هجوم چندین آفت به جنگل‌های زاگرسی لرستان
رشد بلوط‌ها متوقف می‌شود؟
یاسمن صادق‌شیرازی
خبرنگار
15 سال سم‌پاشی جنگل‌های زاگرسی لرستان جواب نداد. این روزها طغیان آفت‌های پروانه‌ای، در حالی در جنگل‌های بلوط شدت گرفته که کارشناسان سال‌هاست نسبت به افزایش وسعت آلودگی حشرات جوانه‌خوار و برگ‌خوار هشدار داده‌اند. از دورود تا قارون، از تالاب ازگن تا گورکش و منطقه حفاظت شده سفیدکوه (چگنی و سرمرغ) و از منطقه دره سید از توابع معمولان و منطقه گریت روستای برگ نجف از دره اناران گرفته تا سپید دشت و از قلعه نر تا حومه جنوبی روستای پیرامام (شول‌آباد)، همگی درگیر آفات شده‌اند. امسال رشد طولی و عرضی درختان بیشتری متوقف می‌شود. کارشناسان به دلیل صعب‌العبور بودن دره‌ها و کوه‌های لرستان، نمی‌توانند همین سم‌پاشی کم‌اثر را هم انجام دهند. جنگل‌های لرستان نیاز به پهپاد دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند این طغیان می‌تواند جنگل‌های زاگرسی را رو به زوال ببرد، تا جایی که مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان از وضعیت خطرناک طغیان آفت برگ‌خوار بلوط در این استان خبر می‌دهد و تأکید می‌کند این اتفاق حاصل فشارهای کشاورزی، سم‌پاشی و در نتیجه از بین رفتن شکارگرهای طبیعی آفات جنگل است. دخالت‌های انسان باعث شده دیگر جنگل نتواند خود را برابر آفات همیشگی ترمیم کند. برای همین حسین میرزایی خواستار تشکیل کارگروهی ملی می‌شود، چون به دلیل پیوستگی جنگل‌های زاگرس، این آفت دامن بلوط‌های دیگر استان‌ها را هم می‌گیرد. او اگرچه آماری از میزان آلودگی این استان ارائه نمی‌کند اما می‌گوید میزان درگیری بسیار شدیدتر از سالهای قبل است. این در حالی است که مجید توکلی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به نقل از بعضی کارشناسان، حجم خسارات را حدود 100 هزار هکتار برآورد می‌کند و معتقد است راهکارهای قدیمی دیگر جوابگوی این حجم از آلودگی نیست و باید چاره جدی‌تری برای نجات درختان زاگرسی اندیشیده شود.
لزوم تشکیل کارگروه
جنگل‌های زاگرسی از شمال‌غربی کشور آغاز می‌شود و با گذر از استان‌های مرزی تا جنوب فارس امتداد می‌یابد. میرزایی این آفات را مسری می‌داند و تأکید می‌کند: اگر این آفت بلای جان یک محدوده از جنگل‌های زاگرسی شود، دامن همه را خواهد گرفت. در حال حاضر گستردگی این آفت در استان لرستان بسیار بالاست و به علت پیوستگی شدید جنگل‌های زاگرسی پیشنهاد می‌شود برای کنترل آن کارگروهی ملی تشکیل شود.مدیر کل منابع طبیعی استان معتقد است: آفت جوانه‌خوار بلوط جزو آفت‌هایی است که هر ساله زاگرس را در فصل بهار تهدید می‌کند. امسال وضعیت خطرناک‌تر از همیشه است. در کارگروه گیاه‌پزشکی امسال هم اتفاق‌نظر بر استفاده از محلول‌پاشی و استفاده از محلول BT بود که مضرات کمتری برای جنگل دارد. این کار در جنگل‌های زاگرسی لرستان در حال انجام است.میرزایی طغیان آفت در زاگرس را یک بحران ملی می‌داند و می‌گوید: در زمینه تجهیزات با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم. متأسفانه امکان محلول‌پاشی به نواحی صعب‌العبور را نداریم. کنترل این پدیده نیاز به تجهیزات کامل‌تری مثل پهپاد‌های سم‌پاش دارد. بنابراین لازم است مدیریت بحران و منابع طبیعی کشور برای حل این مشکل ورود کنند.او از طغیان جوانه‌خوار بلوط در سایر استان‌های کشور نیز خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: شرایط اقلیمی ما اغلب با آنها یکسان است و اغلب جنگل‌ها به صورت زنجیره‌ای درگیر آفت می‌شوند. البته مقام اول جنگل‌های زاگرسی از نظر وسعت، با یک میلیون و 200 هزار هکتار از 6 میلیون هکتار جنگل زاگرسی در 11 استان کشور به لرستان تعلق دارد. در سال گذشته نزدیک به 2 هزار هکتار از جنگل‌های زاگرسی به این آفت‌ها دچار شده‌اند. میرزایی می‌گوید: در حال ارزیابی خسارت‌های امسال هستیم. مشاهدات نشان می‌دهد کانون آلودگی بسیار وسیع‌تر از سالهای گذشته است. هرچند محلول‌پاشی می‌تواند در کنترل این آفت مؤثر واقع شود اما قطعاً نمی‌تواند به طور کامل نتیجه‌بخش باشد.
