بیتا میرعظیمی
خبرنگار

افزایش تعداد جمعیت «مگس میوه مدیترانه‌ای» در باغات مازندران، امسال به شایعه استفاده بی‌رویه از سموم و تجمیع عناصر سنگین در اراضی شالیزاری و باغات هلو و شلیل دامن زده و رسیدگی فوری به آن را به یکی از دغدغه‌های جدی و مهم مردم و باغداران تبدیل کرده است. آفتی مخرب که توانایی حمله به بیش از 300 گونه مختلف گیاهی داشته و با شعاع پراکندگی 20 کیلومتری، قادر است هزاران تن میوه موجود در باغات را از بین ببرد. این در حالی است که با مصرف بی‌رویه و خودسرانه کود و سموم شیمیایی علاوه بر مشکلات اقتصادی و بر هم خوردن تعادل اکولوژیک در منابع مختلف نظیر آب و خاک، خسارات جبران‌ناپذیری به پیکره محیط‌زیست و اکوسیستم‌ها وارد شده و خطر شیوع انواع سرطان و بیماری‌های عصبی و گوارشی را افزایش خواهد داد.
 
جولان مگس میوه در باغات
«حمید نادریان» سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی مازندران، با تکذیب استفاده بی‌رویه سموم در مزارع استان به «ایران» می‌گوید: «شایعه استفاده بی‌رویه از سموم، به شیوع آفاتی مانند مگس میوه در برخی از باغات و مزارع باز‌می‌گردد. در حقیقت امسال به دلیل افزایش جمعیت آفت مگس میوه نسبت به سال‌های گذشته، این تصور ایجاد شده که با افزایش جمعیت آفات، استفاده از سموم نیز افزایش پیدا خواهد کرد. این در حالی است که 12 راهکار تخصصی و علمی مطابق آخرین یافته‌های علمی دنیا و مورد استفاده در کشورهای اروپایی، امریکایی و آسیایی برای مبارزه با این آفت وجود دارد که 11 روش آن کاملاً غیرشیمیایی و بدون استفاده از سموم است. آخرین راه مبارزه نیز که به بهره‌گیری از سموم شیمیایی ختم می‌شود، به شکل تولید ابر سمی (مه‌پاشی) است که تنها آفات را دور کرده و به هیچ وجه روی محصولات نمی‌نشیند.»
 
رصد آفات و بیماری‌ها
وی در اثبات کاهش مصرف سموم در استان مازندران تصریح می‌کند: «استان مازندران بیش از 70 نوع محصول زراعی و باغی دارد که 2 محصول عمده و اساسی «مرکبات و برنج» بیشترین سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. 150 هزار هکتار به باغات و حدود 320 هزار هکتار به شالیزارهای برنج اختصاص دارد. در باغات مرکبات و مزارع برنج، شبکه مراقبت پیش‌آگاهی وجود داشته و آمار بیولوژیک آفات و بیماری‌ها و وضعیت آنها به صورت کامل رصد می‌شود. بر این اساس دقیق‌ترین و مناسب‌ترین زمان مبارزه تعیین می‌شود و پس از انتشار اطلاعیه‌های فنی، باغدار تکلیف خود را برای مبارزه با آفت می‌داند، به گونه‌ای که اگر پیش‌تر کشاورزان باغات و مزارع خود را چندین‌بار سمپاشی می‌کردند، حالا برای مبارزه و مدیریت با آفت به صورت کاملاً علمی و دقیق از روش‌های مختلف مبارزه با کمترین میزان سم بهره می‌گیرند. این در حالی است که پیش‌تر مصرف سموم با دوز بالاتر و طیف و دامنه بیشتری انجام می‌شد، اما در چند سال اخیر با سیاستگذاری‌های سازمان حفظ نباتات کشور، از سموم کم‌مصرف و انتخابی استفاده می‌شود. در حقیقت برای هر آفت، سم انتخابی خاصی در نظر می‌گیریم که صرفاً همان آفت را هدف قرار داده و آن را نابود کند و اثر سوء روی حشرات مفید و محیط‌زیست ندارد.»
 
