یوسف حیدری
خبرنگار

طرح ملی جهش تولید در دیمزارها طرحی مشترک بین وزارت جهاد کشاورزی به عنوان مجری و ستاد اجرایی فرمان امام(ره) تحت عنوان تأمین‌کننده اعتبار و ناظر است که از سال زراعی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ برای یک دوره ۵ ساله طراحی و برنامه‌ریزی شده است. این طرح با توجه به پیش‌بینی کمبود آب و همچنین نزولات آسمانی آغاز شد و تا امروز دستاوردهای مهمی در زمینه افزایش تولید محصولات دیم داشته است.
هدف از اجرای طرح ملی جهش تولید در دیمزارها، دستیابی به زراعت دیم دانش‌بنیان و اقتصادی است که توجه به کشت محصولات استراتژیک در قالب ۵ گروه غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، گیاهان دارویی و نباتات علوفه‌ای، رعایت تناوب و پرهیز از تک‌کشتی، اجرای کشاورزی حفاظتی، تأمین و به کارگیری ادوات خاص کشت دیم، آموزش کارشناسان و کشاورزان، رعایت فرمول کودی و استفاده از بذرهای گواهی شده از ویژگی‌های آن است. خراسان‌شمالی یکی از استان‌هایی است که در این طرح مشارکت داشته و کشاورزان این استان امسال ۱۴۰ هزار هکتار از دیمزارهای خود را در ۶۲۰ روستا زیر کشت بردند. به گفته مسئولان جهاد کشاورزی استان خراسان‌شمالی، سطح زیر کشت در جهش تولید در سال زراعی جاری نسبت به پارسال ۲ برابر رشد یافت و استان سال پربرکتی را همراه خواهد داشت.
مهدی محمد‌زاده، رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی در گفت‌و‌گو با «ایران» با اشاره به اینکه دستاوردهای جهش تولید دیم در چند شاخه انجام گرفت و نتیجه آن نیز افزایش تولید محصولات دیم در استان خراسان‌شمالی است، گفت:«اقدام بسیار خوبی که در استان خراسان‌شمالی انجام شد استفاده مناسب از دنباله‌بندها و دستگاه‌هایی مثل عمیق‌کار و اجرای کشت مستقیم بود. تا پیش از این استفاده از این تجهیزات، وسیع و گسترده نبود اما با توجه به کلاس‌های آموزشی که برای کشاورزان برگزار شد در مناطق قابل کشت این طرح به اجرا درآمد و نتیجه خوبی هم در پی داشت. در کنار آن اعتبارات مناسبی نیز برای اجرای این طرح در نظر گرفته شد.»
وی ادامه داد:«طرح جهش تولید با هدف حفظ ۳۰ درصد بقایای گیاهان در خاک، کشت عمود بر شیب، کشت مستقیم بدون شخم، تبدیل آیش به آب سبز و رعایت تراکم بذر در خاک در دیمزارها با استقبال کشاورزان همراه است. 31 هزار کشاورز این استان با کشت ۱۴۰ هزار هکتار از دیمزارها در طرح جهش تولید مشارکت کردند. 107 دستگاه دنباله‌بند و عمیق‌کار و کشت مستقیم و سمپاشی مناسب در کنار وام قرض‌الحسنه که با همکاری ستاد اجرایی فرمان حضرت امام(ره) در اختیار کشاورزان قرار گرفت، باعث شد شاهد جهش تولید در این منطقه باشیم. کشت گندمی که امسال با این تجهیزات صورت گرفت با کشت سال قبل که با چیلر انجام می‌شد تفاوت زیادی دارد و نتیجه آن افزایش 20 درصد در برداشت محصول است. در موضوع گندم هم کلاس‌های آموزشی برگزار کردیم و کشاورزان در زمین‌هایی که قبلاً جهش تولید داشته است از نزدیک فرایند کشت را می‌بینند و این امر سبب شد امروز بخش زیادی از کشاورزان در مسیر جهش تولید محصولات دیم قدم بردارند. همین کلاس‌های آموزشی موجب شد کشاورزان از کاشت دانه روغنی کاملینا استقبال کنند و به سود برسند. آنها نتایج مثبت کشت کاملینا را در مزارعی که انجام شده است از نزدیک می‌بینند؛ اینکه از کدام بذر استفاده شده، از کدام ماشین‌آلات بهره‌برداری انجام گرفته و چه نوع سمومی مورد استفاده قرار گرفته است. همه اینها سبب شد تا امروز سطح برداشت گندم در اراضی دیم خراسان‌شمالی زیر هزار تن نباشد و همه مزارع افزایش تولید داشته باشند. امسال نیز بارندگی‌ها خوب بود و باعث رضایتمندی کشاورزان دیم‌کار استان شد.»
 
