نرگس عاشوری
خبرنگار

«همه صنف دارند و براحتی می‌توانند شکایت کنند؛ تنها ما دزدها صنف نداریم وگرنه می‌توانستیم شکایت کنیم» نقل قول شخصیت داود (هومن برق‌نورد) در سریال «دزد و پلیس» سعید آقاخانی روزگاری مؤلفه‌ای تکرار شونده در میان صحبت سازندگان آثار سینمایی و تلویزیونی بود؛ نکته‌ای که سال‌ها پیش حتی در دیدارهای صمیمانه رهبر معظم انقلاب با نخبگان هم مطرح شد. سیروس مقدم با گلایه از برخوردهای سلبی در شوخی با اصناف، نقل قولی مشابه همین دیالوگ را مطرح می‌کند و رهبری در پاسخ نکته قابل تأملی را بیان می‌کنند:‌ «من معتقدم باید شوخی کنید. من به پلیس هم گفتم. چند سال پیش سریالی یا فیلمی بود که نیروی انتظامی [به آن] اعتراض کرده بود. بهشان گفتم بی‌خود اعتراض می‌کنید. به آقایان علما هم سر آن قضیه فیلم «مارمولک» که تبریزی ساخته بود، گفتم که شما به جای اینکه اعتراض کنید، استقبال کنید. بگویید دستت درد نکند که نشان دادی آدم‌هایی لباس ما را به ناحق می‌پوشند.»

فهرست بلند بالای معترضان صنفی
اگر قرار باشد فهرستی از اعتراض اصناف و نهادهای دولتی به محتوای فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی با محور شائبه توهین به اصناف تهیه‌کنیم به لیستی بلندبالا از آثاری می‌رسیم که عموماً پربیننده بوده و جزو آثار پرمخاطب هستند و در این میان آثار طنز هم در صدر قرار دارند. در فهرست معترضان هم کادر درمان و جامعه پزشکی صدرنشین است. پس از ماجرای پر حرف و حدیث بازخورد پرستاران به تصویر یک پرستار زن در «شوکران»، جنجالی‌ترین این دست اعتراض‌ها در مدیوم تلویزیون «در حاشیه» مهران مدیری بود که با انتقاد پزشکان و وکلا متوقف شد. اعتراض پرستاران به سریال «بچه‌های نسبتاً بد» و‌ دیالوگی در «باغ مظفر» مهران مدیری، اعتراض وکلا به نقش آقای سرابی در «روز فرشته» بهروز افخمی، اعتراض جامعه پزشکی به مسائل فنی در سریال «اغماء» سیروس مقدم و «حلقه سبز» ابراهیم حاتمی‌کیا، انتقاد قضات به دیالوگی در «به کجا چنین شتابان» ابوالقاسم طالبی، اعتراض نیروی انتظامی به «آژانس شیشه‌ای» ابراهیم حاتمی‌کیا، انتقاد برخی چهره‌های فوتبالی به سریال «پژمان» سروش صحت، بیانیه دبیر اتحادیه بارفروشان علیه «ستایش» سعید سلطانی و «زمانه» حسن فتحی، اعتراض پزشکی قانونی به «ساختمان 85» مهدی فخیم‌زاده، اعتراض کارمندان اداره ثبت احوال به سریال «مرد هزار چهره» در کنار اعتراض‌های قومیتی همچون «سرزمین کهن» و «شهریار» کمال تبریزی که با جرح و تعدیل و اصلاح همراه شد و... نمونه‌های آشنایی است که می‌توان به این سیاهه اضافه کرد.

