افزایش سهم ترانزیت ریلی به ۹.۱ درصد
رشد سهم ترانزیت ریلی به ۳۰ درصد کل ترانزیت در برنامه هفتم توسعه، پیش‌بینی شده است. براساس قانون، ترانزیت تا سال پایانی برنامه هفتم باید به ۵۰ میلیون تن برسد. آمار گمرک از میزان ترانزیت در سال گذشته نشان می‌دهد، در این سال ترانزیت به ۱۷.۵ میلیون تن رسیده است که نسبت به سال قبل از آن رشد ۳۶ درصدی دارد. از این میزان ترانزیت ۱.۶ میلیون تن سهم بخش ریلی بوده که ۹.۱ درصد کل ترانزیت می‌شود. برنامه هفتم توسعه سهم قابل توجهی را برای حمل و نقل ریلی و افزایش ترانزیت در بخش ریلی در نظر گرفته است. در حال حاضر حدود 90 درصد حمل بار زمینی جاده‌ای است؛ بنابراین احداث خطوط ریلی، توسعه زیرساخت‌ها و ناوگان زمینه‌ساز دستیابی به رشد ۳۰ درصدی حمل بار در بخش ریلی است.
فاصله با ترانزیت 10 میلیون تنی
توسعه نیافتگی ناوگان و زیرساخت‌های ریلی مهم‌ترین علت جاماندن این بخش حمل‌و‌نقل از برنامه‌های توسعه‌ای بویژه در بخش حمل بار است. میعاد صالحی، معاون وزیر راه و شهرسازی با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه بخش حمل بار و مسافر ریلی از طریق پرداخت یک درصد سهم دولت از فروش نفت به این بخش پیش‌بینی شده بود اما به گفته او این سهم پرداخت نشده است. در دو سال اخیر، تلاش دولت افزایش حمایت از تولید یا واردات لکوموتیو بوده است. به گفته مدیرعامل راه‌آهن شبکه ریلی کشور در دولت سیزدهم میزبان ۳۱ دستگاه لکوموتیو بازسازی شده و ۴۵ دستگاه لکوموتیو جدید بوده است.
یکی از کشورهای هدف در ترانزیت ریلی کشور روسیه است. عبور ۱۰ میلیون تنی بار روسیه از کریدور شمال- جنوب محور برنامه رشد ترانزیت ریلی است. کریدور شمال- جنوب ایران توانسته ترانزیت ریلی روسیه را افزایش دهد و تنوع بخشی محصولات ترانزیتی از روسیه نیز اتفاق افتاده است. با همه این اقدام‌ها ترانزیت ریلی در سال ١۴٠٢ به یک میلیون و ۶۰۰ هزار تن رسید که هنوز با ترانزیت ۱۰ میلیون تنی فاصله دارد.
سال گذشته ۲۳۲ کیلومتر راه‌آهن در کشور احداث شد که عمدتاً مربوط به اتصال شهرها به شبکه سراسری بود و اتصال ریلی ترانزیتی به‌خصوص در کریدور شمال- جنوب همچنان در حال تکمیل است.
سال گذشته توافقنامه‌های مختلفی میان ایران و کشورهای منطقه برای تسهیل عبور بار ریلی امضا شد. براساس این توافقنامه‌ها که بیشتر آن با کشورهای آسیای میانه و حاشیه خزر به امضا رسید، بازگشایی کریدورهای مشترک مرزی و همچنین یکسان‌سازی قوانین گمرکی و رفع موانع عبور بار از کشور مورد تأکید قرار گرفته است. افزایش سرعت سیر قطارهای باری و سرعت سیر بازرگانی نیز بخشی از برنامه رشد ترانزیت در حوزه ریلی است.
در حال حاضر سرعت سیر قطاری مسافری ١۴٠ کیلومتر وسرعت ناوگان باری ۶٠ کیلومتر است که سرعت سیر بازرگانی متفاوت از این است. بار ممکن است به هر دلیلی در بخش ریلی با تأخیر در بارگیری یا تخلیه بار مواجه شود که این باعث پایین آمدن سرعت سیر بازرگانی می‌شود. افزایش سرعت سیر بازرگانی به عوامل مختلفی وابسته است که تشکیل زنجیره لجستیک و توسعه این مراکز برای برنامه‌ریزی از زمان حمل تا تخلیه و انتقال بار به دست مشتری را در بر می‌گیرد. به گفته معاون وزیر راه و شهرسازی، برای بالا بردن سرعت بازرگانی راه‌آهن اقدام‌هایی انجام شده است از جمله تمرکز روی مراکز لجستیکی و تخلیه و بارگیری که نمونه آن راه‌اندازی بنادر خشک است.
با توجه به شعار سال مبنی بر تکیه بر مشارکت‌های مردمی، تسهیل ورود بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری در بخش ریلی، به گفته فعالان حوزه حمل و نقل می‌تواند اهداف توسعه صنعت ریلی و ترانزیت در این بخش را با سرعت بهتری به پیش ببرد.