یوسف حیدری
خبرنگار

سیلابی که در یک قرن بی‌سابقه بود
۷ اسفندماه ۱۴۰۲، بارندگی‌ها در سیستان و بلوچستان منجر به سرریز شدن سد‌ها و بروز سیلاب شد. بارندگی در ایستگاه پیرسهراب واقع در جنوب سیستان و بلوچستان طی روز‌های ۱۰ و ۱۱ اسفند، از ۲۵۰ میلی‌متر فراتر رفت. بارش ۲ روزه‌ای که معادل بارندگی متوسط یک سال ایران است. متوسط بارندگی استان در کمتر از یک هفته از بارش ۳۶۵ روز سال گذشته بیشتر بود. بارندگی استان سیستان و بلوچستان در کل 6 ماه، ۷۲ میلیمتر بود. بدین ترتیب ۵۵ میلی‌متر آن برای ۱۰ روز منتهی به ۱۳ اسفند بوده است یعنی ۷۶ درصد بارندگی کل سال آبی استان در همین روز‌ها دریافت شد. این بارندگی‌ها باعث شد سد‌های مخزنی پیشین در شهرستان سرباز با حجم ۱۷۵میلیون متر مکعب، سدزیردان در منطقه دشتیاری چابهار با حجم مخزن ۲۰۷میلیون متر مکعب، سد شی کلک در شهرستان چابهار با حجم ۱۰میلیون متر مکعب و سد خیرآباد نیکشهر نیز با حجم ۲۷ میلیون مترمکعب آبگیری و سرریز شود.

حضور رئیس جمهور شهید در مناطق سیلزده
 چند روز قبل از وقوع اولین سیل در جنوب سیستان و بلوچستان، تصاویری از وقوع سیلاب وحشتناک در کشورهای حاشیه خلیج فارس بخصوص امارات حکایت از سهمگین بودن این سیل داشت. سیل و طوفانی که مقصد بعدی آن جنوب ایران بود و در کمتر از چند ساعت باعث بروز سیل در سیستان و بلوچستان شد. سیل اول این استان همزمان با برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی بود که همین امر کار امداد‌رسانی را با مشکل مواجه می‌کرد. اما حضور مسئولان از همان ساعات اولیه و بخصوص حضور رئیس جمهور شهید در روز 16 اسفندماه در جنوب سیستان و بلوچستان و بازدید میدانی از مناطق سیلزده باعث دلگرمی مردم حادثه‌دیده شد. همچنین دستور ضربتی و پیگیری‌های مداوم رئیس‌جمهور و حضور میدانی وزیر کشور در منطقه سبب کاهش مشکلات سیل در استان سیستان و بلوچستان در حوزه‌های آب، برق و راه‌های مواصلاتی شد. شهید رئیسی بعد از بازدید هوایی از مناطق سیلزده به میان مردم شهر نگور مرکز شهرستان دشتیاری رفت و از نزدیک در جریان مشکلات آنها قرار گرفت. ساعتی بعد ایشان در جلسه ستاد بحران که در چابهار تشکیل شد به مسئولان گفتند: بعد از جلسه‌ای که در هیأت دولت و خبرگان داشتم بلافاصله به چابهار حرکت کردم با این هدف که برای بارش‌های بعدی با توجه به هشدارهای هواشناسی و وقوع احتما‌ل‌ها از هم‌اکنون اقدامات و تدابیر لازم پیرامون پیشگیری، پیش‌بینی و برخورد متناسب در دستور کار قرار گیرد. باید بتوانیم نسبت به وضعیت سیلی که ایجاد شده و کارهایی که باید انجام شود بویژه در حوزه جاده‌ای و مشکلاتی که رخ داده و امدادرسانی‌ها تصمیم‌گیری کنیم.
رئیس جمهور شهید ادامه داد، اگر درست به این مسأله توجه نشود، سیل آتی نگران‌کننده‌تر خواهد بود بنابراین از نزدیک در منطقه حاضر شدم تا در کنار سایر مسئولان برای اجرای کار بهتر اقدام کنیم. کار زیربنایی و زیرساختی که باید برای جلوگیری از سیلاب و مهار آب‌های ناشی از باران‌های فصلی در جنوب سیستان و بلوچستان انجام شود، ساخت سد است که آن هم جزو برنامه ما خواهد بود. تأکید درست رئیس جمهور شهید مبنی بر اقدامات و تدابیر برای پیشگیری از سیل‌های بعدی باعث شد تا در سیل فروردین ماه که بازهم مناطق جنوب و غرب استان در شهرهای قصرقند و کاجو و بخش شهرستان زرآباد، دشتیاری، چابهار، کنارک، خاش، سیب و سوران اتفاق افتاد، مسئولان با سرعت بیشتری امداد‌رسانی کنند و بتوانند از وقوع حوادث مرگبار ناشی از سیل جلوگیری کنند.