مبارزه بیولوژیکی در شالیزارها
طبق گفته این مقام مسئول، «کشت اول برنج در روزهای پایانی بسر‌ برده و حدود 90 درصد آن برداشت شده است. در حال حاضر در بیش از 85 درصد مزارع برنج استان مازندران، برای کنترل آفات از روش‌های زراعی، مکانیکی، غیرشیمیایی و بیولوژیکی استفاده شده است.»
«نادریان» خاطر نشان می‌کند: «طرح کنترل و مبارزه بیولوژیکی مزارع برنج در بیش از 15 هزار هکتار از اراضی شالیزاری اجرا شده، همچنین در سال زراعی جاری در کشت اول برنج طرح ارتقای سلامت محصول در 3 هزار و 150 هکتار مزارع برنج استان صورت گرفته و 500 هکتار از مزارع برنج در کشت دوم نیز تحت پوشش این طرح قرار گرفته است. در این طرح از روش‌های غیرشیمیایی از جمله کنترل بیولوژیک آفات، تله‌های جلب‌کننده آفت (نوری و فرولایت) و سایر روش‌های زراعی و مکانیکی مبارزه با آفات استفاده می‌شود. مجموعه این اقدامات نشان می‌دهد میزان استفاده از سموم در مزارع استان نسبت به سال‌های گذشته کاهش پیدا کرده است.» وی درباره نحوه تهیه سموم توسط کشاورزان نیز می‌گوید: «کشاورزان سموم را از فروشگاه‌های مجاز در سطح استان تهیه کرده و با دریافت مشاوره فنی از کارشناسان گیاه‌پزشکی، نسبت به استفاده از آن اقدام می‌کنند. در واقع آمار مصرف سموم مشخص بوده و در سامانه مانیتورینگ تمام آمار مربوط به خرید و فروش سموم از واحدها و توزیع‌کننده‌های اصلی در سطح استان رصد می‌شود.»

مدیریت تلفیقی و آموزش کشاورزان
طبق گفته سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی مازندران، «یکی از اقدامات مهم، مدیریت آموزش ترویج، آشنایی کشاورزان و باغداران با عوامل خسارت‌زا، راهکارهای مقابله و مدیریت تلفیقی آفات است. در مدیریت تلفیقی آفات، آخرین راه مبارزه استفاده از سموم و روش‌های شیمیایی در نظر گرفته می‌شود.» نادریان درباره خرید و فروش سموم تقلبی و با کیفیت پایین نیز می‌گوید: «کیفیت سموم به طور مداوم و در مراحل مختلف رصد می‌شود؛ در اولین گام، سموم وارد شده به کشور نمونه‌گیری شده و پس از مطابقت با استانداردها، اجازه توزیع در بازار صادر می‌شود. تولیدات داخلی سموم نیز به همین منوال است؛ نمونه‌برداری‌ها از خط تولید انجام شده و پس از مطابقت با استانداردها، اجازه توزیع در بازار صادر می‌شود. همچنین به صورت تصادفی از فروشگاه‌های مختلف نمونه‌گیری انجام شده و پس از بررسی توسط سازمان حفظ نباتات کشور و آزمایشگاه‌های مرتبط، در صورت مواجهه با موردی خاص، به شرکت تولیدکننده یا واردکننده اعلام می‌شود تا نسبت به جمع‌آوری این سموم تقلبی و فاقد کیفیت اقدام کند. از سوی دیگر در صورت اعلام باغداران و کشاورزان نسبت به مشاهده سموم با کیفیت پایین و تقلبی، بلافاصله نمونه‌برداری‌ها آغاز شده و به آزمایشگاه ارجاع می‌شود. در صورت مشاهده تخلف، به شرکت تولیدکننده و واردکننده نیز اعلام می‌شود تا اقدامات مربوطه انجام شود.» سرپرست مدیریت حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی مازندران درباره معایب استفاده بی‌رویه از سموم نیز می‌گوید: «ما به کشاورزان توصیه کرده‌ایم تحت نظر و مشاوره کارشناسان گیاه‌پزشک، از سموم استفاده کرده و از مصرف آن به صورت بی‌رویه اجتناب کنند. کشاورزان می‌توانند با مراجعه به مراکز جهاد کشاورزی از تجربیات کارشناسان مجرب و متخصص بهره ببرند. همچنین مدیریت‌های جهاد کشاورزی و کلینیک‌های گیاه‌پزشکی نیز به ارائه مشاوره فنی مشغول بوده و زمان و راهکارهای مبارزه با آفات را به باغداران و کشاورزان ارائه می‌کنند.»