بازار بین المللی برای فرش ایرانی احیا می شود؟
سرنخی برای باز کردن یک گره
زیست‌بوم - چرا ایرانی‌ها به «آیفون» به‌عنوان یک کالای سرمایه‌ای نگاه می‌کنند، اما چنین نگاهی به فرش ایرانی که برندی جهانی است، ندارند؟ این پرسش مهم یکی از دلایل برگزاری رویدادی به نام «سرنخ» در موزه فرش ایران است. سرنخی که به گفته برگزارکنندگان آن، به دنبال باز کردن گره احیای بازار بین‌المللی از دست رفته فرش ایرانی به‌عنوان بزرگترین صنایع دستی کشور است. در نخستین رویداد ملی گفت‌و‌گوی فرش دستباف ایرانی قرار است هنرمندان، صاحبنظران و تولیدکنندگان حوزه فرش گردهم آیند تا با بررسی نقادانه فرش‌های هنری ایران به ضعف‌ها و آسیب‌های این حوزه بپردازند. آنطور که محمدرضا رشتی‌زاده مدیر مرجع صدور شناسنامه فرش دستباف آمار می‌دهد، آن روزها که تجار ایرانی در بازار جهانی حضور حداکثری داشتند، درآمد جهانی از فروش فرش 4 میلیارد دلار بود. الان این تجارت به دو میلیارد تومان رسیده است. سهم تجار ایرانی هم از فرش 50 میلیون دلار است. به اعتقاد او این عدد نشان می‌دهد هیچ کشوری نتوانسته است جای خالی ایران را در بازار جهان پر کند، ما خود را از بازار بین‌المللی خارج کرده‌ایم، اما کشورهایی چون هند و پاکستان بازار خود را حفظ کرده و فرش ایرانی را هم به نام خود می‌فروشند. او و محمدجواد اینانلو مدیر موزه فرش ایران، راهکار بازیابی و احیای بازار ایران را در بیان داستان‌های فراموش‌شده فرش ایرانی می‌دانند. آنچه در ذهن بافنده فرش باقی می‌ماند و رسانه‌ای نمی‌شود تا ارزش افزوده فرش ایرانی در بازارهای جهانی شود.
بررسی 9 اثر فاخر
همین دلیل را هم بهانه‌ای برای بررسی 9 فرش فاخر دستباف ایرانی در رویداد سرنخ می‌دانند. نخستین رویداد ملی گفت‌و‌گوی فرش دستباف ایرانی به گفته اینانلو از ۷ تا ۱۰ خرداد در حال برگزاری است. در این رویداد، فرش جنگ و صلح، اثری از امین عسلی، رؤیای پرندگان، اثری از مسعود محمدبیگی، عبادت شبانه اثری از سینا ایران‌نژاد، رهایی کاری از هادی پورجهان، افسانه دلدار نقشی از علی بردبار، اتاق موسیقی عالی‌قاپو هنربافتی از سعدی حکیم، تشعیر کاری از محمد مهدی حقیقی، فرش علی‌اکبر صادقی از امیرحسین حقیقی و فرش ستاره قرمز از علیرضا حقیقی به بحث و گفت‌و‌گوی آزاد گذاشته می‌شود.
به نام هند به کام پاکستان
محمدرضا رشتی‌زاده می‌گوید: متأسفانه در بازارهای جهانی فرش‌های ما به عقب رفته و فرش‌های هندی و پاکستانی بازار را در دست گرفته‌اند. او گشودن گره کار را در معرفی هنرمندان ایرانی به دنیا می‌داند و اعتقاد دارد جایی بهتر از موزه فرش نمی‌تواند سکوی معرفی هنر و هنرمند فرشباف ایرانی باشد.
این هنرمند اعتقاد دارد برای آنکه بازار فرش ایرانی جایگزین آیفون شود، باید درباره ریشه فرشبافی صحبت کرد. سبک ایرانی زندگی ایرانی را به یاد آورد. نقشی که قالی و فرش ایرانی در جمع کردن خانواده ایرانی دارد را یادآوری کرد.
