روانشناس اجتماعی در گفتوگو با «ایران»:
شرط و شروط‌‌هایی که ضامن خوشبختی نیست
محدثه جعفری
خبرنگار
از دیرباز تا کنون مهریه به عنوان پشتوانه‌ای برای بانوان بوده و هست اما با گذر زمان از شکل منطقی و درستش خارج شده و کارکرد منفی آن خودنمایی می‌کند. در این میان چشم و همچشمی‌ها میان دختران فامیل در افزایش تعداد سکه‌های مهریه هم در نجومی شدن مبلغ مهریه بی‌تأثیر نبوده است و چه بسیار هستند مردانی که به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه تعیین شده در زندان بسر می‌برند که این نیز به معضلی تبدیل شده است اما در این میان هستند زنانی که با مهریه‌های بسیار پایین یا بخشش مهریه‌های خود پس از زندگی مشترک به مشکلاتی افتاده‌اند که از عهده حل آن بر‌نمی‌آیند و همین موضوعات سبب شده است اکنون شاهد مهریه‌های بالا یا شروط ضمن عقد عجیب و غریب باشیم که به گفته کارشناسان، هیچ کدام از این بندها نمی‌تواند ضامن تثبیت زندگی مشترک باشد.
دکتر محمدرضا ایمانی، روانشناس اجتماعی در گفتوگو با «ایران» در خصوص شروط عجیب و غریب ضمن عقد از سوی طرفین می‌گوید: از گذشته‌های دور در ایران برای زن جایگاه ویژه‌ای قائل بوده‌اند به طوری که در تاریخ ما برای حفظ شأن و جایگاه زن در کانون خانواده چیزی تحت عنوان هدیه یا همان مهریه در نظر گرفته می‌شد تا وی برای ورود به زندگی مشترک با تکیه بر آن هدیه، احساس آرامش خاطر داشته باشد. مهریه نوعی بیمه اجتماعی و پشتیبان برای بانوان در خانواده است که از سوی همسر برای پشتیبانی و حمایت در نظر گرفته می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: در سال‌های اخیر با تضادها و تعارض‌های بسیاری که روی مقوله مهریه ایجاد شده؛ از شکل عجیب مهریه‌ها گرفته تا تعداد بالای سکه‌ها، سبب شده است آمار ازدواج کاهش پیدا کند و در مقابل با پدیده ازدواج سفید روبه‌رو شویم که این موضوع برگفته از فرهنگ غربی است و در فرهنگ غنی ایرانی جایی ندارد.
دکتر ایمانی با اشاره به اینکه این درخواست مهریه بالا و شروط عجیب و غریب می‌تواند امنیت زندگی را دچار چالش کند، عنوان می‌کند: نتیجه این موارد جز کاهش صمیمیت و عدم پایداری زندگی چیز دیگری نیست و به خاطر احتمال سوداگری که نتایج نامطلوب همین مهریه‌هاست، سبب شده است جوانان کمتر تن به ازدواج دهند و نقش مثبت مهریه را به نقش منفی آن در جامعه تبدیل کرده است.
این روانشناس اجتماعی تأکید می‌کند: آنچه نیاز به واکاوی دارد چرایی اهم مهریه‌های بالا برای خانواده‌هاست. باید بررسی شود چه ناامنی‌ای سبب بروز مهریه‌های عجیب و غریب در خانواده‌ها شده است، آن هم برای جامعه‌ای که اصول اخلاقی و تشکیل خانواده جزو یکی از مهم‌ترین اولویت‌ها و نیازهایش است.
مهریه بالا دلیلی بر پایداری زندگی نیست
دکتر ایمانی می‌افزاید: باید توجه کرد در روایت ازدواج، مسأله مورد توجه عدم اطمینان و شناخت است. اگر جوانان در چهارچوب‌های مشخص، شناخت درست و کاملی از هم داشته باشند، روی به پدیده‌های نمادین نمی‌آورند؛ این اتفاق کجا شکل می‌گیرد؟ آنجایی که زوجین شناخت و درک درستی از هم ندارند و نمی‌دانند برای چه تشکیل خانواده می‌دهند. نکته دیگری که متأسفانه در جامعه ما میان خانواده‌ها بروز پیدا کرده بحث متفاوت از دیگران بودن و تفکر خانواده به این صورت است که دخترمان متفاوت از دیگر دختران جامعه است به همین خاطر مهریه‌هایی را تعیین می‌کنند که فارغ از اینکه ضمانت و پشتیبان زندگی دخترشان باشد، در واقع برای متفاوت بودن دختر دست به چنین انتخاب‌هایی می‌زنند.
به گفته این روانشناس، مهریه بالا یا مهریه‌های عجیب و غریب دلیلی بر پایداری یک زندگی و پایبندی طرفین در آن نیست. این مهریه‌ها دلیلی برای بروزعشق، وفاداری و ماندگاری زن و مرد در زندگی نیست و اکنون به قوانین دست و پاگیر برای تشکیل زندگی تبدیل شده‌اند. در بسیاری از موارد دیده شده است افراد برای پرداخت نکردن مهریه دست به کارهایی می‌زنند که خانم می‌گوید؛ «مهرم حلال جانم آزاد.» بنابراین هیچ‌جا ندیدم مهریه‌های بالا بتواند ضمانت درست و کاملی برای حفظ زندگی مشترک باشد.
بــــرش
چهار اصل مهم زندگی
دکتر ایمانی با بیان اینکه حفظ شأن و جایگاه دختر به اخلاق و اصول درست زندگی کردن است، می‌گوید: خصلت‌ها و شرایط درست اخلاقی است که طرفین را در زندگی مشترک پایدار و پایبند نگه می‌دارد و اگر می‌خواهیم پیشنهاد درستی را به زوجین دهیم آن است که شناخت درست از نیازها، ارزش‌ها، لایه‌های رفتاری و شخصیت طرف مقابل می‌تواند برای حفظ رابطه مؤثر باشد.
وی در پایان می‌گوید: تعهد، مسئولیت‌پذیری، اخلاق و عشق است که می‌تواند چهارچوب بسیار قوی برای تشکیل زندگی مشترک باشد و همه اینها با شناخت درست از نیازهای یکدیگر امکان‌پذیر است و در نتیجه آن، خانواده‌ای پایدار، سالم، رشدیافته، مترقی و خانواده‌ای خواهیم داشت که در آینده می‌تواند نسلی بسیار قوی و ارزشمند تربیت کند.