جهش تولید دانه‌های روغنی
محمد‌زاده در ادامه با اشاره به اینکه رعایت الگوی کشت در دیمزارها و افزایش سطح زیر کشت دانه‌های روغنی یکی دیگر از اهداف طرح جهش تولید است که منجر به افزایش درآمد کشاورزان خواهد شد، گفت:«کار بسیار خوب دیگر کشت دانه روغنی کاملینا در زمین‌های دیم بود. این کشت در مناطقی که پتانسیل بالایی دارند مثل دشت قُرّه میدان که 11 هزار هکتار است صورت گرفت. در این منطقه همیشه جو و گندم کشت می‌شد اما با استفاده از تکنولوژی‌های جدید و کاشت دانه روغنی کاملینا شاهد جهش زیادی در برداشت این محصول در این منطقه هستیم. تا قبل از سال 1401 نزدیک به یک‌هزار هکتار دانه روغنی در این منطقه کشت می‌شد اما امروز به بیش از 3 هزار و 750 هکتار رسیده است. پیش‌بینی ما این است که نزدیک به 1500 تن کاملینا برداشت کنیم و تا به امروز 750 تن خریداری کرده‌ایم. نکته جالب اینکه خود کشاورزانی که تا پیش از این در زمین خودشان یک تن گندم برداشت می‌کردند پس از حضور در کلاس‌های آموزشی و استفاده از تکنولوژی‌های جدید و کشت کاملینا، امروز می‌گویند در همین زمین دیم به اندازه 2 تن برداشت گندم، کاملینا برداشت می‌کنند و این یعنی نزدیک به 40 میلیون تومان سودآوری برای کشاورز در هر هکتار.»

کشت 100 هکتاری زیره سبز
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌شمالی در ادامه به کشت گیاهان دارویی اشاره کرد و ادامه داد:«در بخشی از زمین‌های زراعی استان کشت زیره سبز را انجام می‌دهیم که با استقبال خوبی از سوی کشاورزان مواجه شده است. امروز نیز یک شرکت دانش‌بنیان با دستگاه، کار کشت و برداشت را انجام می‌دهد و در منطقه خراسان‌شمالی بیش از 100 هکتار به کشت زیره سبز اختصاص پیدا کرده است. با توجه به اینکه یکی از نیازهای کشورمان گیاهان دارویی است و ما قبلاً 5400 هکتار زمین کشاورزی را به کشت گیاهان دارویی اختصاص داده بودیم اما امروز این مقدار به 8 هزار هکتار رسیده و باعث ارزآوری برای کشور شده است.»

رشد 20 درصدی تولید در دیمزارها
محمد‌زاده درباره اینکه چه اقدامات مهمی در طرح جهش تولید انجام گرفته است، گفت:«اول از همه استفاده از ماشین‌آلات به‌روز است. این ماشین‌آلات به صورت اجاره‌ای در اختیار کشاورزان گذاشته می‌شوند تا کار کشت را با کمک آن انجام دهند. از سوی دیگر بذر مناسب و کودهای ریزمغذی در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد و در کنار آن برداشت بموقع محصول و همچنین تناوب زراعی باعث جهش تولید می‌شود. در موضوع تناوب زراعی نیز می‌توان به کشت دانه روغنی کاملینا اشاره کرد. به طور مثال کشاورزی که سال گذشته گندم کشت کرده است امسال کاملینا کشت می‌کند و همین کشت دانه روغنی سبب می‌شود سال بعد در کشت گندم افزایش 20 درصدی داشته باشد. برگزاری کلاس‌های آموزشی مهم‌ترین فاکتور است و کشاورزان با استقبال از این کلاس‌ها توانسته‌اند همه این آموزش‌ها را در زمین‌های زراعی‌شان پیاده کنند و نتیجه مثبتی بگیرند. نتیجه کارهایی که در زمینه انتخاب بذر، نوع کشت و مبارزه با آفت و علف‌های هرز انجام می‌شود رشد 20 درصدی در تولید است و در این میان استفاده از آب باران برای آبیاری مزارع تأثیر مثبتی در این افزایش داشته است.