نفیسه امامی
خبرنگار

خاویار غذایی لوکس محسوب می‌شود و ارزشمند بودن ماهیان خاویاری بر کسی پوشیده نیست. در سال‌های نه چندان دور دریای خزر بزرگ‌ترین منبع ماهیان خاویاری در جهان بود و بخش عمده خاویار جهان از خزر تأمین می‌شود. ایران در سال گذشته، 21٫612 تن خاویار تولید کرد در حالی که این میزان تولید در سال 1401 به 18٫460 تن رسیده بود. این میزان تولید نشان‌دهنده افزایش 17 درصدی تولید است. در حوزه استحصال گوشت ماهیان خاویاری از مزارع نیز در سال 1402، 4٫766 تن گوشت تولید شده است که در سال 1401 به 4٫646 تن رسیده بود. خاویار از دو مسیر گمرکی و مسافری صادر می‌شود. مسیر اصلی گمرک است که میزان دقیق صادرات از آن طریق ثبت می‌شود اما مسیر بعد از طریق مسافری است به طوری که هر مسافر می‌تواند 150 گرم خاویار همراه خود داشته باشد. برآورد می‌شود از 21 تن خاویار تولید شده در سال قبل، 4 هزار و 780 کیلو خاویار از مسیر گمرک به 38 کشور دنیا صادر شده است؛ این عدد در مقایسه با سال 1401 که 3 هزار و 500 کیلو خاویار به 34 کشور جهان صادر شده بود، رشد 36 درصدی را نشان می‌دهد.  بهترین برند خاویار ایرانی که در جهان مشهور است بلوگا (beluga) است و خیلی از کشورهای دیگر خاویار ایرانی را با این نوع می‌شناسند. درواقع ایران از تولیدکنندگان عمده خاویار بلوگاست و کمتر جای دیگری در جهان است که بلوگا داشته باشد. به تناسب این شهرت، بیشترین حجم خاویار صادراتی ایران هم خاویار بلوگاست.  

صادرات 7٫5 تن خاویار
ناصر کرمی‌راد، مدیرکل دفتر بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان سازمان شیلات ایران در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به مسیرهای صادراتی خاویار بیان کرد: صادرات خاویار زیرنظر سازمان سایتس (CITES) قرار دارد که بر اساس مجوز‌های صادره توسط نماینده سایتس در ایران مجموع خاویار خارج شده از کشور در سال گذشته از طریق گمرک و مسافر حدوداً 7 تا 7٫5 تن برآورد می‌شود.
وی ادامه داد: ارزش دلاری صادرات خاویار از طریق گمرک 3 میلیون و 200 هزار دلار بوده و خاویار خارج شده از طریق مسافر حدوداً 1٫5 برابر اظهارشده گمرکی و 4.8 میلیون دلار برآورد شده است. در مجموع حدوداً 8 میلیون دلار ارزش تجاری این مقدار خاویار برآورد می‌شود. کرمی‌راد درباره میزان استفاده خاویار در داخل گفت: فارغ از میزان خاویار صادر‌شده، بقیه در داخل مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضمن اینکه خاویار ارزش غذایی بسیار بالایی دارد در سال‌های اخیر مصارف درمانی آن بیشتر مورد توجه قرار گرفته و برای برخی بیماران مبتلا به سرطان و کسانی که شیمی‌درمانی می‌کنند، تجویز می‌شود. مدیرکل دفتر بازسازی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی آبزیان سازمان شیلات درباره ظرفیت تولید خاویار در کشور بیان کرد: مزارع تولید خاویار در 22 استان کشور قرار دارد. تا سال قبل 204 مزرعه پروانه‌دار رسمی و 73 مزرعه خرد و خانگی و بدون مجوز فعال بودند. ظرفیت اسمی تولید گوشت ماهیان خاویاری در 277 مزرعه کشور، 11 هزار و 200 تن و ظرفیت اسمی تولید خاویار 181 تن است. کرمی‌راد بیشترین میزان صادرات خاویار را ایام نزدیک به کریسمس عنوان کرد و افزود: نزدیک شدن به ماه ژانویه صادرات خاویار را افزایش می‌دهد. پیک دوم زمان صادرات نزدیک ایام عید است که بعد از عبور از سال جدید میلادی در اوایل بهار پیک دوم تقاضای بازار جهانی آغاز می‌شود، کما اینکه در طول سال نیز تقاضای جهانی برای این محصول ارزشمند ایرانی وجود دارد که افزایش آمار گمرک مؤید این موضوع است.
 
ایران رتبه سوم در تولید گوشت ماهیان خاویاری
وی با بیان اینکه بر اساس گزارش‌ سال‌های اخیر سازمان خواربار و کشاورزی FAO در حال حاضر ایران رتبه سوم یا چهارم تولید گوشت ماهیان خاویاری را به خود اختصاص داده است، گفت: با توجه به توسعه پرورش این گونه‌های ارزشمند در کشور، بزودی بعد از چین رتبه دوم جهانی تولید گوشت این ماهیان را به دست خواهیم آورد.
کرمی‌راد در پایان بیان کرد: بر اساس آمار ثبت‌شده سایتس در خصوص تجارت جهانی خاویار، رتبه اول صادرات خاویار گونه بلوگا یا همان فیل‌ماهی که برترین و ارزشمند‌ترین خاویار جهان است، مربوط به ایران بوده و در حال حاضر چین با تولید و تجارت انواع گونه‌های خاویاری رتبه اول تولید خاویار با حدود 100 تن است.