نقطه پایانی کریدور شمال- جنوب
خط تجارت ایران - روسیه در ریل جدید
محور ریلی رشت - آستارا با طول ۱۶۴ کیلومتر، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های ریلی کشور است که تاکنون عملیات اجرایی ۱۲ کیلومتر از سمت آستارا و
۱۰ کیلومتر از سمت رشت آغاز شده است؛ همچنین بنا شده با همکاری روسیه، بخش دیگری از تأمین مالی این پروژه انجام شود. اهمیت این پروژه و اولویت ساخت و تکمیل آن در این است که ریل رشت - آستارا، نقطه پایانی کریدور شمال - جنوب در شمال کشور است که تقاضای بالایی برای انتقال بار بخصوص از سمت روسیه دارد.
سال گذشته در حاشیه نشست سه‌جانبه ایران، هند و روسیه که در تهران برگزار شد، قرارداد اجرایی پروژه رشت - آستارا میان دو کشور ایران و روسیه به امضا رسید تا بدین‌ترتیب طراحی این پروژه تا پایان سال ۲۰۲۳ میلادی انجام شده و عملیات اجرایی آن نیز قرار بود اوایل سال ۲۰۲۴ میلادی آغاز شود اما اجرای پروژه با تأخیر همراه بود. اکنون در جریان دیدار سفیر ایران در روسیه با معاون وزیر حمل‌ونقل این کشور اعلام شد که تدوین قرارداد اجرایی موافقتنامه ساخت راه‌آهن رشت - آستارا مراحل نهایی خود را طی می‌کند و بزودی می‌توان شاهد آغاز عملیات اجرایی این پروژه بود.
کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه در دیدار با معاون وزیر حمل‌ونقل این کشور، راهکارهای توسعه حمل و نقلی در چهارچوب کریدور شمال - جنوب را بررسی کردند و روند همکاری‌ها در خصوص ساخت راه‌آهن رشت - آستارا در چهارچوب گذرگاه بین‌المللی شمال - جنوب مورد بررسی قرار گرفت.
بر اساس اعلام کشتیرانی جمهوری اسلامی در این مذاکرات اعلام شد که تدوین قرارداد اجرایی موافقتنامه ساخت این قطعه از کریدور مراحل نهایی خود را طی می‌کند و بزودی می‌توان شاهد آغاز عملیات اجرایی این پروژه بود.
رشد ۴۰۰ درصدی حمل بار از شاخه شرقی کریدور شمال- جنوب
سرگئی پاولوف، قائم‌مقام راه‌آهن روسیه نیز که در این جلسه حضور داشت، اذعان کرد که حمل بار کانتینری از شاخه شرقی این کریدور از گمرکات «سرخس» و «اینچه‌برون» در سه ماهه نخست سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل از رشد ۴۰۰ درصدی برخوردار بود و مذاکرات با راه‌آهن ایران به منظور تعیین تعرفه برای حمل کود و زغال سنگ به مقاصد کشورهای ایران، امارات متحده عربی و هند در جریان است.
توسعه کریدورهای ترانزیتی برای رسیدن به جایگاه مناسب کشور در حمل‌ونقل بین‌المللی از جمله موضوعات مهم در سیاست‌های کلی حمل‌ونقل و قانون برنامه هفتم توسعه است و با توجه به اهمیت راه‌آهن رشت - آستارا به‌عنوان بخشی از کریدور ریلی شمال - جنوب و یکی از مهم‌ترین طرح‌های ترانزیتی و تحول‌زا در توسعه راه‌آهن، این پروژه در اولویت‌های اجرایی دولت قرار دارد.
همچنین پیش از این سید میعاد صالحی، مدیرعامل شرکت راه‌آهن- از برنامه‌ریزی برای حمل ریلی بار زغال سنگ از روسیه به هند در سال‌جاری خبر داده و با اشاره به دو مرز ریلی مشترک با ترکمنستان گفته بود: دو مرز سرخس و اینچه‌برون با گذر از کشورهای همسایه در نهایت به کشور چین متصل می‌شوند و از طرف دیگر نیز به همین ترتیب به روسیه متصل می‌شویم که در نتیجه می‌توان به‌صورت تمام ریلی، بار را به بندرعباس رساند.
یکی از پروژه‌های ریلی دیگر در مسیر کریدور شمال - جنوب، خط ریلی رشت - کاسپین است که قرار است در روزهای آینده به بهره‌برداری برسد. پروژه راه‌آهن رشت - کاسپین بخش اولیه از کریدور شمال - جنوب است و خلیج فارس را به دریای خزر متصل می‌کند که از مصوبات سفر رئیس‌جمهور در بهمن ماه ۱۴۰۰ به گیلان بود. اجرای این پروژه علاوه بر اهمیت در حمل‌ونقل داخلی، یک کریدور ریلی جدید برای صادرات و واردات کشور و همچنین ترانزیت کالا از مناطق شمالی کشور به خلیج فارس، آب‌های آزاد بین‌المللی و دیگر کشورهای همسایه ایران ایجاد می‌کند.
کریدور شمال- جنوب سه مسیر شامل دو مسیر زمینی و ریلی شرق و غرب دریای خزر و نیز مسیر ترکیبی زمینی دریایی؛ روسیه - دریای خزر – خلیج‌فارس و دریای عمان را شامل می‌شود. ظرفیت کریدور شمال- جنوب در افق سال 2030 میلادی 50 میلیون تن و در سال‌های میانی 10 تا 30 میلیون تن برآورد شده است.
مزیت اصلی و مهم‌تر کریدور شمال - جنوب این است که مسیرهای متداول ارسال کالا از هند به روسیه که از کانال سوئز عبور می‌کند، حدود ۱۴ هزار کیلومتر است اما طول کریدور شمال- جنوب نصف مسیر سوئز و 7 هزار کیلومتر است که بهره‌گیری از این ظرفیت، ۴۰ درصد زمان ترانزیت و ۳۰ درصد هزینه‌های حمل‌ونقل را برای کشورها و صاحبان بار کاهش می‌دهد که با تکمیل این کریدور، مهم‌ترین منفعت برای ایران افزایش ترانزیت و درآمدهای ارزی ناشی از آن است.