دکتر ابراهیم متقی
رئیس دانشکده حقوق و علوم‌سیاسی دانشگاه تهران

 در دورانی به سر می‌بریم که «عدالت» از عمده‌ترین چالش‌های اجتماعی جامعه امریکاست. از سال‌های ۱۹۹۰ به بعد و بویژه در قرن ۲۱، مفهوم «عدالت» از حوزه اقتصادی وارد عرصه هویتی شد و حتی نظریه‌پردازان بزرگ امریکا به این مسأله اشاره کردند که در ساختار دولت رفاه «عدالت سیاسی» و «عدالت بین‌المللی» زیرپا گذاشته شده است. بتدریج ادبیات جدید انتقادی در امریکا شکل گرفت که ماهیت هویتی داشت و نوعی ضدامریکاگرایی در ساخت اجتماعی این کشور ظهور پیدا کرد که به شکل‌گیری یکسری جنبش‌های اجتماعی منجر شد. از جمله همین جنبشی که این روزها در دانشگاه‌های امریکا شکل گرفته است که سیاست‌های امریکا در حمایت از اسرائیل را زیر سؤال می‌برد که می‌توان آن را بقایای جنبش وال‌استریت خواند. این همان نسل Z امریکایی است که نگاه انتقادی به نسل X دارد و با قالب‌های ساختارشکنانه، پدیده‌ای را شکل داده است که مقام معظم رهبری آن را تحت عنوان «بسیج لندن» تفسیر کرده‌اند. این رویش جدیدی است که به جمهوری اسلامی هم ربطی ندارد.
 
 نقطه عطفی در شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی
اکنون شاهد نقطه عطف در شکل‌گیری جنبش‌های اجتماعی هستیم. همان‌طور که مقاومت فلسطین یک نقطه عطف تاکتیکی را ایجاد کرد، یک نقطه عطف اجتماعی هم در جهان غرب ایجاد شده است که اگرچه طرفدار جمهوری اسلامی نیستند اما طرفدار اندیشه عدالت‌گرایانه ضد ظلم جمهوری اسلامی هستند. به همین دلیل، معتقدم باید آنها را در بستر ذهنی و گفتمانی خودشان خوانش کرد. جنبش‌های اجتماعی جدید، جنبش‌های هم‌تکمیل هستند؛ یعنی همراستای یکدیگر در چهارچوب عدالت قرار دارند و جنبش عدالت‌گرایی که اکنون در آن فضا شکل گرفته به لحاظ انگاره و ذهنیت شباهتی با ما ندارد.
 
ظهور جنبش های عدالت گرا
اکنون جهانی مبتنی بر بحران ایجاد شده که صرفاً مقاومت در خاورمیانه و مقاومت از سوی ایران را شامل نمی‌شود؛ بلکه این مقاومت، جهانی شده است. جهانی شدن مقاومت به این معناست که ساختار سیاسی اجتماعی و اقتصادی ایالات متحده معیوب است و تا زمانی که این ساختارهای معیوب وجود داشته باشد جنبش‌های معطوف به عدالت اجتناب‌ناپذیرند. امروز مهم‌ترین مسأله برای ما تداوم روح حاکم بر جنبش‌های جدید اجتماعی ضدساختار است. این جنبش‌ها در واکنش به ساخت اجتماعی- سیاسی خودشان و ساختار نظام بین‌الملل شکل گرفته‌اند.
ما در عصر جنبش‌های اجتماعی جدید هستیم که ماهیت «عدالت‌گرایی» از ویژگی‌های بارز این جنبش‌های اجتماعی جدید است و هر جامعه‌ای متناسب با قالب‌های فرهنگی – ایدئولوژیک خود این جنبش‌های اجتماعی را در فضای عدالت‌گرایی بازتولید می‌کند.
مکتوب های حاضر، متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی پروفسور اسکندر و دکتر متقی است که در هم‌اندیشی علمی «ابعاد فرهنگی و اجتماعی عملیات وعده صادق و اعتراضات دانشگاهی ایالات متحده» در محل پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ارائه شده است.