جهان امن‌تر با قانونمند شدن هوش مصنوعی
برای نخستین‌بار در جهان قانون هوش مصنوعی در اتحادیه اروپا اجرایی شد
هوش مصنوعی (AI) یکی از فناوری‌های نوظهور در جهان است که می‌تواند در آینده سبک زندگی بشر را تغییر دهد. با وجودی که این فناوری توانایی انسان را در حوزه‌های مختلف از جمله صنعت، سلامت، زندگی روزمره و سایر موارد ارتقا خواهد داد، اما همچنان نگرانی‌هایی بابت خطرات احتمالی آن وجود دارد. از این‌رو کارشناسان معتقدند این فناوری باید قانونمند شود تا شاهد استقرار هوش مصنوعی مسئولانه در جهان باشیم. در این میان، اتحادیه اروپا برای تصویب چنین قانونی پیشقدم شد و در نهایت هم برای نخستین‌بار در جهان، قانون هوش مصنوعی را اجرایی کرد و نقطه عطفی در تاریخ فناوری رقم زد.
آرزو کیهان
خبرنگار
هوش مصنوعی مسئولانه
ایده قانونگذاری در حوزه هوش مصنوعی، نخستین‌بار در سال ۲۰۲۱ مطرح شد اما با ظهور چشمگیر چت جی‌پی‌تی در سال ۲۰۲۲ و قابلیت‌های چشمگیر آن در تولید متن، این موضوع فوریت یافت و پارلمان اروپا در اوایل سال جاری میلادی «قانون هوش مصنوعی» را تصویب کرد. قانون هوش مصنوعی 12 ژوئیه ۲۰۲۴ (22 تیرماه ۱۴۰۳) در مجله رسمی اتحادیه اروپا منتشر شد و حالا با اعلام اجرایی شدن آن، شرکت‌های فناوری اتحادیه اروپا تا 2 اوت 2026 فرصت دارند طی چند مرحله، این قانون را اجرایی کنند. هدف این قانون، تقویت، توسعه و استقرار هوش مصنوعی مسئولانه درکشورهای اتحادیه اروپاست.
مدیریت شهری هوشمند
به دنبال اجرایی شدن قانون هوش مصنوعی در اروپا، «اورزولا فن درلاین»، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا اعلام کرد: هدف از قانون جدید هوش مصنوعی، حفاظت از افراد و منافع آنها و ارائه قوانینی اطمینان‌بخش به کسب‌وکارهای نوآور است. قانون هوش مصنوعی دارای چهارچوب یکسان در تمام کشورهای اتحادیه اروپاست و بر اساس تعریف و احتمال خطرآفرینی برای انسان به ۴ گروه بی‌خطر، کم‌خطر، پرخطر و ممنوعه تقسیم‌بندی شده است. اتحادیه اروپا امیدوار است با اجرایی شدن این قانون، امکان کنترل جهانی هوش مصنوعی بیشتر شود و با ایجاد یک چهارچوب نظارتی قوی بر اساس حقوق بشر و ارزش‌های اساسی، هوش مصنوعی را به شکلی که به نفع همه باشد در اختیار مردم قرار دهد. انتظار می‌رود با اجرای این قانون، زمینه مراقبت‌های بهداشتی بهتر، حمل‌ونقل ایمن و پاک‌تر و بهبود خدمات عمومی برای شهروندان فراهم شود. همچنین دولت‌ها می‌توانند با استفاده از هوش مصنوعی، خدمات ارزان و پایدارتری در حوزه حمل‌ونقل و انرژی ارائه دهند و مدیریت بهتری برای زباله‌های شهری داشته باشند.
جریمه برای شرکت‌های متخلف
اما در تصویب این قانون چه مواردی مورد توجه قرار گرفته است؟ قوانین مصوب اتحادیه اروپا در ارتباط با هوش مصنوعی، نخستین قانون اجرایی در نوع خود در جهان است و طبق آن، هر چه خطر آسیب اجتماعی هوش مصنوعی بیشتر باشد، قوانین سختگیرانه‌تر می‌شود. به موجب این قانون، شرکت‌های خصوصی و دولتی باید تضمین دهند که در ارائه خدمات خود این قوانین را اجرا کنند.
همچنین فرار از این قوانین جریمه سنگینی برای شرکت‌های فناوری کشورهای عضو اتحادیه اروپا به دنبال خواهد داشت. سازمان‌هایی که قانون جدید هوش مصنوعی را نقض کنند، از سوی کمیسیون اتحادیه اروپا ۷ درصد از درآمد جهانی سالانه خود، تا سقف ۳۵ میلیون یورو جریمه می‌شوند. همچنین در صورتی که یک شرکت در تلاش باشد با استفاده از هوش مصنوعی، رفتارهای شناختی، امتیازدهی اجتماعی و داده‌های بیومتریک مربوط به نژاد و مذهب را دستکاری کند، قانون هوش مصنوعی به این شرکت اجازه نمی‌دهد از فناوری‌های خود بهره بگیرد.
