نگاهی به شش برنامه توسعه با محوریت حوزه کشاورزی
بر اساس اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دولت موظف است همه امکانات خود را برای پی‌ریزی اقتصادی درست و عادلانه بر طبق ضوابط اسلامی برای ایجاد رفاه و رفع فقر و محرومیت به کار گیرد. مطابق اصل ۴۳ قانون اساسی، اقتصاد کشور بر مبنای تأمین نیازهای اساسی مردم و تأمین شرایط و امکانات کار استوار است تا با استفاده از علوم و فنون و افزایش تولیدات کشاورزی و صنعتی، کشور را به مرحله خودکفایی برساند و از وابستگی برهاند.
برنامه اول توسعه
۱۳۶۸ تا ۱۳۷۲
در برنامه اول توسعه به بخش کشاورزی توجه خاص شد. در طی این برنامه حدود 128.8 میلیارد ریال سرمایهگذاری توسط بنگاه‌های دولتی در بخش کشاورزی صورت گرفت. در سال 1366 ارزش افزوده این بخش 562 میلیارد ریال بوده که 18 درصد از محصول ناخالص داخلی کشور را دربر گرفته است. افزایش نسبی ارزش افزوده این بخش به دلیل رشد منفی محصول ناخالص داخلی در سالهای پیش از برنامه و رشد مثبت کشاورزی در آن زمان بوده است. سهم زیربخش زراعت به طور متوسط 3.50 درصد، سهم زیربخش دامداری 4.48 درصد و جنگلداری و شیلات در مجموع 3.1 درصد در دوره زمانی 1358-1366 بوده است. از نظر تغییرات سطح زیرکشت و منابع آب مساحت زمین‌های زیرکشت و آیش ایران از حدود 8.17 میلیون هکتار در سال 1357 به 5.18 میلیون هکتار در سال 1366 رسیده است.
برنامه دوم توسعه
۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸
برنامه 5 ساله دوم با هدف اصلی توسعه اقتصادی با نرخ رشد 1.5 درصد در سال تصویب شد که نرخ رشد ارزش افزوده بخش کشاورزی 43 درصد بوده است. در این برنامه نیز نگرش به کشاورزی با رویکردی خاص مورد توجه قرار گرفته و از آنجا که بخش صنعت به دلیل جنگ تحمیلی دچار ضعف شده بود و از طرفی نیز نیاز غذایی جمعیت کشور رو به تزاید داشته است، کشاورزی به عنوان محور توسعه مطرح شد. در این برنامه، استفاده از توانمندی‌‌‌ها و مزیتهای نسبی مناطق در اتخاذ سیاست‌های منطقه‌ای کشاورزی، جلوگیری از تخریب بی‌‌رویه منابع طبیعی، حفظ و احیا و بهره‌‌برداری مناسب از منابع تجدید شونده، ایجاد پوشش جنگلی، برنامه‌‌ریزی در زمینه گسترش صنایع تکمیلی دامی و کشاورزی و... مورد توجه قرار گرفت. نکته حائز اهمیت درخصوص برنامه دوم توسعه این است که در سال 1377 دفتر محیط زیست و توسعه پایدار تأسیس شد و تا حدودی توجه به شاخص‌‌های کشاوری پایدار جز اهداف کیفی قرار گرفت.
برنامه سوم توسعه
۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳
مهم‌‌ترین ویژگی برنامه سوم توسعه شناخت چالش‌های اساسی فرآیند توسعه اقتصادی کشور و سعی در فرآهم ساختن الزامات تحقق توسعه پایدار بود. از نظر میزان سرمایهگذاری موجود در بخش کشاورزی، بیشترین رشد در برنامه سوم توسعه اتفاق افتاد. در این برنامه سعی شد که صنایع تبدیلی کشاورزی مورد توجه بیشتری قرار گیرد. همچنین مقرر شد که 3 درصد از سپرده‌‌های قانونی بانک مرکزی جمهوری اسلامی در اختیار سه بانک قرار گیرد که بخشی از آن صرف اعطای تسهیلات به طرح‌‌های کشاورزی و دامپروری شود. در طول سالهای برنامه سوم حداقل 25 درصد از تسهیلات اعطایی کلیه بانک‌‌های کشور با هماهنگی دستگاه‌‌های اجرائی ذی‌ربط به بخش آب و کشاورزی اختصاص داده شد. در امر توسعه پایدار در این برنامه طرح‌‌هایی از قبیل تعادل دام و مرتع، خروج دام از جنگل و لزوم حفظ و حراست از منابع پایه اتخاذ شده است.
