آیا دوپاره شدن مدیریت منطقه حفاظت شده دنا مقدمه‌ای برای سدسازی است؟
ابهام در مدیریت چندگانه بلندترین قله زاگرس
راضیه خوئینی
خبرنگار
شورای عالی حفاظت محیط زیست منطقه پادنا(با الحاق منطقه حفاظت شده دنای فعلی) در کهگیلویه و بویراحمد را به منطقه حفاظت شده ارتقا داد و مدیریت آن را به اصفهان واگذار کرد. قسمت شمالی دنا که از شمال‌شرقی به اصفهان متصل است بنابر مصوبه‌ای از کهگیلویه و بویراحمد جدا خواهد شد. این واگذاری با انتشار نامه احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان رسانه‌ای شد و با واکنش منفی فعالان حوزه محیط زیست کشور بویژه در استان کهگیلویه و بویراحمد روبه‌رو شد. اسلام جاودان‌خرد، مدیرکل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد در گفت‌وگو با «ایران» ایرادات حقوقی به این مصوبه وارد کرد و گفت: تعیین حیطه مدیریت جزو وظایف شورای‌عالی محیط زیست نیست.
او دلیل این الحاق را مقدمه‌سازی برای ساخت سد ماندگان روی رودخانه ماربر می‌داند. جاودان خرد گفت که پیش از این از اداره کل استان کهگیلویه و بویراحمد خواسته بودند تا نظر نهایی خود را درباره ساخت سد ماندگان بدهد. به گفته او، پاسخ این اداره هم به استعلام سد ماندگان و هم سد خرسان 3 که آب را به اصفهان می‌برد، منفی بوده است.
منطقه حفاظت شده دنا، دیوار مرزی مرتفعی میان استان‌های فارس، چهارمحال‌وبختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان ایجاد می‌کند و از بهمن‌ماه ۱۳۶۹ زیر نظر اداره کل حفاظت محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد مدیریت می‌شود؛ مدیریتی یکپارچه. کارشناسان هم معتقدند تنوع زیستی و ارتقای دنا به ذخیره‌گاه زیست‌کره مدیون همین مدیریت است. شرایط حساس اکولوژیکی در منطقه‌ای غنی از یخچال‌ها، رودها و چشمه‌ها که حجم موثری از ذخیره آب تجدیدپذیر کشور را تأمین می‌کند لزوم مدیریت واحد آن را ضروری‌تر می‌نماید.
او با اشاره به ایرادات مصوبه‌ای که به دوپارگی دنا می‌انجامد درباره تبعات محیط زیستی آن هشدار داد. جاودان‌خرد با اشاره به سابقه 33 ساله مدیریت کهگیلویه و بویراحمد بر منطقه حفاظت شده دنا گفت: با وجود مشکلات فراوان بودجه استان خود را صرف مدیریت حوزه اصفهان می‌کردیم. همچنین باوجود کمبود نیرو، تجهیزات و امکانات، باتمام توان و با پوست و خون خود از دنا حفاظت کردیم زیرا مردم کهگیلویه و بویراحمد عِرق خاصی به دنا دارند. شرایط آنقدر خوب پیش رفت که بخش‌هایی از دنا به‌عنوان اولین ذخیره‌گاه زیست‌کره بعد ازانقلاب در یونسکو ثبت شد.
غیبت کهگیلویه و بویراحمد
وی درباره چگونگی تصویب این مصوبه گفت: آخرین جلسه شورای‌عالی محیط زیست بدون ما برگزار و مصوبه‌ای در آن امضا شد که اولین ایراد بزرگ مصوبه، بند ارتقای سطح حفاظتی پادنا است که جزئی از دنا به شمارمی‌آید. این منطقه دارای بافری به‌نام منطقه حفاظت شده شکارممنوع و حفاظت شده است. رودخانه ماربُر هم مرزی میان آنها ایجاد کرده، یعنی یک طرف منطقه شکار ممنوع و طرف دیگر حفاظت شده است. به جای ارتقای سطح حفاظتی پادنا باید می‌نوشتند ارتقای منطقه شکار ممنوع پادنا. زیرا وقتی صحبت از ارتقا به میان می‌آید باید سلسله مراتب خاصی طی شود. منطقه شکار ممنوع با ارتقا، منطقه حفاظت شده می‌شود. اما اگر منطقه حفاظت شده دنا ارتقا یابد، باید «پارک ملی» شود. شاید ارتقا درباره بخش 31 هزار هکتاری شکار ممنوع صحیح باشد ولی بخش دیگر ایراد دارد.
مشکل مهم دیگر به اعتقاد جاودان‌خرد این است که اصلاً بحث تعیین حیطه مدیریت جزو وظایف شورای‌عالی محیط زیست نیست؛ شاید بتوانند در بخش ارتقا اظهارنظر کنند ولی هیچ‌جای مصوبات دیده نشده که درباره مدیریت یک بخش یا منطقه تصمیم بگیرند. بنابراین روی این موضوع بحث داریم و احساس می‌کنیم این قسمت اضافه شده است.
