امیر عبدالحسینی
کیوریتور
ارشد ایران
در شصتمین دوسالانه
هنر و نیز

«هنرمند به جای همه آنان سخن می‌گوید که قادر به سخن گفتن نیستند.» این کلام آندره تارکوفسکی سینماگر نامدار روس است که هنرمند را به مثابه یک پیامبر می‌دانست؛ چرا که هنرمند «زیبایی» را همراه با آیین‌های اخلاقی می‌آفریند.
 اما آنجا که هنرمند قادر به سخن گفتن نیست تکلیف چه خواهد بود؟ آنجا که موضوع بزرگتر از توان و داشته‌های هنرمند است چه باید کرد؟ فرض کنید نویسنده‌ای، نقاشی یا فیلمسازی بخواهد عظمت و اندوه و ایثار مردم غزه را بیان کند. چنین چیزی شدنی است؟ هنرمند و نویسنده هر چه بکوشد نمی‌تواند اقیانوس این واقعه را آنگونه که رقم خورده در ظرف هنر و کلام بریزد. با این همه آموزه‌های ما تعریفی جامع‌تر از هنر ارائه می‌دهد و افعال بلند مرتبه‌ای را برابر با هنر می‌داند. در آرمان شهر فلاسفه غرب و شرق و نگاه فیلسوفان اسلامی هنری ارزشمند است که فضایل والا به همراه داشته باشد و این فضایل همان است که در شهادت این نظر کرده‌های بهشت خداوند به زیباترین شکل نمایان شده است.
آیا در شهادت هزاران کودک معصوم غزه چیزی جز این دیده می‌شود که به «والایی» رسیده‌اند؟ این همان تفاوت «امر جمیل» و «امر جلیل» و به تعبیری «هنر زیبا» و «هنر والا» است که در اندیشه فلاسفه‌ای چون لیوتار مطرح شده است.
از سخن این اندیشه‌گر قرن بیستم چنین برمی‌آید که وقایعی وجود دارد که احساس و ادراک می‌شود اما قابل بیان نیست. وظیفه هنرمند بازنمایی آن موقعیت است.
این نظریه توصیف تجربه‌های نامتناهی مانند، ایمان، امید، شکوه، شگفتی، ستایش، هراس، مرگ و... را شامل می‌شود و به امور فراموش ناشدنی تاب نیاوردنی و از همه مهم‌تر تفکر برانگیز اشاره دارد. از نظر «لیوتار» امر والا در نمایش امور نمایش‌ناپذیر معنا می‌یابد و به تصویرگری نوعی از احساس می‌پردازد که تخیل انسان قادر به درک عظمت و قدرت آن نیست.
 از این منظر است که هنر نقاشان صاحبنامی چون مرتضی اسدی، کاظم چلیپا، غلامعلی طاهری، عبدالحمید قدیریان و مصطفی گودرزی اهمیت مضاعفی دارد و تجربه نابی از زیباشناختی «هنر والا» را به نمایش می‌گذارد.
 بازنمایی عنصر ناب هنری یکی از سه موضوعی است که «کاندینسکی» لازمه شکل‌گیری هر اثر هنری می‌داند.
این نقاش و نظریه‌پرداز هنر شرط دیگر را چنین می‌داند که هنرمند فرزند زمانه خودش باشد و اثر او بازتاب کاملی از تجربه‌هایش را منعکس کند. دارا بودن بیان و سبک فردی سومین خصوصیت اثر هنری از دیدگاه کاندینسکی است. سه ویژگی مهمی که در آثار این هنرمندان نقاش نمایان است تا تصویری از والایی را به کودکان غزه تقدیم و به آیندگان منتقل کند.