برنامه چهارم توسعه
۱۳۸۴ تا ۱۳۸۸
برنامه چهارم در قالب ترسیم چشم‌انداز آینده در افق بلندمدت و با سرمشق رشد پایدار اقتصادی مبتنی بر محور دانایی و رویکرد جهانی به منظور اصلاح ساختارها و فرآیندهای جامعه برای دوره 88-1384 تهیه و تدوین شد. در این برنامه مقرر گردید که حداقل 10 درصد از منابع قابل تخصیص حساب ذخیره ارزی به بخش غیردولتی و به صورت ارزی - ریالی جهت سرمایهگذاری در طرح‌‌های موجه بخش کشاورزی اختصاص یابد. در این برنامه نیز مانند برنامه سوم 25 درصد تسهیلات اعطایی مربوط به کشاورزی به بخش آب کشاورزی اختصاص یافت. همچنین توسعه بخش کشاورزی و منابع طبیعی با محوریت خودکفایی در تولید محصولات اساسی و حمایت از گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی به نحوی که ضایعات به میزان 50 درصد کاهش یابد، در صدر برنامههای مربوط به کشاورزی قرار گرفت. در امر توسعه پایدار کشاورزی در این برنامه تصویب شد که بهره‌‌برداری از جنگل صرفاً براساس تعدیل اکولوژیک صورت گیرد.
برنامه پنجم توسعه
۱۳۹۰ تا ۱۳۹۴
برنامه پنجم توسعه با نرخ رشد 7 درصد در سال و با رویکرد مبنایی پیشرفت و عدالت تصویب شد و نرخ ارزش افزوده در بخش کشاورزی در طول این برنامه توسعه 6 درصد پیش‌بینی شد و مقرر شد کل تولیدات محصولات کشاورزی از 102 میلیون تن در سال 86 به 143 میلیون تن در سال 1393 افزایش یابد.در بخش کشاورزی در برنامه پنجم سرفصلی جدا در نظر گرفته نشده است اما به منظور ارتقای سطح کلی حمایت از کشاورزی به حداقل 35 درصد ارزش تولید این بخش اهداف و برنامههای مهمی قید شده است که از جمله آن می‌‌توان به ارتقای بهرهوری منابع و صادرات محصولات کشاورزی و بالابردن بینش و مهارت تولیدکنندگان بخش کشاورزی، تهیه و تدوین الگوهای کشت نوین اشاره داشت. در بحث توسعه پایدار و کشاورزی، به منظور حفظ ظرفیت تولید و نیل به خودکفایی در تولید محصولات اساسی کشاورزی، بر ارتقای ارزش افزوده بر مبنای ملاحظات توسعه پایدار تأکید شده است. همچنین به منظور حفظ منابع آب و خاک در بحث استفاده از سموم و کودهای شیمیایی، مقدار مصرف مجاز برای تولید محصولات باغی و کشاورزی مشخص شد تا ضمن اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی، محصولاتی تولید شود که از سلامت برخوردار باشد.
برنامه ششم توسعه
۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰
برنامه ششم توسعه نسبت به برنامههای قبلی، نگاهی تخصصی‌تر و ملموس‌تر به بخش کشاورزی داشته است. توجه به تولید و توسعه محصولات راهبردی مبتنی بر فناوری، بهرهوری، کشاورزی مهندسی، مشارکت جوامع محلی، آمایش سرزمین و مزیتهای نسبی بر پایه اسناد فرادست بویژه سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی به تفکیک زیربخش‌های اجرایی زراعت، باغبانی، دام و طیور، شیلات، منابع طبیعی، با نیم‌نگاهی کوتاه به مقوله ترویج و آموزش و تحقیقات (تات) و تلاش برای دستیابی به امنیت غذایی، خودکفایی، صادرات و تکمیل زنجیره تولید از نکات بارز برنامه ششم به حساب می‌آید. در برنامه ششم توسعه اقتصادی پیش هدف‌گذاری شده بود که برای تولید دانه‌های روغنی در پایان برنامه به عنوان مثال تولید کلزا به ۹۳۴ هزار تن برسد در حالی که در حال حاضر تولید آن حدود صد هزار تن است که این برنامه در تولید دانه‌های روغنی عقب‌تر از برنامه ششم است در بخش کشاورزی، حوزه زراعت، دامپروری، باغبانی، شیلات، محیط زیست، منابع طبیعی و دیگر حوزه‌های مرتبط با این بخش در حدود ۳۰ درصد از اهداف محقق شده است.