«ایران» از فرصت‌های به کارگیری دستگاه‌های حفار مکانیزه بزرگ مقطع گزارش می‌دهد
کارآمدی تونل‌های قطر بزرگ در تهران
مهسا قوی قلب
خبرنگار
سال گذشته موضوع بررسی حفاری تونل‌هایی با قطر بزرگ بیش از 9 متر توسط مدیریت شهری پایتخت صورت گرفت و مطالعاتی نیز در این زمینه آغاز شد. تونل‌های قطر بزرگ بر اساس بزرگی 12 یا 15 متر در برخی موارد به صورت چندمنظوره مورد استفاده هستند. این تونل‌ها که عموماً دوطبقه هستند، یک طبقه برای تردد خودروهای شخصی و طبقه دیگر برای مترو در نظر گرفته می‌شود. حتی در این قبیل تونل‌ها، ایستگاه‌های مترو نیز تعبیه می‌شود تا شلوغی و ترافیک در سطح شهر و خیابان‌ها کاهش پیدا کند. بعضی از این تونل‌ها کاربرد متفاوت‌تری نسبت به سایرین دارند، به عنوان مثال طبقه بالا برای اتوبوس و خودرو در نظر گرفته می‌شود و در طبقه پایین تأسیسات شهری قرار داده می‌شود. از سویی دیگر در بعضی از کشورها طبقه پایین برای کانال هدایت آب‌های سطحی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در کل این قبیل تونل‌ها ویژه ترددخودرو، تأسیسات شهری، مترو و ایستگاه‌های مترو هستند. تاکنون هم در کشورهای آسیایی و هم اروپایی از ساخت تونل‌های قطر بزرگ استقبال شده است، در کشورهایی نظیر چین، مالزی و برخی کشورهای اروپایی مانند اسپانیا، تونل‌های قطر بزرگ وجود دارد. حالا می‌توان با مطالعه بیشتر در تهران هم از این تونل‌ها بهره‌مند شد، قطعاً ساخت این تونل‌ها می‌تواند در کاهش ترافیک شهری مانند تهران کمک کننده باشد. البته که هر ابرپروژه‌ای هزینه‌های هنگفتی را نیز با خود به دنبال دارد، ولی در دراز مدت می‌تواند اثرگذاری مثبتی در زندگی شهروندان داشته باشد.
دراین خصوص جمعی از کارشناسان و متخصصان ایرانی و خارجی صنعت تونل سازی، فرصت‌ها و چالش‌های به کارگیری دستگاه‌های حفار مکانیزه بزرگ مقطع در ایران را مورد بررسی قرار داده‌اند. پس از طرح امسال انجمن تونل ایران با مشارکت شرکت متروی تهران اقدام به برگزاری همایشی تخصصی در این زمینه کرد که طی آن جمعی از اساتید و کارشناسان ایرانی و خارجی، به بیان نقطه نظرات خود در خصوص مزایای این روش حفاری و البته برخی ملاحظات فنی مربوط به آن پرداختند. از جمله مواردی که به بحث و بررسی گذاشته شد، موضوعاتی همچون ساخت تونل‌های بزرگ مقطع مکانیزه در محیط‌های سنگی و خاکی، امکان به کارگیری این قبیل دستگاه‌ها در تونل‌های ماشین رو، تجربیات جهانی حفاری با دستگاه‌های بزرگ مقطع، دورنمای استفاده از تی بی‌ام‌های قطر بزرگ در توسعه معابر و همچنین ملاحظات فنی مرتبط با نسبت هزینه به فایده ساخت تونل‌های بزرگ مقطع بود.
دکتر «جمال رستمی» استاد ایرانی دانشگاه کلرادو امریکا و نایب رئیس انجمن بین‌المللی تونل، پروفسور «یون بای» استاد دانشگاه تونگ جی چین، دکتر «نوح بیلجین» رئیس انجمن تونل ترکیه و استاد دانشگاه فنی استانبول، دکتر «فلیکس امبرگ» رئیس گروه تونل‌سازی امبرگ سوئیس، دکتر «محمد خسروتاش»، دکتر «صادق طریق ازلی» و دکتر «جعفر حسن پور» همگی از اعضای انجمن تونل ایران به همراه دکتر «اولریش ریم» رئیس انجمن مشاوران تونل‌سازی آلمان و «چن کونپنگ» از شرکت CREG چین، نفراتی بودند که به صورت حضوری و یا آنلاین به سخنرانی و ارائه مطلب در همایــــــش مذکور پرداختند.
لزوم تحول در ساخت تونل‌های ترافیکی در ایران
یک استاد ایرانی دانشگاه کلرادو امریکا که نایب رئیس انجمن بین‌المللی تونل نیز به شمار می‌آید، معتقد است، استفاده از دستگاه‌های حفار مکانیزه قطر بزرگ جهت احداث تونل‌های بزرگ مقطع، به تدریج افزایش پیدا می‌کند و این امر صنعت ساخت تونل‌های ترافیکی کشورمان را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
به گفته «دکتر جمال رستمی» درخصوص شرایط و ملاحظات فنی استفاده از این نوع دستگاه‌های حفار برای احداث تونل‌های ترافیکی سواره رو و ریلی، امروزه استفاده بهینه از فضاهای زیرسطحی به منظور بهره‌مندی از زندگی بهتر در سطح کلانشهرهای دنیا، یک الزام و اولویت به حساب آمده و تفکر احداث تونل‌های بزرگ مقطع نیز در همین راستا مدنظر است.
او با بیان اینکه دستگاه‌های حفار مکانیزه قطر بزرگ نسبت به دستگاه‌های حفار رایج و موجود در پروژه‌های داخلی، بسیار بزرگ‌تر است، می‌گوید: امروزه در مقوله ساخت تونل‌های شبکه مترو کلانشهرها، ایده حفر تونل‌های بزرگ مقطـــــــــــع جهت جــانمــــــــایی ایستــــــــــگاه‌ها در زیــــــر سطح زمین و یا گذر از تقاطع‌ها در مقاطع زیرزمینی مورد توجه قرار گرفته است. این امر در پروژه‌های تونلی کشور ما نیز باید مدنظر قرار گیرد و نمی‌توان آن را نادیده گرفت. بنابراین می‌توان گفت صنعت ساخت تونل‌های ترافیکی در ایران هم ناگزیر، مستلزم تحول است و انتظار می‌رود طی سال‌های آینده، شاهد تغییراتی در این زمینه باشیم.
طی سال‌های اخیر، احداث تونل‌های بزرگ مقطع در برخی کشورهای اروپایی و آسیایی رواج بیشتری پیدا کرده و به همین دلیل میزان تولید دستگاه‌های حفار مکانیزه قطر بزرگ نیز بیشتر شده است. در کشور ما هم بیش از 40 دستگاه حفار مکانیزه وجود دارد که عموماً برای احداث تونل‌های انتقال آب و با قطرهای 5 الی 6 متر استفاده می‌شود. از این تعداد دستگاه تی بی‌ام، 14 دستگاه برای حفر تونل‌های ترافیکی سواره رو و ریلی فعال هستند. انتظار می‌رود در راه پیش‌رو که توسعه شبکه حمل و نقل عمومی مدنظر است، شاهد افزایش تعداد این دستگاه‌ها باشیم.