پس از پیگیری دیپلماسی اقتصادی در سفر آیت‌الله رئیسی به پاکستان و سریلانکا، دیپلماسی اقتصادی روز گذشته در تهران، این بار با نگاه به آفریقا دنبال شد. روز جمعه «دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا» باهدف تقویت همکاری‌ها و شناخت دقیق ظرفیت‌ها و استعدادهای موجود در کشورهای قاره آفریقا در سالن اجلاس سران برگزار شد. نخست‌وزیر بورکینافاسو و معاون رئیس جمهور زیمبابوه، از سران آفریقایی حاضر در این اجلاس بودند. برگزارکننده اصلی این اجلاس، وزارت صمت بود، نهادی که بیش از سایر بخش‌ها وظیفه شناسایی، رصد و پیگیری زمینه‌های همکاری‌های اقتصادی را برعهده دارد. براین اساس بود که آیت‌الله رئیسی در سخنرانی خود، از این وزارتخانه خواست در مدت 3 ماه موانع موجود بر سر گسترش روابط اقتصادی با قاره آفریقا شناسایی شده و برای رفع آن به فوریت تصمیم‌گیری شود. رئیس جمهور با اشاره به ظرفیت‌های گسترده اقتصادی ایران و پیشرفت‌های کشور در 40 سال گذشته، بویژه به ساخت مجموعه سد و نیروگاه در سریلانکا اشاره کرد و خواستار گسترش روابط اقتصادی ایران، این بار با کشورهای قاره آفریقا شد. چراکه به تأکید آیت‌الله رئیسی، برخلاف غرب که به دنبال چپاول این کشورهاست، جمهوری اسلامی ایران به دنبال همکاری با این کشورها و پیشرفت آنهاست.
باوجود این، مسأله این است که به رغم ظرفیت‌های گسترده موجود در ایران و البته در قاره آفریقا و نیز تمایل سیاسی دو طرف، روابط اقتصادی ایران و آفریقا با وضع مطلوب فاصله بسیار دارد. قاره آفریقا با داشتن 18 درصد از کل جمعیت جهان که البته رو به رشد است، برخورداری از 30 درصد ذخایر طبیعی، 40 درصد طلا و 90 درصد از کروم و پلاتین جهان، در دولت گذشته عملاً نادیده گرفته شد.
این غفلت درحالی صورت گرفت که نه تنها این کشورها به لحاظ سیاسی و فرهنگی قائل به تنوع‌سازی روابط خود و گسترش مناسبات با ایران هستند، بلکه ویژگی‌هایی چون در اختیار داشتن بزرگ‌ترین منطقه آزاد تجارت قاره‌ای جهان متشکل از ۵۵ کشور، پیوستن به گروه بیست و مشترکات سیاسی و فرهنگی بویژه مقابله با سلطه جویی، این قاره را دارای مزیت‌های ویژه برای کشور مستقل و دارای ظرفیتی چون ایران می‌سازد. برپایه چنین زمینه‌هایی است که دولت سیزدهم، یکی از ظرفیت‌های گسترش دیپلماسی اقتصادی خود را، افزایش زمینه‌ها و بسترهای همکاری‌ اقتصادی ایران و آفریقا تعریف کرده است.
تفاوت نگاه ایران و غرب به آفریقا
رئیس جمهور کشورمان در سخنان خود با اشاره به نمایشگاه توانمندی‌های جمهوری اسلامی ایران در کنار این اجلاس، آن را گامی برای شناسایی ظرفیت‌های ایران برشمرد و گفت: تفاوت معناداری در نگاه جمهوری اسلامی ایران و کشورهای غربی به قاره آفریقا وجود دارد، ما به دنبال همکاری با کشورهای آفریقایی برای پیشرفت آنها هستیم، اما کشورهای غربی به گواهی تاریخ صرفاً به دنبال چپاول منابع و ثروت‌های کشورهای آفریقایی بوده و هستند.
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه به باور ما در صورت فراهم بودن بسترهای لازم، مردم کشورهای آفریقایی همانند کشورهای غربی دارای استعداد و زمینه‌های فراوانی برای پیشرفت و دستیابی به جایگاه‌های رفیع علمی و فناوری هستند، تصریح کرد: اگر چه کشورهای غربی این‌گونه تبلیغ می‌کنند که فقط خودشان توانایی دستیابی به فناوری‌های نوین را دارند، اما باور داریم که استعدادها و توانمندی‌های کشورهای آفریقایی در این زمینه به هیچ وجه کمتر از کشورهای غربی نیست.