وضعیت اسفناک جنگل‌های زاگرسی
عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، وضعیت طغیان آفات جنگل‌های زاگرسی در استان را اسفناک توصیف می‌کند و می‌گوید: مسأله‌ای که اکنون جنگل‌های زاگرسی با آن درگیر است ترکیب چندین آفت جوانه‌خوار و برگ‌خوار با یکدیگر و به طور همزمان است. البته این آفت‌ها از گذشته وجود داشتند اما امسال وسعت و شدت طغیان بسیار زیاد شده است و در بعضی مناطق یک نوع طغیان انفجاری را تجربه می‌کنیم. این آفات برگ‌خوار به صورت کرم یا لارو هستند و به خانواده‌های مختلفی از پروانه‌ها تعلق دارند. پیش‌بینی می‌کنیم امسال خسارت‌ها در منطقه رویشی زاگرس به بیش از 100 هزار هکتار هم برسد که وضعیت بسیار خطرناکی برای حیات جنگل‌های زاگرسی است. امسال تقریباً اغلب درختان در مناطق آلوده دچار آفت شده‌اند و دیگر اثری از شادابی درختان زاگرسی نیست.
دکتر مجید توکلی از شوک خطرناک به جنگل‌های زاگرسی خبر می‌دهد و تأکید می‌کند: این اتفاق می‌تواند سبب پیری زودرس درختان و آغازی برای خشک شدن درختان بلوط در مناطق آلوده باشد. درختان آسیب جدی دیدند و دیگر محلول‌پاشی هم افاقه نمی‌کند. تمام جوانه‌ها، برگ‌ها و جوانه‌های بذر درختان بلوط بر اثر تهاجم آفات از بین رفته‌اند. طی سال جاری رشد طولی و قطری درختان متوقف شده و درختان آلوده، مستعد ابتلا به سایر آفات و عوامل بیماری‌زای دیگر می‌شوند. این پدیده می‌تواند زمینه زوال و خشکیدگی درختان را در آینده نه‌چندان دور فراهم کند. در حال حاضر در عرصه‌های جنگلی مجوز استفاده از سموم شیمیایی را نداریم و وابسته به نظر کارگروه گیاه‌پزشکی سازمان جنگل‌ها هستیم.
BT اثربخشی ندارد
او از نبود دانش کافی، امکانات و اعتبارات مورد نیاز برای مبارزه با این گروه از آفات انتقاد می‌کند و می‌گوید: متأسفانه فاقد نیروی متخصص آفات در جنگل‌ها هستیم. بیش از 15 سال است که در حال تکرار سم‌پاشی با محلول BT هستیم. از طرف دیگر مناطق آلوده از لحاظ توپوگرافی در محدوده دره و کوه‌های صعب‌العبور قرار دارد و نمی‌توانیم با امکاناتی نظیر تراکتور و سم‌پاش این مناطق را پوشش دهیم. وسعت و دامنه پراکنش آلودگی به حدی است که فرض کنید می‌خواهیم جلوی طغیان یک رودخانه بسیار بزرگ را با یک بیلچه بگیریم، اما این محلول درمان درد جنگل نیست. تمام درختانی که امسال به این وضعیت افتاده‌اند در سالهای گذشته با همین سم در چندین مرحله محلول‌پاشی شده بودند. بنابراین در زمینه شیوه مبارزه با آفات برگ‌خوار باید آسیب‌شناسی دقیقی صورت گیرد تا مشخص شود چرا با وجود انجام این کار دوباره درختان دچار طغیان می‌شوند؟