روایتی از امدادرسانی و بازسازی زیرساخت‌ها
با گذشت بیش از دوماه از دومین سیل در سیستان و بلوچستان، مجید محبی، مدیرکل ستاد بحران سیستان و بلوچستان و سخنگوی ستاد بحران این استان در گفت‌و‌گو با خبرنگار «ایران» از دو سیل سهمگین که اسفند سال گذشته و فروردین امسال رخ داد و نحوه امداد‌رسانی در لحظات اولیه و خدمات‌رسانی دولت به مردم این منطقه گفت. درس‌ها و آمادگی‌هایی که از اولین سیل به‌دست آمد تا در دومین سیل در فروردین امسال امدادرسانی‌ها با سرعت بیشتر انجام شود.
مدیرکل ستاد بحران سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه استان سیستان و بلوچستان دوبار با بحران سیل و سیلاب مواجه شد، گفت: اولین سیل، اسفندماه سال گذشته اتفاق افتاد که ۱۶ شهرستان و ۱۹۴۷ روستا در سیستان و بلوچستان درگیر آن شدند. از آنجایی که این اتفاق همزمان با انتخابات مجلس شورای اسلامی بود، شرایط را برای ما خیلی سخت کرد. حجم و گستردگی سیل اسفندماه بسیار زیاد بود بخصوص در شهرستان‌های جنوبی سیستان و بلوچستان که شاهد سیل وحشتناکی بودیم. بدین ترتیب شهرستان‌های نیکشهر، قصرقند، دشتیاری، چابهار، کنارک، خاش، سیب و سوران، فنوج، ایرانشهر، میرجاوه، دلگان، سراوان، زاهدان، نیمروز، سرباز و مهرستان درگیر سیل شدند و خسارت دیدند. همان روزها رئیس جمهور شهید دستورات ویژه‌ای برای پیگیری و امداد‌رسانی به سیلزدگان صادر کردند و از وزیر کشور خواستند این موارد به سرعت انجام شود که وزیر کشور نیز به‌عنوان نماینده رئیس جمهور و نایب رئیس شورای عالی ستاد بحران کشور پیگیر این موضوع شدند و روز بعد از حادثه بلافاصله در منطقه حضور پیدا کردند. به همین دلیل همان روز به همراه دکتر نامی رئیس ستاد بحران کشور پس از بازدید میدانی از منطقه سیلزده، جلسه ستاد بحران را تشکیل دادند. در این جلسه دستورات ویژه‌ای برای حل مشکلات مردم سیلزده جنوب سیستان و بلوچستان صادر و قرار شد در کمترین زمان امداد‌رسانی به سیلزده‌ها و همچنین برآورد خسارت‌ها و کمک‌رسانی به آنها انجام شود.
وی ادامه داد: رئیس جمهور شهید نیز بلافاصله به سیستان و بلوچستان آمدند و همراه با وزرای جهاد کشاورزی و راه و شهرسازی و چند نفر از معاونان به مناطق سیلزده رفتند و از نزدیک در جریان مشکلات قرار گرفتند که همان روز نیز جلسه ویژه‌ای در چابهار برگزار شد. بدین ترتیب ایشان نیز با توجه به بازدید میدانی که از مناطق سیلزده انجام داده بودند، دستورات ویژه‌ای در بحث بازسازی خانه‌ها و کمک‌رسانی به سیلزدگان صادر کردند که با توجه به دستورات ویژه رئیس جمهور کارها با سرعت پیش رفت و ما توانستیم در کنار امداد‌رسانی برای پیشگیری از سیل‌های بعدی نیز برنامه‌ریزی کنیم. به این ترتیب 48 ساعت بعد از وقوع سیل، مشکل قطعی برق 31 روستا برطرف شد و به 3 هزار و 752 نفر آسیب‌دیده از سیل نیز امدادرسانی انجام گرفت. همچنین یک هزار و 400 نفر از مردم مناطق سیلزده اسکان اضطراری داده شدند و بسته‌های غذایی بین آنها توزیع شد. همچنین 13 محور ارتباطی که مسدود شده بود نیز با تلاش راهداران باز شد.
