میزبانی موزه خوشنویسی ایران از صدوپنجاه اثر هنری در نمایشگاه «در ستایش سعدی»
عرض ارادت هنرمندان تجسمی به استاد سخن
امیرحسین جباری
خوشنویس
در میان بزرگان شعر و ادبیات کهن، سعدی شاعر و نویسنده‌ای است که تأثیر انکارناپذیری بر زبان فارسی گذاشته است. او در زمان حیات هم شهرت فراوانی داشت، آنچنان که آثارش حتی در هندوستان، آسیای صغیر و آسیای میانه نیز به زبان فارسی یا به‌صورت ترجمه در دسترس علاقه‌مندان بوده است. پژوهشگران سعدی را نخستین شاعر ایرانی می‌دانند که آثارش به یکی از زبان‌های اروپایی ترجمه شده است. وجه ادبی آثار سعدی آنقدر گسترده است که پرداختن به آن در قالب‌های مختلف هنری بسیار دشوار است، با این حال هنر خوشنویسی ایران به عنوان یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین هنرهای این سرزمین از دیرباز پیوند عمیقی با نثر و شعر سعدی داشته است، به نحوی که خوشنویسان در دوران‌های مختلف بوستان و گلستان را کتابت می‌کردند و نمونه‌های فاخری از هنر ایرانی را همراه با تصاویر و نقاشی‌های بی‌مانند از خود به‌جا می‌گذاشتند. به همین بهانه برای نخستین مرتبه متولیان موزه خوشنویسی ایران، نمایشگاهی با رویکردی نوین و معاصر در خصوص سعدی برگزار کرده‌اند.
نمایش آثاری از گذشته تا امروز
موزه خوشنویسی ایران به تازگی میزبانی آثاری را برعهده داشته که به نوعی با سعدی، استاد سخن در رابطه بوده‌اند؛ این مجموعه در قالب‌های مختلف هنری، با رویکردی نوین جمع‌آوری و سبب شده تا موزه خوشنویسی عطر شعرها و آثار این شاعر پرآوازه را به خود بگیرد.
امیرعباس نصیری، هنرمند، منتقد و مدرس هنر که گردآوری این آثار را بر عهده داشته، این مجموعه را عرض ارادت هنرمندان تجسمی کشور به مقام سعدی می‌داند. او درباره چرایی برگزاری این نمایشگاه گفته: «این ما هستیم که با زبان آموخته از سعدی، قرن‌هاست که سخن می‌گوییم و کام‌مان شیرین می‌شود. نمایشگاه حاضر دربرگیرنده مجموعه‌ای از هنرهای مختلف تجسمی در ستایش شاعر و نویسنده شهیر ایرانی، سعدی شیرازی، است که از مجموعه موزه خوشنویسی ایران و مجموعه‌داران خصوصی و هنرمندان معاصر ایرانی گردآوری شده است.» نمایشگاه در ستایش سعدی با نگاهی برآمده از مطالعه هنرهای سنتی و معاصر برپا شده است؛ در این نمایشگاه آثاری از هنرمندان قرون گذشته تا هنرمندان معاصر به نمایش درآمده است.
ارائه صدوپنجاه اثر از یکصد هنرمند
در این نمایشگاه، صدوپنجاه اثر از یکصد هنرمند به نمایش درآمده که آثار هنرمندانی از دوره‌های مختلف تاریخی از دوره صفویه، قاجار تا دوره معاصر را می‌توان در آن مشاهده کرد؛ از میرعماد، میرزاغلامرضا اصفهانی، فتحعلی حجاب شیرازی، میرحسین خوشنویس، علی‌اکبر کاوه، سلطان علی مشهدی تا خوشنویسان معاصر و حتی قطعه‌ای خوشنویسی از محمدرضا شجریان با شعری از سعدی (عقل روا می‌نداشت گفتن اسرار عشق ...) در قالب چلیپا نیز در آن عرضه شده‌اند.
از ویژگی‌های مهم این نمایشگاه، وجود آثارهنری در قالب‌های مختلف است؛ خوشنویسی، عکاسی، مجسمه، نقاشی، ویدیوآرت، تصویرسازی، کاشیکاری، گرافیک و... را می‌توان در آن دید. از همین بابت این نمایشگاه را می‌توان از چند جهت مورد بررسی قرار داد، ابتدا می‌توان به آثار خوشنویسی نمایشگاه پرداخت، این آثار از طبقه اول ساختمان موزه با اثری درباره یکی از معروف‌ترین اشعار سعدی (بلغ العلی بکماله) شروع می‌شود که خالق آن، خط ثلث را به شکل چهار کتیبه مجزا اجرا کرده، البته همین بخش خود به چند دسته تقسیم می‌شود. به طور کلی در مورد این آثار باید گفت که خوشنویسان در دوره‌های مختلف تاریخی، چه همزمان با سعدی و چه بعد از او سروده‌ها و آثار سعدی را با استفاده از انواع خطوط نسخ، کوفی، نستعلیق، تعلیق و سایر خطوط روی کاغذ نوشته‌اند.
نمایش ابزارهای هنری در کنار آثار هنری
آثار خوشنویسی این بخش بجز تنوع در خط، در قالب نیز دارای تفاوت هستند به نحوی که استفاده از قالب‌هایی از جمله سطرنویسی، چلیپا، دوسطری، کتابت، سیاه مشق و کتیبه در آنها دیده می‌شود. یکی از جذابیت‌های این آثار استفاده از انواع دانگ‌های قلم (دانگ، واحد اندازه‌گیری پهنای نوک قلم است) در آنهاست به نحوی که مخاطب می‌تواند از دانگ‌های بزرگ قلم در خوشنویسی تا دانگ‌های کوچک‌تر مانند غبار و جادو را در این آثار مشاهده نماید.
بخش جالب و پرمخاطب دیگر در قسمت خوشنویسی، ویترین‌ها هستند که ضمن نمایش برخی آثار و کتاب‌های خوشنویسی شده مانند بوستان و گلستان به نمایش ابزار خوشنویسی هنرمندان بزرگ مانند فرادی و میرخانی و برخی دیگر اختصاص یافته‌اند. اما در این میان دیوار روبه‌رویی و اصلی این طبقه به نمایش مجموعه‌ای بزرگ از همه نمادها، نوشته‌ها، نقاشی‌ها و طراحی تمبر‌ها یا آثار هنری و گرافیکی اختصاص یافته که از قدیم تاکنون در مورد سعدی بوده است. این آثار به صورت کولاژهایی روی دیوار نصب شده‌اند. در میان آثار خوشنویسی نیز می‌توان آثار فاخری از کاشی زرین فام با اشعاری از سعدی را مشاهده کرد که در دوران معاصر با کیفیت بسیار بالایی طراحی و اجرا شده‌اند.
در ستایش سعدی بخش دوم و جذاب‌تری هم دارد که در همان طبقه اول در مجاورت آثار خوشنویسی کلاسیک قرار گرفته است. این مجموعه حاصل تلاش هنرمندان تجسمی است و در آن آثار مجسمه، گرافیک، نقاشی، چاپ دستی تا نقاشیخط و ویدیوآرت را می‌توان مشاهده کرد.
این بخش از آثار، بسیار مفهمومی‌تر به سعدی و آثار شخصیت او پرداخته‌اند.