وی، وجود معادن و منابع گسترده در آفریقا و وجود فناوری و دانش بهره‌برداری این معادن در ایران را، از ظرفیت‌های متقابل و مکمل دو طرف توصیف کرد و افزود: امروز متخصصان ایرانی توانمندی ساخت پالایشگاه و نیروگاه‌های پیشرفته را دارند و این ظرفیت مهمی برای گسترش همکاری‌های فیمابین ایران و کشورهای آفریقایی است.

موانع شناسایی و رفع شود
رئیس جمهور گام بعدی در زمینه گسترش روابط دو طرف را شناخت موانع پیش‌رو و تلاش برای رفع آنها دانست و در این رابطه خواستار تمهید زیرساخت‌های لازم برای گسترش روابط از جمله توسعه و تقویت خطوط کشتیرانی، خطوط هوایی و رفع مشکلات نقل و انتقالات مالی و پولی از زمینه‌های ضروری برای گسترش روابط و همکاری‌ها میان دو طرف شد.
آیت‌الله رئیسی با بیان اینکه لازم است برای توسعه روابط با هر یک از کشورهای آفریقا، برنامه متناسب تهیه و عملیاتی شود، به گزارش و برنامه وزارت صمت برای رفع موانع موجود تا اجلاس سال آینده اشاره کرد و گفت: یک‌سال زمان برای رفع این مشکلات زمانی بسیار طولانی است و باید تلاش کنید موانع موجود نهایتاً در مدت 3 ماه برطرف شود.
وی شرط سوم گسترش همکاری‌های ایران و کشورهای آفریقایی را پیگیری مجدانه برشمرد و تأکید کرد: هدف‌گذاری یک میلیارد دلاری برای همکاری‌های اقتصادی ایران و آفریقا در یک سال آینده متناسب با ظرفیت‌های موجود نیست و حتماً باید به سمت هدف 10 برابری حجم همکاری‌های اقتصادی حرکت کنیم.
آیت‌الله رئیسی با اشاره به استقبال کشورهای آفریقایی از محصولات شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی و نیز تمایل زیاد این کشورها به ارتباط با ایران، ابراز امیدواری کرد این نشست منشأ تصمیم‌سازی‌های مؤثری برای ارتقای اقتصاد مکمل میان ایران و آفریقا باشد.

دیدار سران آفریقایی با آیت‌الله رئیسی
در حاشیه دومین اجلاس بین‌المللی ایران و آفریقا «کنستانتینو چیونگا» معاون رئیس جمهور زیمبابوه و «کیلم دو تامبلا» نخست‌وزیر بورکینافاسو با آیت‌الله رئیسی دیدار و گفت‌و‌گو کردند. رئیس جمهور در دیدار معاون رئیس جمهور زیمبابوه، نگاه جمهوری اسلامی ایران به آفریقا را نگاهی راهبردی و مبتنی بر منافع جمعی دانست و با اشاره به روابط بسیار خوب ایران و زیمبابوه، بر عزم مسئولان عالی دو کشور برای گسترش و ارتقای سطح همکاری‌ها تأکید کرد. آیت‌الله رئیسی بازدید از نمایشگاه اکسپو را فرصتی برای آشنایی مسئولان قاره آفریقا با ظرفیت‌های ایران دانست و بر آمادگی ایران برای تبادل این ظرفیت‌ها تأکید کرد. «کنستانتینو چیونگا» هم سیاست ایران در قبال کشورهای آفریقایی را اصولی و اطمینان‌بخش عنوان کرد و خواستار گسترش تعاملات و همکاری‌های تجاری و اقتصادی بیشتر با ایران بر پایه این روابط نزدیک و قدیمی شد. معاون رئیس جمهور زیمبابوه همچنین با اشاره به سفر سال گذشته آیت‌الله رئیسی به این کشور از اجرایی شدن بخشی از این توافقات خبر داد. آیت‌الله رئیسی در دیدار نخست‌وزیر بورکینافاسو بر ضرورت تسریع در ایجاد سازکارهای تقویت روابط دو کشور از جمله فعال‌سازی کمیسیون مشترک دو کشور تأکید کرد.
نخست‌وزیر بورکینافاسو هم ضمن محکومیت اقدام تروریستی رژیم صهیونیستی در حمله به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در دمشق، گفت: بر خلاف تبلیغات غربی‌ها ایران کشوری مستقل، در حال توسعه و پیشرفته است که بر جذابیت‌های این کشور برای توسعه و تقویت روابط در همه زمینه‌ها افزوده است. «کیلم دو تامبلا» بر علاقه‌مندی کشورش برای گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های زیرساختی، ارتباطاتی، معادن، کشاورزی، دامپروری، حمل و نقل، علمی و فرهنگی، دانش‌بنیان و انرژی تأکید کرد.