اوایل تابستان سال گذشته شهید جمهور سید ابراهیم رئیسی سفری چند روزه به قاره آفریقا رفت. سفر رئیس‌جمهور دولت سیزدهم به سرزمین فرصت‌ها بعد از ۱۱ سال، به عنوان اولین سفر مقام ارشد کشورمان گام مهمی در راستای بازیابی موقعیت قاره آفریقا در سیاست خارجی ایران مد‌نظر قرار گرفت. این سفر دستاوردهای مهمی به همراه داشت و ۲۱ سند همکاری میان مقامات عالیرتبه ایران و همتایانشان در سه کشور کنیا، اوگاندا و زیمبابوه به امضا رسید. بررسی برخی از موفقیت‌ها در همکاری تجاری با کشورهای آفریقایی می‌تواند به شفاف‌سازی دستاورد‌های دیپلماسی اقتصادی دولت شهید جمهور کمک کند. در دولت سیزدهم تعداد مراکز تجاری کشورمان افزایش یافت، بر این اساس اکنون در آفریقا ۱۰ مرکز تجاری داریم و تعداد رایزنان بازرگانی از صفر به سه رایزن افزایش یافته و نمایندگی وزارت امور خارجه در کشورهای آفریقایی فعال‌تر شده است. همچنین اجلاس ایران و آفریقا و رویداد ایران‌اکسپو ۲۰۲۴ نشان داد دولت شهید رئیسی در حوزه بین‌الملل کارهای بزرگ و ماندگاری انجام داده است. البته نکته قابل‌تأمل این است که شهید جمهور در اجلاس اخیر ایران و آفریقا که اوایل اردیبهشت‌ماه سال‌ جاری به میزبانی کشورمان برگزار شد، اظهار داشت: اراده ایران و کشورهای آفریقایی در راستای توسعه روابط اقتصادی بوده و این نشست نمادی از اراده کشورهای آفریقایی و ایران برای گسترش روابط اقتصادی فی‌مابین به شمارمی‌آید.

تحقق رکورد‌زنی
رکورد روابط تجاری با کشورهای آفریقایی در دولت شهید رئیسی شکسته شد. بر این اساس تجارت مستقیم (مجموع واردات- صادرات) ایران بدون محاسبه صادرات خدمات فنی و مهندسی، تجارت غیرمستقیم، نفت، نفت کوره و سایر موارد، در سال گذشته به کشورهای کوبا ۴۳ میلیون و ۸۱۵ هزار و ۳۷۹ دلار، نیکاراگوئه ۱۱۹۳۹ دلار، ونزوئلا ۵۵ میلیون و ۴۸۶ هزار و ۴۲۲ دلار، اوگاندا پنج میلیون و ۱۵۷هزار و ۹۴۵ دلار، کنیا ۵۸ میلیون و ۱۹۷ هزار و ۷۴۲ دلار و زیمبابوه سه میلیون و ۸۱۹ هزار و ۴۹۳ دلار بود. تغییرات تجارت با این کشورها در سال ۱۴۰۲ نسبت به سال ۱۴۰۱ در مورد کوبا رشد ۲۷۰ درصدی، نیکاراگوئه از صفر به ۱۲ هزار دلار، ونزوئلا کاهش ۵۰ درصدی تجارت مستقیم و افزایش تجارت غیرمستقیم، اوگاندا رشد ۱۲۶ درصدی، کنیا کاهش ۱۷ درصدی و در نهایت زیمبابوه رشد ۱۳۰درصدی داشت.

ظرفیت ۱۰ میلیارد دلاری
هم‌اکنون میزان مبادلات تجاری ایران و آفریقا به رقم یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید است و می‌توان سطح مبادلات را افزایش داد که این موضوع نیازمند نظم‌بخشی در امور کشتیرانی، خطوط هواپیمایی و همچنین حل موضوعات مربوط به مراودات مالی است. اگر این مسائل مدیریت شوند، می‌توان پیش‌بینی کرد تا ۵ سال آینده تجار ما بتوانند سطح مبادلات با آفریقا را به ۱۰ میلیارد دلار برسانند. بیش از دو سال پیش حجم مبادلات ایران با آفریقا حدود ۶۰۰ میلیون دلار بود که این رقم طی دولت سیزدهم به یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون دلار رسید.  در حال حاضر طبق آمار منتشر شده مراکز بین‌المللی، حجم تجارت قاره آفریقا در سال 2022 حدود 1400 میلیارد دلار بوده که قطعاً هم‌اکنون افزایش یافته است. باید در نظر داشت که آفریقا یک قاره غنی از منابع بوده و رشد اخیر در آن، به دلیل رشد فروش در کالاها، خدمات و تولید است. طبق بررسی‌ها، در آینده آفریقای‌غربی، آفریقای‌شرقی، آفریقای‌مرکزی و آفریقای‌جنوبی به ‌طور خاص به تولید ناخالص داخلی ۲۹ تریلیون دلاری تا سال ۲۰۵۰ خواهند رسید.