محمد محبی
معاون مدیرکل دفتر پیشگیری از قاچاق فرآورده‌های نفتی ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز کشور

یکی از مهم‌ترین موضوعات در زمینه مبارزه با قاچاق فرآورده‌های نفتی با توجه به حجم و ارزش سوخت، اجرای برنامه‌های مهم در دولت سیزدهم جهت برخورد با سرشبکه‌های قاچاق و سر منشأ‌هایی بوده که باعث بروز این تخلفات در حوزه سوخت می‌شود.
کارگروه ملی پیمایش کشور با محوریت شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی مسئولیت رصد و کنترل این موضوعات را برعهده دارد که در این راستا، ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق سوخت نیز با بهره‌گیری از توان دستگاه‌های دست‌اندرکار، اقداماتی از طریق همین کارگروه به سرانجام رساند و از برکات این مصوبات بتواند استفاده کند.
براساس گزارش‌ها، روزانه 65 میلیون لیتر فرآورده از کل فرآورده‌هایی که در کشور به صورت روزانه در حوزه نفت و گاز مصرف می‌شود، مربوط به حوزه حمل و نقل است که این حمل و نقل در دو حوزه درون و برون‌شهری استفاده می‌‌شود.
براساس پرونده‌ها و کشفیاتی که در این حوزه وجود داشته و اعترافات متهمان، رقم قابل توجهی توسط بارنامه‌های صوری و باربرگ‌های صوری، عملکرد غیرواقعی برای ناوگان شارژ می‌‌شود و این امر منجر به تخصیص فرآورده و شارژ کارت‌های هوشمند سوخت می‌‌شود.
این کارت‌های هوشمند سوخت غیرمتعارف توسط عملکرد غیرمتعارف شارژ شده و عموماً در استان‌های مرزی کشور که میل به قاچاق در آنجا بسیار بالاست با توجه به بالا بودن نرخ فرآورده در کشورهای همسایه، مورد استفاده قرار می‌گرفت و این سوخت‌ها در جایگاه‌های سوخت تخلیه می‌‌شد.
با رصد‌هایی که انجام شد عمده این استان‌ها کرمان، سیستان و بلوچستان و هرمزگان بودند که رصد و پایش این کارت‌ها توسط یک کارگروه صورت گرفت.
در اولین مرحله 6 هزار کارت سوخت متخلف شناسایی شد و با توجه به دستور مقام قضایی، دستور انسداد کارت‌ها نیز صادر شد. در مرحله بعدی، استفاده از ظرفیت سامانه‌های در اختیار بود که مجموعه سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای پای کار آمد و اقدامات مؤثری انجام داد و توانست با سامانه در اختیار مبدأ، مسیر و مقصد بارهای کشور در 6 ماه گذشته یعنی از شهریورماه تا امروز رصد شد، 165 هزار بارنامه صوری شناسایی شده و از 78 میلیون لیتر فرآورده‌هایی که باید در همین کارت‌ها شارژ می‌‌شد جلوگیری شده که این اقدام، یک اقدام پیشگیرانه بود و این امر برای صحت عملکرد ناوگان موفقیت خوبی بود. گام بعدی، شناسایی شرکت‌های متخلفی بود که اقدام به صدور این بارنامه‌ها کردند و با پیگیری دستگاه متولی از جمله سازمان راهداری بالغ بر 200 شرکت متخلف در این زمینه شناسایی شد و با استفاده از ظرفیت کارگروهایی که در سازمان راهداری با تخلفات این شرکت‌ها برخورد می‌‌کنند، اقدامات قضایی علیه این شرکت‌ها توسط کمیسیون‌های مبارزه با قاچاق در سطح استان‌ها صورت گرفت.
در ادامه اقدامات صورت گرفته برای رصد و پایش و تخصیص واقعی فرآورده می‌‌توان به سوختگیری در مسیر اشاره کرد که سند آن نوشته شده و اقدامات نهایی آن را طی کرده و در یکی از استان‌های کشور به صورت پایلوت مقدمات خود را می‌‌گذراند و نواقص آن برطرف می‌‌شود که بعد به صورت کشوری اجرایی شود.
این طرح به گونه‌ای است که با گرفتن بارنامه و حرکت ناوگان در مسیر، تخصیص سوخت در مسیر صورت می‌‌گیرد و به هر میزان که ناوگان حرکت کند، به همان میزان تخصیص فرآورده صورت می‌‌گیرد و بعضاً فعالان ناوگان به مشکلاتی اشاره می‌‌کنند که با اجرای این طرح مرتفع خواهد شد.
گام بعدی، در حوزه شناسایی ناوگان اسقاطی و حذف کارت سوخت آنها از چرخه سوختگیری با راه‌اندازی سامانه برخط صورت گرفته حائز اهمیت است که براساس ظرفیت قانونی ماده 48 بیمه، از فعالیت ناوگانی که فاقد بیمه‌نامه شخص ثالث هستد، جلوگیری می‌‌شود.
سعی شده برای رصد ناوگان درون شهری و صدور باربرگ‌های صوری که اشاره شد، اقدامات مؤثری صورت ‌‌گیرد که در استان‌های هدف از جمله در سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان با ابلاغ طرح بلوکی‌بندی و پروانه‌هایی که توسط شهرداری‌ها صادر می‌‌شود متناسب با جمعیت و میزان عملکرد آن استان باید صورت بگیرد به استان ابلاغ شده و مجموعه سازمان شهرداری‌های کشور مکلف به اجرای آن شده که اقدامات اولیه در حال انجام است.