مجید محبی درباره دومین سیل در مناطق جنوب سیستان و بلوچستان گفت: 29 فروردین امسال دومین سیل در استان اتفاق افتاد و 19 شهرستان استان را فرا گرفت که برخی از آنها دچار آبگرفتگی و سیل وحشتناکی شدند. میزان بارش‌ها در یک مقطع کوتاه زمانی به اندازه کل سال بود و به اعتقاد برخی از کارشناسان این میزان بارش در سیستان و بلوچستان کم سابقه بوده است. باوقوع سیل رئیس جمهور شهید دوباره دستورات ویژه‌ای صادر کردند. این بار وزیر کشور دو روز در منطقه حضور میدانی داشتند و در کنار بازدید از نحوه امداد‌رسانی با دستورات لازم کمک‌رسانی را تسهیل کردند. شاید بتوان گفت حضور میدانی ایشان و بازدیدهای مستمر و پیگیری‌های شخص ریاست جمهور باعث شد باوجود حجم و گستردگی و میزان بالای خسارت، کارهای امداد‌رسانی با سرعت پیش برود. اعتبار ویژه‌ای نیز در مرحله اول (500 میلیارد تومان) برای بازسازی در نظر گرفته شد و در مرحله دوم (1500 میلیارد تومان) تعیین شد تا در بحث بازسازی بخصوص جاده و کشاورزی کارها با سرعت جلو برود.
وی ادامه داد: امیدواریم با برنامه‌هایی که داریم بخصوص طرح مدیریت جامع سیلاب که رئیس جمهور شهید اعتبارات خاصی برای آن در نظر گرفتند و دستوراتی نیز در این زمینه دادند تا از حوادث و سیل‌های بعدی پیشگیری کنیم، بتوانیم در کوتاه‌مدت کارهایی انجام بدهیم که در سال‌های آینده در این حجم بارندگی خسارت‌های کمتری به زیرساخت‌ها و شبکه برق و همچنین آب شهرهای استان وارد شود. همچنین شهید رئیسی با توجه به حضور میدانی و شناختی که ایشان از منطقه پیدا کرده بودند، دستورات خوبی هم صادر می‌کردند و امیدواریم این راهی باشد برای دولت‌های بعدی که خدمت‌رسانی را با همین ترتیب و حضور میدانی و مردمی بودن بتوانند ادامه بدهند.

بازسازی 400 باب خانه آسیب‌دیده
مدیرکل ستاد بحران سیستان و بلوچستان درباره میزان خسارت‌های وارد شده و بازسازی خانه‌هایی که در این دو سیل آسیب‌دیده‌اند، گفت: هم اکنون پروژه‌های بازسازی در حال انجام است بخصوص در حوزه راه و جهاد کشاورزی. حجم خسارت‌های وارده 11 هزار میلیارد تومان برآورد شده اما اعتباراتی که از ماده 17 آمده به شدت کم است و ما ماده 16 در قانون بحران در زمینه پیشگیری‌ها نداریم اما برنامه‌ها را به گونه‌ای پیش می‌بریم و بازسازی‌ها به شکلی انجام می‌شوند که در سال‌های آینده مجدداً اگر از این محل دچار حادثه و خسارت شدیم، راه ارتباطی بین شهرها و روستاها قطع نشود و شبکه برق تاب‌آوری بیشتری داشته باشد و آب شرب نیز قطع نشود که این برنامه‌ها را در قالب پروژه به پیش می‌بریم.
در مورد بازسازی خانه‌های آسیب‌دیده باید گفت، بنیاد مسکن کار بازسازی را شروع کرده است. البته اعتبارات بنیاد مسکن هنوز ابلاغ نشده و از محل اعتبارات داخلی خودش پروژه‌های بازسازی را آغاز کرده است. در حال حاضر، بازسازی 400 باب خانه آغاز شده و صندوق بیمه حوادث طبیعی یک سری از خسارت‌ها را از محل قبوض برق به آنها پرداخت می‌کند.
وی ادامه داد: به هر حال اینجا منطقه خاصی است و بارندگی 270 میلی‌متر در چند ساعت بسیار سنگین و حتی غیرقابل باور و طی سال‌های گذشته تقریباً کم سابقه بوده است. همچنین سامانه‌های بارشی در این منطقه نیز شرایط خاصی دارند. در اینجا به‌دلیل اینکه شرایط برای بارش مهیاست، ما شاهد طوفان‌های حاره‌ای و پدیده‌هایی به نام چرخنده‌ها هستیم که روی دریا شکل می‌گیرند و باعث بارش باران در ساحل می‌شوند. البته در این منطقه طی سال‌های 97 و 98 و 1400 و همین زمستان سال گذشته نیز شاهد بارش‌های سنگین و در اسفندماه وقوع سیل بودیم زیرا این بار سامانه بارشی تقویت شده بود که با بارش‌های به مراتب سنگین‌تر همراه شد. البته مردم این منطقه با شرایط بارندگی آشنا هستند و به اعتقاد من اگر زیرساخت‌ها در این منطقه مناسب‌سازی شوند و آنها را تقویت کنیم به طور حتم کمتر از این آسیب خواهیم دید.