زنــدگی‌هایـی که با نسـخه رمـــالان تبــــاه می‌شـــود
گروه حوادث-نیلوفر منصوری/حکایت رمال‌ها و فالگیران، با تمام اعجابشان، عجیب‌تر از آن نیست که در همین روزگار ما زنان و مردانی پیدا می شوند که آینده خود یا حل مشکلاتشان را در ته فنجان قهوه و چای یا در لابلای چند کارت جست‌و‌جو می‌کنند.
هر چند برخی برای سرگرمی و تفریح به فالگیر مراجعه می‌کنند، اما در این میان برخی نیز چنان مسخ القائات رمالان و فالگیران می‌شوند که باور می‌کنند با طلسم و جادو می‌توانند سرنوشت را به نفع خود تغییر دهند و در این مسیر هزینه‌های مالی و حتی زیان‌های جبران‌ناپذیری به خود و خانواده‌شان تحمیل می‌کنند. برخی نیز وقتی به خود می‌آیند که دیگر خیلی دیر شده و پایشان به یک پرونده جنایی باز شده است.
نمونه این پرونده‌ها را نیز می‌توان در صفحات حوادث روزنامه‌ها دید؛ نوعروسی که از دست رفتارهای شوهر پولدارش خسته شده و به دنبال راهی برای بهتر شدن زندگی‌اش بود با نسخه خونین مرد رمال جان شوهرش را گرفت و روانه زندان شد. یا زن جوانی که از نسخه‌های پزشکان برای بچه‌دار شدن ناامید شده بود به امید نتیجه‌بخش بودن نسخه رمالان این بار قدم در راهی گذاشت که دیگر حتی روی بازگشت به خانه‌اش را نیز نداشت. با اینکه سال‌هاست کارشناسان و مقامات قضایی و انتظامی نسبت به خطرات و آسیب‌های مراجعه به رمالان و فالگیران به مردم هشدار داده‌اند اما هنوز هم شاهد وقوع آسیب‌ها و جرایمی هستیم که از سوی این افراد خانواده‌ها را تهدید می‌کند و در سال‌های اخیر نیز با کوچ به فضای مجازی شیوه عملکردشان را تغییر داده‌اند.
رمالان مجازی در دسترس‌تر از همیشه
در گذشته‌های نه چندان دور برای جست‌و‌جوی رمال‌ها و فالگیران باید پس از کلی پرس‌و‌جو راهی محله‌هایی قدیمی و خانه‌هایی با شکل و شمایل رعب‌انگیز می‌شدی، اما حالا به لطف پیشرفت علم و گسترش فضای مجازی رمالان نیز به‌روز شده‌اند و کسب‌وکارشان را به فضای پرمخاطب مجازی برده‌اند تا بتوانند راحت‌تر مشتریان‌شان را سرکیسه کرده و نقشه‌های مجرمانه‌شان را اجرا کنند. کافی است نگاهی به صفحات شبکه‌های اجتماعی بیندازیم تا با تبلیغات گسترده فالگیرها در قالب کف‌بینی، طالع‌بینی، ستاره‌شناسی و... روبه‌رو شویم؛ صفحاتی که تعداد دنبال‌کنندگانش نشان از استقبال بخشی از مردم از خرافه‌پرستی دارد.
مریم یوسفی، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس اجتماعی درباره این موضوع به «ایران» می‌گوید: زمانی که افراد در شرایط نامطلوب روانی و اجتماعی باشند و به اهداف خود نرسند بازار افرادی که مدعی داشتن قدرت ماورایی برای حل مشکلات مردم هستند، رونق می‌گیرد و عده‌ای نیز به وعده‌های پوچ این افراد دل خوش کرده و برخی نیز قربانی تبهکاری و کلاهبرداری این سودجویان می‌شوند. فضای اینستاگرام و تبلیغات گسترده آن و همچنین، سفارش‌های اطرافیان و دوستان در سوق دادن به سمت رمال‌ها بی‌تأثیر نیست؛ همان‌هایی که برای بخت‌گشایی و ازدواج، فرزندآوری، حل مشکلات معیشتی و اقتصادی و یافتن شغل مدام تبلیغ می‌کنند.
