قدرت سینما در شکل دادن به افکار عمومی
ملاقات «معنا» و «معنویت»
دکتر غلامرضا اعوانی
استاد فلسفه
1. در دنیای امروز قدرت «فیلم» و تأثیر فیلمسازان غیرقابل‌انکار است. از این رو، فیلسوفان اجتماعی، «سینما» را هنری می‌دانند که امروزه با بدل شدن به صنعت، علاوه بر بازنمایی واقعیت جامعه، قدرت عظیمی در شکل دادن به افکار عمومی دارد. در این راستا «نظریه شکل‌دهی» و «مکتب فرانکفورت» سینما را ابزارهایی نیرومند برای شکل‌دهی به فرهنگ جامعه قلمداد می‌کنند. به همین دلیل است که اغلب سیاستمداران و سیاستگذاران از ابزار سینما بهره می‌گیرند تا اذهان جامعه را در راستای اهداف خود ساماندهی کنند.
2. سینمای جنگ به دلیل تأثیری که بر «تقویت حافظه ملی جامعه» دارد، یکی از زنده‌ترین ژانرهای سینمایی در دنیا شناخته می‌شود. برا ی چه جنگیدن و برای که جنگیدن و چگونه جنگیدن، سه پرسشی است که در یک اثر سینمایی مربوط به جنگ باید مورد روایت قرار گیرد. با توجه به اینکه پایانی برای تقابل بین «حق» و «باطل» نمی‌توان متصور بود و این مصاف تا پایان دنیا پابرجاست؛ بنابراین قرائت از این تقابل دائمی، همواره برای ما موضوعیت دارد و می‌تواند سوژه فیلم‌های سینمای جنگ باشد.
3. اما در سینمای دفاع مقدس «معنا» و «معنویت» در میدان نبرد به تلاقی مهمی می‌رسند. البته باید این را بدانیم که «جنگ مقدس» تنها به زمانه ما برنمی‌گردد و این مفهوم از دوران جنگ‌های صلیبی مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفته است و در دوره‌های مختلف کارویژه‌های تهییجی و تبلیغی خاص خود را داشته است؛ چنانکه حتی داعش از همین رویکرد در تشجیع طرفداران خود استفاده کرده است.
4. در جامعه ما سینمای دفاع مقدس با هدف حفظ ارزش‌های دفاع مقدس و پاسداشت از فرهنگ جبهه، یکی از ژانرهای سینمایی قدرتمند و مورد استقبال جامعه است که با تمرکز بر ارزش‌های ملی و مردمی به «گفتمان فرهنگی جامعه» وارد می‌شود و از ظرفیت موج‌آفرینی و جریان‌سازی خوبی هم در عرصه فرهنگ برخوردار است.
فداکاری و ایثار برای حفظ ارزش‌ها، ایجاد هویت و هدف جمعی، اعتلای همبستگی اجتماعی، ترویج روحیه ظلم‌ستیزی و عدالت‌طلبی از جمله مؤلفه‌های محوری سینمای دفاع مقدس است که می‌تواند به تقویت حس فداکاری و ایثار در جامعه بینجامد و خرد جمعی جامعه را در راستای اعتلای این اهداف، ارتقا بخشد.
مکتوب حاضر متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی دکتر اعوانی است که در نشست «نقد و بررسی سینما و روایت از جنگ» در محل خانه اندیشه‌ورزان علوم‌انسانی ارائه شده است.