از «شوکران» تا «افعی تهران»
 بیش از 23 سال از روزی که پرستاران در اعتراض به فیلم «شوکران» بهروز افخمی مقابل وزارت ارشاد تحصن کردند، گذشته و در همچنان بر همان پاشنه می‌چرخد. این بار به جای اتحادیه‌ها و انجمن‌های صنفی مربوط به معلمان، آموزش و پرورش نسبت به «افعی تهران» اعتراض کرده و مدیرکل حقوقی، املاک و معاضدت قضایی وزارت آموزش و پرورش از شکایت و اعلام جرم رسمی آموزش و پرورش علیه دست اندرکاران این سریال خبر داده است. انتقاد این سازمان به سکانسی است که آرمان بیانی (پیمان معادی) پس از یادآوری ضرب و شتم ناظم دوران مدرسه‌اش، خطاب به ناظم قدیمی خود می‌گوید «چطوره که من به جای اون همه کتکی که زدی به بچه‌های مردم، من یک دونه بزنم به صورتت» و در ادامه به جای این اقدام تلافی جویانه، او را کنار اتوبان رها می‌کند. امید رضاوند، مدیرکل حقوقی، املاک و معاضدت قضایی وزارت آموزش و پرورش در واکنش به این سکانس با اشاره به شأن و جایگاه رفیع و والای معلم در جامعه، گفته «نسبت به این قشر فرهیخته، توهین و اهانت و هتک حرمتی صورت گرفته که این رفتار ناشایست موجب جریحه‌دار شدن احساسات عمومی جامعه بویژه فرهنگیان شده است.» و در ادامه خواستار توقف پخش سریال و برخورد قانونی با سازندگان آن شده است.

توهین به ناظم مدرسه آرمان بیانی یا توهین به صنف معلمان
قداست شغل، بختک ساخت آثار نمایشی شده است. سال‌هاست سازندگان آثار در برخورد با اعتراض‌های مشابه از جنبه‌های دراماتیک و شخصیت‌پردازی می‌گویند و تأکید دارند که برای پرداخت شخصیت ناگزیرند برای او شغل و جغرافیا تعیین کنند. کارشناسان سینمایی درباره مختصات جهان نمایش می‌نویسند و بر این موضوع تأکید دارند که شخصیت اصلی فیلم الگوی رفتاری نیست ضمن آنکه هر شخصیتی در هر صنف نماینده آن صنف نیست و قرار نیست رفتار او به همه افراد صنف تعمیم داده شود. با وجود این همچنان با بازنمایی شمایل متفاوت از هر شغلی، ضعف شخصیت به حساب کل آن صنف گذاشته می‌شود و بیانیه‌ها و شکایات از سوی اصناف صادر می‌شود. توهین به مقام معلم البته که نابخشودنی است و ممکن است برخی از فرهنگیان و خیلی از مخاطبان عادی از سکانس مواجهه آرمان بیانی با معلم سابق‌اش آزرده خاطر باشند و آن را نپسندند اما طبق اذعان کارشناسان این صحنه واجد توهین به معلمان نبوده، ناظم خشن مدرسه نماینده صنف معلمان نیست، رفتار خشن ناظم مدرسه در دهه 50 روایت می‌شود و نباید از بازنمایی رفتار غلط آن دوران هراسی داشت. ضمن اینکه طبق نظر کارشناسان حقوقی اساساً توهین به یک صنف جرم محسوب نمی‌شود و در این سریال نسبت به شخصیت حقیقی هم افترایی صورت نگرفته که نسبت به آن اعلام جرم شده و طبق موازین قانونی برخورد شود.

اقدام ایجابی جایگزین تهدید و توقیف
تصویر علی نصیریان در «جاده‌های سرد» مسعود جعفری‌جوزانی، بیژن امکانیان در «دبیرستان» اکبر صادقی، خسرو شکیبایی در «رابطه» و هما روستا در «پرنده کوچک خوشبختی» پوران درخشنده، جواد عزتی در «خورشید» مجید مجیدی و... تنها نمونه‌هایی از فهرست قابل توجه آثار سینمایی است که می‌توان به عنوان تصاویر ماندگار از تأثیر و مقام والای معلمان در تاریخ سینمای ایران از آن یاد کرد. اگر در سال‌های اخیر روند اضافه شدن نمونه‌های درخشان به این فهرست کندتر شده بهتر نیست سازمان آموزش و پرورش به خاطر ماهیت آموزشی و رسالتی که در جهت تعلیم و تعلم دارد، جهت تکریم مقام معلم و بازنمایی اثرگذاری این قشر بر سرنوشت نسل دانش‌آموزان در آثار سینمایی پیش قدم شده و در این زمینه همکاری داشته باشد؟ اقدامی که با توجه به اهمیت آموزش و دغدغه فیلمسازان در این زمینه به طور حتم با استقبال فیلمسازان دلسوز همراه خواهد بود.