌هایی که دارد ترمیم و اصلاح و گسترش یافته است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی بعد از ونزوئلا و لیبی، ایران ارزان‌ترین بنزین دنیا را دارد. همچنین گازوئیل با قیمت یارانه‌ای لیتری 300 تومان و آزاد 600 تومان در ایران به فروش می‌رسد که یکی از ارزان‌ترین سوخت‌‌های جهان است. همین ارزان بودن یکی از عوامل مهم در قاچاق آن به کشورهای همسایه است.
به طوری که اردیبهشت ماه امسال روزنامه پاکستانی «اکسپرس تریبیون» در گزارشی با موضوع قاچاق سوخت از ایران به پاکستان نوشت: ۳۵ درصد از گازوئیل فروخته شده در پاکستان به صورت غیرقانونی از ایران وارد این کشور می‌شود. همچنین آژانس اطلاعات داخلی پاکستان طی گزارشی به نخست‌وزیری این کشور اعلام کرد 995 پمپ بنزین در پاکستان، سوخت قاچاق‌شده از ایران را عرضه می‌کنند.‌ ارزش این سوخت قاچاق‌شده، 201 میلیون دلار برآورد شده است. ایران سالانه ۴ میلیارد دلار بنزین و گازوئیل برای تأمین نیاز داخلی وارد می‌کند و جالب اینکه قاچاق سوخت از ایران نیز روزانه ۱۵ میلیون لیتر برآورد می‌شود که ارزش آن سالانه حدوداً ۴ میلیارد دلار است. در همین خصوص علی شمس اردکانی، عضو اتاق بازرگانی گفت: روزانه ۱۲ میلیون لیتر میعانات نفتی از کشور قاچاق می‌شود که تقریباً سالی ۳ تا ۴ میلیارد دلار می‌ارزد، از آن طرف بنزین در افغانستان لیتری ۴۰ هزار تومان است.

تمرکز بر راهکارهای غیرقیمتی
دولت گذشته دو راهکار غیرقیمتی «کاهش سهمیه دوم بنزین کارت سوخت شخصی» و «سامان‌دهی کارت سوخت جایگاه‌ها» را برای مقابله با قاچاق سوخت به اجرا درآورد. در قدم بعدی نیز کم شدن کارت سوخت جایگاه‌دارها مورد اجرا قرار گرفت تا مردم برای سوخت آزاد از کارت‌‌های شخصی خودشان استفاده کنند. در کنار این، نصب جی پی اس روی خودروهای گازوئیل سوز و نصب QRC در جایگاه‌‌های سوخت جاده‌‌های استان‌‌های هرمزگان و سیستان و بلوچستان از دیگر اقداماتی است که در جهت کاهش قاچاق سوخت از ابتدای سال‌جاری انجام شده است. با این حال به نظر می‌رسد این اقدامات هنوز نتوانسته است جلوی موج قاچاق سوخت را بگیرد.
به همین دلیل به نظر می‌رسد اگر دولت نخواهد راهکار غیرقیمتی برای کنترل قاچاق سوخت و بنزین داشته باشد باید به اقداماتی از جمله تقویت نظارت و کنترل در مرزها از طریق افزایش نظارت و کنترل‌های سفت و سخت در مرزها و ایجاد پایگاه‌های نظارتی مؤثر برای شناسایی و توقف قاچاق سوخت به طور سریع و صریح و ضرب‌الاجل برای حل این بحران از راه نظارت و کنترل بپردازد.
یکی دیگر از راهکارها تشدید مجازات‌ است به طوری که ترس از مجازات سخت افراد و گروه‌های قاچاقچی سوخت  را از انجام فعالیت‌های قاچاقی منصرف کند.
همچنین برقراری همکاری با کشورهای همسایه و سایر کشورها برای تبادل اطلاعات و همکاری در مبارزه با قاچاق سوخت از اهمیت وافری برخوردار است چراکه آنها هم سودی از قاچاق نمی‌برند و در پی مبارزه با این پدیده هستند.