شیوه امتیازدهی به گزینه‌های پیشنهادی برای عضویت در کابینه چهاردهم و آنچه رئیس شورای راهبری انتخاب وزرا تحت عنوان «تبعیض مثبت» از آن دفاع می‌کند، بحث‌برانگیز شد. شامگاه چهارشنبه بود که محمدجواد ظریف، رئیس شورای راهبری انتخاب وزرای دولت چهاردهم با حضور در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه خبر به تشریح جزئیاتی از سازکار طرح‌ریزی شده پرداخت که به تعبیر او راهکاری برای مشارکت دادن مردم و جامعه مدنی در تشکیل کابینه‌ است.
با این حال این بخش از اظهارات ظریف درباره شیوه امتیازدهی به گزینه‌های پیشنهادی که گفت: «اگر وزیر پیشنهادی مرد باشد هیچ امتیازی نمی‌گیرد اما نامزدهای خانم ۱۰ امتیاز می‌گیرند؛ اگر شیعه باشند امتیاز ندارند ولی اگر از مذاهب و ادیان رسمی باشند، امتیاز دارند» و این رویه را تلاشی برای تقویت امکان حضور زنان و اقلیت‌های مذهبی در سطوح عالی مدیریت اجرایی کشور توصیف کرد به موضوعی بحث‌برانگیز تبدیل شد که دیگر اجزای مختصات اعلامی از سوی ظریف را تحت‌الشعاع قرار داد. چه آنکه در عین استقبال از این ایده از سوی طیفی از افراد و کارشناسان، انتقاداتی جدی نیز به آن وارد شد. از جمله آنکه برخی با اشاره به تصریح قانون اساسی مبنی بر تساوی آحاد مردم از حیث حقوق و مسئولیت‌ها، مبنا قرار دادن جنسیت و دین به مثابه یک «امتیاز» را بر خلاف روح قانون اساسی توصیف کردند. بعضی دیگر هم این نکته را مبنای انتقاد خود قرار دادند که الگوی «تبعیض مثبت» به عنوان نظریه‌ای که در غرب از سوی نحله‌های فمینیستی و نیز با ادعای ایجاد برابری رنگین‌پوستان تبلیغ شده سال‌هاست در همان جوامع مورد انتقاد قرار گرفته و مانع از شایسته‌سالاری است.
پاسخ ظریف به انتقادات
حجم انتقادها به ایده «تبعیض مثبت» در سازکار بررسی گزینه‌های پیشنهادی برای کابینه در حدی بود که رئیس شورای راهبری دولت چهاردهم را به واکنش و پاسخگویی به انتقادات واداشت.
نخستین واکنش در پاسخ به یک فعال رسانه‌ای در شبکه ایکس انجام شد. یک کاربر فضای مجازی اینکه «شیعه بودن» در مقابل دیگر ادیان و اقلیت‌ها امتیاز نداشته باشد را «بازی در زمین سیاست انگلیسی‌ها» توصیف کرد و در انتقاد از ظریف نوشت: «سال‌هاست در ایران شیعه و سنی، آشوری، مسیحی، کلیمی و زرتشتی با هم زندگی می‌کنند و ارادت غیرشیعه به امام حسین هم تماشا دارد.» رئیس شورای راهبری هم ابتدا به این توئیت به‌طور خاص واکنش نشان داد و نوشت: «آنچه در سیما عرض شد کوشش دولت چهاردهم برای حضور گسترده‌تر بانوان و اقوام و مذاهب در دولت بود. اشاره بنده هم به دو خانه از جدول سنجه‌های ارزیابی نامزدها بود. امیدوارم با حسن‌ظن با یکدیگر همدلی کنیم و از صحبت‌های یکدیگر برداشت‌های ناصواب نداشته باشیم.»

ظریف: «تبعیض مثبت» روش شناخته‌شده جهانی است
ظریف در عین حال روز گذشته درباره موضوع مورد انتقاد با تصریح اینکه «تبعیض مثبت» یک روش شناخته‌شده جهانی برای کاستن از نابرابری‌هاست و به معنی رها کردن ارزش‌های جامعه ایران نیست، افزود: «در اجرای وعده دکتر پزشکیان در مبارزات انتخاباتی، می‌کوشیم در فهرست پیشنهادی به ایشان از ظرفیت‌های بی‌نظیر همه اقشار و گروه‌های ایرانی بهره گیریم و به اقشاری که در دولت‌های گذشته کمتر امکان مشارکت در مدیریت کلان کشور یافتند فرصت تازه‌ای ارائه کنیم.»
وی در عین حال برخی انتقادات را «تلاش‌های نابخردانه گروهی اندک برای وحدت‌شکنی، هراس‌افکنی و نگران‌سازی جامعه متدین ایرانی» و اقدامی «به‌غایت مغرضانه، ضداخلاقی، ضد اسلامی و ضد مکتب امیرالمؤمنین حضرت علی و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیهما السلام» و «تماماً خارج از چهارچوب بحث برسازی شده» توصیف کرد.
 
