یاسمن صادق شیرازی
خبرنگار

 برداشت بی رویه و غیر اصولی بخش قابل توجهی از گونه های
 گیاهان دارویی در کشور زنگ خطر را به صدا درآورده است. کارشناسان هشدار می‌دهند برخی از سودجویان تنها برای کسب سود بیشتر تیشه به ریشه خیلی از گیاهان دارویی می‌زنند. به طوریکه با برداشت بی‌رویه آنها شرایط را برای نابودی پوشش گیاهی در مناطقی که دارای این گیاهان هستند، فراهم می‌کنند. تخریب طبیعت و برداشت بی‌رویه و غیر اصولی گیاهان نایاب می‌تواند علاوه بر تخریب مراتع باعث انقراض برخی از گیاهان و کاهش تنوع زیستی در کشور شود. موضوعی که ترحم بهزاد، مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در گفت‌و‌گو با روزنامه ایران آن را تأیید می‌کند و نسبت به آن هشدار می‌دهد.
او با اشاره به اینکه بیش از ۲۳۰۰ گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، صنعتی، خوراکی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی- بهداشتی هستند، می‌گوید: درحال حاضر یکی از مهم‌ترین مسائلی که در سازمان منابع طبیعی دنبال می‌کنیم جلوگیری از برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی است. متأسفانه برخی برای سودجویی و حتی مصارف شخصی اقدام به برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی می‌کنند که در آینده باعث کاهش تراکم این گونه‌ها خواهد شد.
 مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، گیاهان دارویی را از مهم‌ترین ذخایر کشور می‌داند و می‌گوید: بیش از 52 درصد کشور ما را مرتع تشکیل می‌دهد که در این محدوده نزدیک به 8660 گونه گیاهی رشد می‌کند. این گونه‌ها از لحاظ پایداری سرزمینی از مهم‌ترین ذخایر کشور محسوب می‌شوند. البته شرایط مساعد کشورمان برای رشد این گونه‌ها را نباید نادیده گرفت. ایران دارای ۱۱ اقلیم از ۱۳ اقلیم شناخته شده جهانی است و برای همین است که این موضوع دلیل معروفیت گیاهان دارویی ایران در جهان است.
گیاهان دارویی و معطر عمیقاً با هویت هر سرزمینی در ارتباط هستند و ذاتاً حفظ این تنوع زیستی یعنی امانتداری در قبال هویت کشورمان. این تنوع اکولوژیکی و جغرافیایی ایران، گنجینه‌ای از گیاهان دارویی کمیاب و ارزشمند را در رویشگاه‌های طبیعی به ارمغان آورده است.
بهزاد با اشاره به برداشت گیاهان خوراکی مثل کنگر و کرفس کوهی در فصل بهار نسبت به برداشت بی‌رویه آنها هشدار می‌دهد و تأکید می‌کند: برداشت‌های بی‌رویه مربوط به منطقه یا زمان خاصی نمی‌شود و در هر زمان از سال اتفاق می‌افتد. در این راستا یگان حفاظت سازمان با جدیت این موضوع را پیگیری می‌کند؛ چرا که اگر کسی بدون مجوز کل گیاه را و حتی ریشه را برداشت کند، هم به اکوسیستم مرتعی آسیب می‌رساند هم تنوع زیستی را از بین می‌برد هم موجب تخریب منابع می‌شود و خسارات و ضرر و زیان زیادی را به نسل‌های فعلی و آتی می‌زند و موجب انقراض گونه‌های مختلف شده و حیات را از بین می‌برد.
وی درباره اقدامات منابع طبیعی برای جلوگیری از این اتفاق می‌گوید: ما در خصوص حفظ گیاهان، چهارچوبی به نام سیاست گیاهان دارویی داریم که در ۲۵ دی‌ماه ۱۴۰۲ آخرین اصلاحیه را در این خصوص ارسال کردیم که نحوه برداشت، نحوه احیای قارچ‌ها و گیاهان مرتعی چگونه صورت بگیرد، نحوه بهره‌برداری به چه شکلی انجام بشود و در چه چهارچوبی این کار انجام شود. بهزاد ادامه می‌دهد: در این خصوص چهارچوب‌هایی را مشخص کرده‌ایم که هر نوع بهره‌برداری بدون توجه به طرح تصویب شده و بدون واریز بهره مالکانه و اخذ مجوز از اداره کل برای بهره‌برداری از نظر کارشناسی و سازمانی مردود است و مورد قبول نیست و فرد بر اساس ماده ۲۵ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز و سایر قوانین بازدارنده مورد پیگرد قانونی قرار می‌گیرد. مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور از تهیه و تصویب ۱۵۲۹ فقره طرح مرتع‌داری به مساحت نزدیک به 6 میلیون هکتار خبر و هشدار می‌دهد: اگر کسانی خلاف این بهره‌برداری کنند، برخورد قانونی با آنها صورت خواهد گرفت.
وی از وجود 2760 گونه انحصاری در ایران خبر می‌دهد و می‌گوید: حدود یک میلیون خانوار روستایی و عشایری به بهره‌برداری از این مراتع وابسته هستند و برای هر یک از این بهره برداری‌ها باید ملاحظات ما صورت بگیرد. تحقیقات نشان داده که بیش از 2 هزار و 300 گونه از گیاهان کشور دارای خواص دارویی، صنعتی، خوراکی، عطری، ادویه‌ای و آرایشی- بهداشتی است و از این تعداد 2 هزار و 760 گونه منحصر به فرد و در سرزمین ایران رویش دارد و به عنوان یک ظرفیت انحصاری در کشور محسوب می‌شوند. این گیاهان انحصاری، برخی گونه‌های گیاهی نادر هستند که رویشگاه آنها به یک یا چند رویشگاه کوچک محدود می‌شود. برخی گیاهان نیز نیمه انحصاری هستند که علاوه بر ایران تنها در یک یا دو کشور دیگر پراکنش دارند. در مجموع طبق آخرین اطلاعات، در ایران 2 هزار و 957 گونه گیاهی انحصاری و نیمه انحصاری وجود دارد که حدود ۳۰ درصد از کل گونه‌های گیاهی کشور را شامل می‌شود. حفظ گونه‌های گیاهی نادر، انحصاری و نیمه انحصاری از اهمیت بسیار برخوردار است، زیرا در صورتی که این گونه‌ها در رویشگاه‌های محدودشان از بین بروند، برای همیشه از فهرست گیاهان جهان حذف می‌شوند و تنوع زیستی جهان کاهش می‌یابد.