این استاد دانشگاه معتقد است که حضور این افراد در اینستاگرام و فضای مجازی بشدت زیاد است و فالوئرهای چندهزارتایی دارند و مدام به فکر پرکردن جیب خودشان هستند. افراد ابتدا برای تفنن و دلخوشی سراغ فالگیرها می‌روند اما کم‌کم کار به رمالی و جادوگری می‌رسد و در یک چشم برهم زدن اساس و بنیان یک خانواده از هم می‌پاشد. به طور معمول افراد شکست‌خورده به لحاظ روحی، عاطفی و اقتصادی به هر دری می‌زنند تا مشکلاتشان را حل کنند. این‌گونه می‌شود که در پس همه این ماجراها، کلاهبرداری‌های کلان و جنایات باورنکردنی رخ می‌دهد.
پیامدهای گرایش به فالگیری و خرافه‌پرستی
هر چند نمی‌توان منکر پیشگویی و رمالی برخی افراد بر اساس علم نجوم و ستاره‌شناسی و برخی موارد دیگر شد، اما بی‌تردید هرکسی دارای این علم نیست و اغلب رمالان و فالگیران به دنبال ترفندی برای سرکیسه کردن مردم هستند. این استاد دانشگاه می‌گوید: این فعالیت در همه جای جهان وجود دارد، اما در کشور ما این موضوع بسیار گسترده‌تر و در اغلب خانواده‌های ایرانی رایج شده است.
بالارفتن فرهنگ، سواد، اعتقادات و آگاهی‌های دینی و دانش و سواد رسانه‌ای مردم در کاهش رغبت به این موضوع تأثیر بسیاری دارد.
بالا بردن سطح آگاهی و تعلیمات دینی موجب می‌شود که افراد از اعتقادات مذهبی خود فاصله نگیرند زیرا ارزش قائل شدن به قدرت دیگری به موازات قدرت الهی، نه تنها مشکلات را حل نمی‌کند بلکه به افزون شدن مشکلات نیز می‌افزاید.
آیا فالگیری جرم است؟
شاید فالگیری در قانون جرم نباشد اما وقتی یک فالگیر و رمال با پیچیدن نسخه‌های مجرمانه و جنایتکارانه باعث شود فردی دست به قتل و جنایت بزند یا با تعرض به مشتریانش و آزار و اذیت آنها مرتکب جرایم کیفری شود بی‌تردید مجازات قانونی در انتظارش خواهد بود.
حسین میرمحمد صادقی، استاد تمام دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی در این زمینه به «ایران» می‌گوید: قانونگذار برای نخستین بار در کشورمان در سال ۱۳۲۴ مجبور به وضع قوانینی برای برخورد با این دست اقدامات شد و در بند ۱۸ ماده ۳ آیین‌نامه امور خلافی به‌صراحت تأکید کرد «کسانی که رمالی، جفر، تعبیر خواب، کف‌بینی، افسونگری، جادوگری، جن‌گیری، فالگیری، پیشگویی، چله‌نشینی، بخت‌گشایی و امثال آنها را وسیله معرکه یا دوره‌گردی قرار دهند یا با باز کردن دکان یا خانه اعمال مزبور را پیشه و وسیله کسب و استفاده خود قرار دهند مجازاتی اعم از حبس و جزای نقدی برای آنها پیش‌بینی شده است.»
او می‌افزاید: هر چند در حال حاضر این قانون منسوخ شده و قابلیت استناد ندارد و نفس فالگیری نیز [فی نفسه] مجرمانه نیست؛ اما فعالیت‌هایی که با تقلب، فریب، کلاهبرداری و جنایت همراه باشد، طبق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری مصوب 1367 تحت عنوان کلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع محاکمه و مجازات دارد. به عبارتی با توجه به قوانین موجود، اگر تقلب و حیله‌ای در آن به کار رود و پولی تحصیل شود که از مصادیق کلاهبرداری است یا اگر در آن حد نیست از مصادیق تحصیل مال از راه نامشروع است که هر دو در ماده 1 و 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری انجام می‌شود.
میرمحمد صادقی، در این زمینه پیشنهادی هم دارد: می‌توان برای این اعمال که این روزها شاهد گسترش آن هستیم بار دیگر قانونگذار جرایم خاصی را پیش‌بینی کند تا لازم نباشد به عناوینی مثل کلاهبرداری یا تحصیل مال از راه نامشروع متوسل شد.