تعریف متفاوت از کابینه وحدت ملی
در حالی که برخی رسانه‌ها بر اساس اظهارات و رویکردهای اعلامی از سوی رئیس‌جمهور منتخب گمانه‌زنی می‌کردند که مسعود پزشکیان کابینه متشکل از مدیران کارآمد منسوب به جناح‌های سیاسی مختلف را به کار گیرد، محمدجواد ظریف با گفتن این نکته که «کابینه ائتلافی نیست. کابینه وحدت ملی است و قرار نیست افرادی که با گفتمان رئیس‌جمهور همراهی ندارند در کابینه حاضر باشند»، تعریف متفاوتی از «کابینه وحدت ملی» ارائه داد. این در حالی بود که ظریف در ضمن همین توضیحات یادآور شد: «از جبهه اصلاحات، مؤتلفه، ایثارگران و دیگر احزاب و افراد فعال اصولگرا مثل آقایان ناطق‌نوری، دکتر جلیلی، دکتر حدادعادل و دکتر قالیباف خواسته شده که اسامی خود را اعلام کنند. ضمن اینکه قرار نیست هیچ پیشنهادی قبل از اینکه وارد روند شود از دستور خارج شود.»
او در عین حال با تأکید بر اینکه شورای راهبری یک بازوی مشورتی برای پزشکیان است و شأن رئیس‌جمهور منتخب اجل از این است که تحت فشار دیگران تصمیمی بگیرد و انتخاب وزرا در نهایت با نظر ایشان است، افزود: پایبندی به گفتمان رئیس‌جمهور منتخب که عدالت است، پاکدستی، صداقت و پایبندی به قوانین بالادستی، داشتن نگرش ملی و دوری از گرایش قومی و منطقه‌ای از جمله مواردی است که در این شورای راهبری مدنظر است و اگر کسی این ویژگی‌ها را نداشته باشد وتو خواهد شد.
لابی‌گری پشت صحنه نداریم
رئیس شورای راهبری انتخاب وزرای دولت چهاردهم همچنین هر گونه لابی‌گری پشت صحنه برای جلب نظر کمیته‌های زیرمجموعه شورای راهبری تحت ریاست خود را رد کرد و گفت: هر نامزدی که با اعضای کمیته‌ها بیرون از جلسات کمیته‌ها لابی‌گری کند، هر دوی آنها از این کمیته خارج می‌شوند و ما هم به این روند امیدوار هستیم.
وی همچنین با بیان اینکه هر کارگروه قرار است حداقل سه نفر و حداکثر پنج نفر را به شورای راهبری معرفی کنند تا یک بار هم این شورا با حضور متخصصان این افراد را بررسی کنند و در نهایت از هر کارگروه سه نفر به رئیس‌جمهور معرفی شوند، تأکید کرد: اگر یک کارگروه پنج نامزد معرفی کند که یکی از آنان اصلی باشد و بقیه پوششی باشند هر پنج نفر این افراد رد خواهند شد.
بر اساس تصریح ظریف، نحوه امتیازدهی به گزینه‌ها به نحوی طراحی شده تا به افرادی که سابقه عضویت در دولت نداشته‌اند و نیز افرادی که کمتر از 50 سال سن دارند امتیاز بیشتری داده شود تا خون تازه و نگرش جدید وارد دولت شود.
 
اعلام فهرست نهایی اعضای شورای راهبری
پس از انتشار گمانه‌زنی‌های متفاوت درباره اینکه چه کسانی در شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم عضویت دارند، بالاخره روز گذشته محمدجواد ظریف فهرست اسامی این اعضا را در حساب کاربری خود در شبکه ایکس منتشر کرد. فهرست 31 نفره‌ای که «محمدجواد آذری‌جهرمی، نورالدین آهی، رحمت‌الله بیگدلی، علی تاجرنیا، احمد ترک‌نژاد، سمیه توحیدلو، محمدرضا جلایی‌پور، محسن حاجی‌میرزایی، الیاس حضرتی، هادی خانیکی، علی ربیعی، محسن رنانی، محمد رهبری، فیاض زاهد، علی شکوری‌راد، ابراهیم شیخ، سیدرضا صالحی‌امیری، محمد صدوقی، علی طیب‌نیا، محمدجواد ظریف، امین عارف‌نیا، علی عبدالعلی‌زاده، حسین عبده تبریزی، عباس عبدی، رئوف قادری، محمد قائم‌پناه، محمد کبیری، حسین مرعشی، شهیندخت مولاوردی، مصطفی مولوی و فاطمه مهاجرانی» در آن حضور دارند.
ظریف در ضمن اعلام این اسامی یادآور شد که اعضای کمیته‌ها تقریباً نهایی شده و کار خود را شروع کرده‌اند و بزودی برای شنیدن چهارچوب‌های موردنظر رئیس‌جمهور منتخب با ایشان دیدار خواهند داشت.
وی همچنین با تأکید بر اینکه تدابیر گوناگونی برای پیشگیری از پنهانکاری، تبانی و تعارض منافع در روند بررسی و پیشنهاد نامزدها اندیشیده شده، تصریح کرد: تا کنون هیچ فردی برای نامزدی هیچ مسئولیتی از سوی کمیته‌ها یا شورای راهبری پیشنهاد نشده و گمانه‌زنی‌ها از جنس خبرسازی است. تصمیم ‌نهایی برای معرفی وزرا به مجلس شورای اسلامی منحصراً در اختیار رئیس‌جمهور منتخب است.