افزایش 32 درصدی مشاغل هوشمند
تصویب قانون هوش مصنوعی در اروپا، الزامات نظارتی جدیدی را برای سازمان‌هایی که از سیستم‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند به ارمغان آورده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد میزان پذیرش و استفاده از هوش مصنوعی در مشاغل اروپایی نسبت به سال گذشته ۳۲ درصد افزایش یافته است، بنابراین به احتمال زیاد این قانون بر روند کاری بسیاری از سازمان‌های مولد هوش مصنوعی تأثیر خواهد گذاشت. همان‌طور که هوش مصنوعی با سرعت زیاد پیشرفت می‌کند، وضع قوانین جدید برای مدیریت پتانسیل آسیب‌پذیری آن ضروری به نظر می‌رسد.
آسیای جنوب شرقی نیازمند قانون جامع
قانونمند شدن هوش مصنوعی در کشورهای آسیای جنوب شرقی که مجموعه‌ای از کشورهای پیشرو در هوش مصنوعی و کمتر توسعه‌یافته را در دل خود جا داده، باید مورد توجه قرار بگیرد. این منطقه نیازمند یک چهارچوب نظارتی منطقه‌ای جامع برای اطمینان یافتن از توسعه هوش مصنوعی مسئولانه است.
حکمرانی هوش مصنوعی، آن هم به شکل قانونمند به نفع تمامی کشورهاست؛ پس کشورهای منطقه باید مشترکاً همکاری کنند تا همگی به طور مساوی از مزایای اقتصادی هوش مصنوعی بهره ببرند. پیش‌بینی می‌شود کشورهای آسیای جنوب شرقی با کمک هوش مصنوعی به سود اقتصادی قابل‌توجهی دست یابند.
ساخت ابررایانه در سنگاپور و مالزی
ظرفیت کشورهای مختلف این منطقه برای رقابت در بازار جهانی هوش مصنوعی متفاوت است؛ به عنوان مثال سنگاپور با امتیاز کلی 97/81، از صددرصد ظرفیت موجود استفاده می‌کند. این درحالی است که یک کشور کمتر توسعه‌یافته مانند میانمار تنها 91/30 امتیاز استفاده از هوش مصنوعی را دارد. این رقم نشانه شکاف قابل‌توجه در آسیای جنوب شرقی است. میزان سرمایه‌گذاری خطرپذیر هوش مصنوعی (VC) هم در این منطقه متفاوت است؛ به عنوان مثال سنگاپور به طور قابل‌توجهی از سایر اقتصادهای بزرگ این منطقه مانند اندونزی، مالزی و تایلند پیشی گرفته است. آمار درآمد حاصل از استفاده هوش مصنوعی فیلیپین و ویتنام نشان می‌دهد ۷۵ درصد از کل سرمایه‌گذاری در 6 اقتصاد این منطقه، هنوز در سنگاپور متمرکز است. حاکمیت هوش مصنوعی در منطقه، از ایجاد یک استراتژی ملی تا حکمرانی هوش مصنوعی، در درجه اول توسط تعداد کمی از کشورها که با سیستم‌های اقتصادی دیجیتال پیشرفته‌تر هدایت می‌شوند شکل‌گرفته است و در این میان سنگاپور و مالزی جزو کشورهای پیشرو در منطقه به شمار می‌روند. این دو کشور به دنبال ساخت یک ابررایانه هوشمند با استفاده از تراشه انویدیا هستند و این کار می‌تواند ظرفیت منطقه را بیشتر تقویت کند. بنابراین لزوم شکل‌گیری یک مرکز هوش مصنوعی جدید در این نقطه از جهان به عنوان مقصدی جایگزین برای شرکت‌های امریکایی و اروپایی احساس می‌شود که باعث تنوع‌بخشی بیشتر در زمینه تولید محصولات مرتبط با هوش مصنوعی خواهد بود.
چین، یکه‌تاز در نوآوری
چین هم به دنبال تنظیم مقررات هوش مصنوعی است و استراتژی‌های پیشگامانه برای کنترل الگوریتم‌ها، چت‌بات‌ها و موارد دیگر در دست دارد. چین به دنبال اجرای دقیق‌ترین مقررات جهان در زمینه هوش مصنوعی است که به شکل باورنکردنی بر صادرات فناوری این کشور و شبکه‌های جهانی هوش مصنوعی تأثیر می‌گذارد. چهارچوب حاکمیت هوش مصنوعی در حال ظهور چین، نحوه ساخت و استقرار این فناوری را در سطح بین‌المللی تغییر می‌دهد و بر صادرات فناوری این کشور و شبکه‌های تحقیقاتی جهانی هوش مصنوعی تأثیر می‌گذارد. رگولاتورهای چینی با اجرای مجموعه‌ای از مقررات هدفمند هوش مصنوعی، به طور پیوسته در حال افزایش دانش و توسعه فناوری هوش مصنوعی در این زمینه هستند.