نکته بعدی از نظر جاودان‌خرد غیبت اعضای دانشگاهی وغیردولتی مثل نغمه مبرقعی‌دینان، هادی سلیمان‌پور و مجید مخدوم در جلسه است زیرا تنها کسانی که می‌توانستند درباره محیط زیست و مدیریت یکپارچه دنا صحبت و دفاع کنند، غایب بودند. واقعاً تقسیم مدیریت دنا و چندپاره شدنش برای همه گران تمام می‌شود.
سد ماندگان هدف اصلی تجزیه
مهمترین نکته از نظر جاودان‌خرد تصمیم‌گیری برای ساخت سدی به نام ماندگان است. متأسفانه بحث احداث سد خرسان3 از مدت‌ها قبل مطرح بود که حالا دوباره می‌خواهند سدی به نام ماندگان بسازند. البته درباره ساخت آن از ما استعلام گرفته‌اند که روز 14 مردادماه مخالفت خود را درباره هر دو سد اعلام کردیم. مخالفتی بر پایه قانون و به دو دلیل؛ اولاً استقرار صنایع حداقل باید ۱۰۰متر با منطقه حفاظت شده فاصله داشته باشد.دوماً این سد قراراست روی رودخانه ماربُر احداث شود که بخش اعظم حوضه و مخزن آن داخل زیست‌کره و منطقه حفاظت‌شده دنا است.
بدترین قسمت ماجرا از نظر جاودان‌خرد ایجاد دو سد خرسان3 و ماندگان در طرفین دنا است. دنا به‌عنوان بلندترین قله زاگرس و برفی بودن حائز اهمیت زیادی است زیرا با این اقدام، آب وهوایی شرجی بر منطقه حاکم می‌شود، اتفاقی هولناک که اکوسیستم منطقه را نابود می‌کند. لذا در تاریخ 6 تیرماه هم به متن و هم تاریخ مصوبه اعتراض زدیم و درباره تبعات آن هشدار دادیم.
او می‌گوید: در جهان سابقه ندارد که حفاظت مناطق حفاظت شده را خُردکرده و مدیریت آن را به چند نفر بسپارند زیرا تفاوت ایده‌ها و منافع آسیب‌هایی جدی به منطقه وارد می‌کند. جاودان‌خرد ادامه داد: حفاظت با دو مدیریت مشکلات قضایی وحقوقی ایجاد می‌کند. مثلاً متخلفان به‌راحتی از مرز فرار کرده و امکان پیگیری حقوقی در منطقه مجاور دشوار می‌شود. همچنین دوسوی منطقه پادنا دارای فرهنگ وعِرق مشترکی با ما هستند پس نباید ارزش دنا را قربانی سدی کنیم که جز ضرر، سودی ندارد.
جاودان‌خرد افزود: دوستان با علم به مخالفت ما برای احداث سد و تجربه مشابه درباره خرسان 3، تعمداً اقدام به تجـــــــزیه مدیریـــــــــت دنــــا کردند تا بعــــدها این سد بدون هیچ مخالفتـــی احداث شود. اگرچه معاونـــت تخصصی عمرانی از ما استعلامی نگرفت اما دست برقضــــا معاونت محیط طبیعی محیط زیســـت روز«19 خردادماه» مکاتبه‌ای تحت عنوان «گزارش ارزیابی زیست‌محیطی پروژه احداث سد ماندگان و خط انتقال آب به استان اصفهان» از ما استعلام گرفت.
آن طور که معلوم است دوستان تصمیم گرفته‌اند مشکلاتی که برای چهارمحال وبختیاری ایجاد کردند برای کهگیلویه وبویراحمد هم تکرار کنند و کوهرنگ و دنا به سرنوشتی مشابه دچار شوند. جاودان‌خرد ارزیابی کرد: این منطقه کشش دو سد را ندارد زیرا خرسان 3 مخزنی حدود یک میلیارد و300 مترمکعب دارد. با احداث ماندگان باید قید دنا و زندگی در کهگیلویه و بویراحمد را بزنیم و شاهد کوچ گسترده باشیم. شرجی شدن دنا و کاهش برف و سرما تهدیدی جدی برای کشور است. واقعاً ارزش زاگرس به دناست و به گفته علی سلاجقه کهگیلویه و بویراحمد قلب زاگرس است.
هنوز مدیریت تغییر نیافته
حسن اکبری معاون محیط طبیعی کشور در واکنش به اعتراض‌های محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: هنوز هیچ مصوبه‌ای از این جلسات به استان‌ها ابلاغ نکردیم. هنوز پاسگاه‌ها تحویل استان کهگیلویه است و مدیریت توسط آنها انجام می‌شود. متأسفانه همکاران ما در استان کهگیلویه و بویراحمد موضوع را به رسانه‌ها کشاندند و اطلاعاتی غلط دادند و ذهنیت منفی ایجاد کردند. همکاران اداره کل اصفهان هم مکاتباتی با رسانه‌ها انجام دادند و موضوع را به حاشیه بردند. درحالی‌که هنوز در جلسات کارشناسی مسأله‌ای ابلاغ نکردیم و تغییری در مدیریت منطقه ایجاد نشده است. همچنین مصوبه شورای عالی محیط زیست وجود دارد اما هنوز به استان‌ها ابلاغ نکردیم و باید از نظر فنی بررسی شود.