رشتی‌زاده می‌گوید: «ما در گذشته روی فرش زندگی می‌کردیم. اعتقاد دارم انرژی‌هایی در فرش نهفته است که خاطرات یک خانواده را ضبط می‌کند.» او معتقد است جایگزینی زندگی صنعتی به جای زندگی سنتی ایرانی باعث شد تا به جای خانواده و جمع، فرد اهمیت پیدا کند. جمع خانواده کوچک شود، چون به نفع فروش جهان صنعتی است.
جلوگیری از یک حراج
او فراموشی داستان‌هایی را که به بافت یک فرش منجر می‌شود باعث کاهش ارزش قیمت فرش ایرانی در اروپا می‌داند و به تبلیغ فرش ایرانی در بازارهای اروپا اشاره می‌کند و می‌گوید: «در تبلیغ فرش ایرانی نوشته‌اند یک فرش با 50 درصد تخفیف بخر سه تا فرش ببر.»
او حراج فرش ایرانی را نشانه فراموشی روایت‌های فراموش شده در تار و پود فرش ایرانی می‌داند و اعتقاد دارد وقتی فرشی 100 سال عمر می‌کند باید خریدار آن هم قیمت یکصد سال را بپردازد نه 5 سال را.
شناسنامه فرش ایرانی
زهرا شوندی، مدیر اجرایی مرکز جامع صدور شناسنامه فرش دستباف هم صدور شناسنامه برای فرش ایرانی با ذکر تمام جزئیات را راهی برای افزایش ارزش افزوده فرش می‌داند که باعث می‌شود خریدار از فرشی که خریده است لذت ببرد.
او به صدور ۱۰ هزار شناسنامه فرش اشاره می‌کند و معتقد است که این شناسنامه باعث می‌شود تا خریدار خارجی با اطمینان بیشتری فرش ایرانی را بخرد. به گفته شوندی، 9 هنرمند شرکت‌کننده در این رویداد مؤلف هستند و هیچ‌یک از طرح‌ها کپی نشده است. شوندی شفافیت درباره فرش و انتشار اطلاعات را گام مهمی برای بازیابی ارزش و منزلت فرش ایرانی می‌داند.
یک تابلو فراموش شده
مدیر موزه فرش ایران هم اعتقاد دارد فرش نه یک کالای خانگی صرف است نه یک اثر هنری. او فرش کرمان را مثال می‌زند و می‌گوید چرا فرش کرمان آوازه دارد؟ چون گاهی در یک فرش 27 هنر به کار می‌رود. او معتقد است تنها یک نگاه دقیق به رنگرزی فرش ایرانی، پاسخ کاملی به این سؤال می‌دهد.
اینانلو با یادآوری این نکته که تاریخ فرشبافی در اختیار ایران و کشور ما مرجع فرش دنیاست یکی از کارهای مهم موزه فرش، به‌عنوان غنی‌ترین موزه فرش دنیا را شناسایی فرش‌هایی می‌داند که این قابلیت را دارند که تا ۵۰ سال آینده به موزه بیایند.
او می‌گوید: یکی از دغدغه‌های موزه فرش، آینده فرش ایرانی با توجه به پیشینه و قدمت غنی آن است. به‌طوری‌که از یک‌سو وظیفه ذاتی موزه فرش نگهداری و حفاظت درست گنجینه‌ای از فرش‌های ایرانی است که در اختیار دارد و از سوی دیگر، شناسایی فرش‌های هنری هستندکه توسط هنرمندان تولید می‌شوند و بدون شناسایی و ارزیابی سر از کشورهایی مثل هند و پاکستان در‌می‌آورند و با کپی به تولید انبوه می‌رسند.
او یکی از گام‌های مهم برای جمع‌آوری فرش‌های مورد نظر را برگزاری سلسله رویدادهایی چون رویداد سرنخ می‌داند.