گمرک ایران با هدف تحلیل واقع‌بینانه و شفاف، ۴۰ نکته و شاخص آماری تجارت خارجی کشور در سال ۱۴۰۲ را اعلام کرد که براساس آن بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران با لحاظ مجموع مبادلات بدون نفت (۳۲.۴ میلیارد دلار)، چین است.
محمد رضوانی فر معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران با اشاره به اهمیت این گزارش اعلام کرد: نخستین بار است که چنین گزارشی با در نظر گرفتن ۴۰ شاخص مهم و تأثیرگذار از وضعیت تجارت خارجی کشور در یکسال گذشته ارائه می‌شود تا صاحبنظران اقتصادی، منتقدان، تحلیلگران، فعالان حوزه کسب و کار و تجارت، تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان در فضایی شفاف و روشن موضوعات مرتبط با حوزه تجارت خارجی را تحلیل کنند.
بنابراین گزارش، روند مبادلات تجاری کشور، واردات خودروی سواری نو، کشنده‌ها، شمش طلا، گوشی تلفن‌همراه، محصولات پتروشیمی، اقلام عمده کالاهای وارداتی و صادراتی و کالاهای اساسی، کشورهای عمده مقاصد صادراتی و طرف معامله واردات، تراز تجاری کشور بدون نفت و با احتساب نفت، صادرات فرش‌ و ترانزیت خارجی از عمده‌ترین مواردی است که در۴۰ نکته جمع‌بندی و در گزارش معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل گمرک ایران به صورت مختصر به آنها پرداخته شده است. رضوانی‌فر، شاخص‌های مهم آماری تجارت خارجی کشور در سال گذشته را در۴۰ نکته بیان کرد.
صادرات نفت در سال گذشته 
۸.۶ درصد رشد داشت
نکته ۱- صادرات ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ بدون احتساب صادرات برق، نفت، خدمات فنی مهندسی و تجارت‌چمدانی ۴۹.۴ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال قبل از آن ۸.۹ درصد کاهش داشته است.
نکته ۲- صادرات نفت در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲، به میزان ۳۵.۹ میلیارد دلار بوده که نسبت به سال ۱۴۰۱ رشدی ۸.۶ درصدی داشته است.
نکته ۳- صادرات خدمات فنی مهندسی در سال ۱۴۰۲ به ۱.۳ میلیارد دلار بالغ شده که نسبت به سال ۱۴۰۱ تغییر نداشته است. (این آمار شامل خدمات فنی مهندسی دارای قرارداد است).
نکته ۴- صادرات از محل تجارت چمدانی به ۳۰۰ میلیون دلار بالغ شده که نسبت به سال قبل از آن رشدی ۹۰ درصدی داشته است. (در کنار مبادلات تجاری با کشورهای عضو CIS از طریق گمرکات آستارا، باجگیران، پلدشت، دوغارون، سرخس، سرو، لطف آباد و نوردوز در این رویه فعال هستند.)
نکته ۵- مجموع صادرات کشور با احتساب نفت، برق، تجارت چمدانی ۸۶.۹ میلیارد دلار بوده است.
نکته ۶- مجموع واردات کشور (بدون احتساب شمش طلای استاندارد) ۶۴.۳ میلیارد دلار بوده است که رشد ۶.۷ درصدی نسبت به سال قبل از آن دارد.
 
۳۰ تن شمش طلا وارد کشور شد
نکته ۷- در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ بیش از ۳۰ تن شمش طلای استاندارد به ارزش ۱.۹ میلیارد دلار وارد کشور شده است که در خصوص لحاظ کردن آن در زمره واردات کشور این ملاحظه را باید در نظر داشت که عملاً از طریق واردات شمش طلای استاندارد (۳ درصد کل واردات کشور) وجوه حاصل از صادرات به کشور بازگشته است.
نکته ۸- کل واردات کشور با احتساب همه اقلام به علاوه شمش طلای استاندارد به ۶۶.۳ میلیارد دلار رسیده است.
 
۲۰ میلیارد دلار مازاد تجارت خارجی
نکته ۹- در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲ با احتساب صادرات نفت خام، خدمات فنی مهندسی و برق شاهد بالغ بر ۲۰.۶ میلیارد دلار مازاد تجارت خارجی هستیم.
نکته ۱۰- در ۱۲ ماهه سال ۱۴۰۲ بدون احتساب نفت خام، خدمات فنی و مهندسی و برق حدود ۱۶.۸ میلیارد دلار کسری تجارت خارجی داشته‌ایم.
نکته ۱۱- حجم تجارت خارجی کشور در سال ۱۴۰۲ (مجموع واردات و صادرات کلیه اقلام) به ۱۵۳ میلیارد دلار رسیده است که نسبت به سال ۱۴۰۱ رشدی ۲.۶ درصدی داشته است.
نکته ۱۲- وزن صادرات (بدون نفت خام) به حدود ۱۳۶.۴ میلیون تن بالغ شد که رشدی ۹.۸ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ داشته است.
نکته ۱۳- صادرات کالاهای پتروشیمی در سال ۱۴۰۲ به میزان ۴۸.۸ میلیون تن به ارزش ۱۹.۴ میلیارد دلار بوده است که کاهش ۲۸.۶ درصدی در ارزش را شاهد بوده است که ناشی از کاهش قیمت متوسط اقلام صادراتی پتروشیمی از ۴۹۶ دلار در سال ۱۴۰۱ به ۳۹۸ دلار در سال ۱۴۰۲ بوده است.
 
چرا ارزش صادرات محصولات پتروشیمی کم شد؟
نکته ۱۴- متوسط قیمت اقلام صادراتی پتروشیمی در سال ۱۴۰۲ حدود ۳۹۸ دلار بوده که نسبت به عدد ۴۹۶ دلاری سال ۱۴۰۱ متوسط قیمت کاهشی ۹۸ دلاری حدود ۲۰ درصدی داشته است. به تعبیری اگر حجم صادر شده در سال ۱۴۰۲ با متوسط قیمت سال ۱۴۰۱ صورت می‌گرفت ارزش صادرات اقلام پتروشیمی بجای ۱۹ میلیارد دلار به ۲۴ میلیارد دلار بالغ می‌شود.
نکته ۱۵- در بین ۱۰ قلم کالاهای صادراتی بیشترین رشد ارزش متعلق به گازهای نفتی (۶۳ درصد)، سنگ‌آهن (۶۲.۵ درصد) و قیر (۲۲ درصد) بوده است.
نکته ۱۶- بین ۱۰ قلم عمده کالاهای صادراتی بیشترین کاهش در ارزش به ترتیب متعلق بوده به گاز طبیعی مایع شده (۵۹ درصد) پروپان مایع شده (۱۹ درصد) و بوتان مایع شده (۶ درصد).
نکته ۱۷- متوسط ارزش هر تن کالاهای صادراتی ۳۶۲ دلار بوده که کاهش ۱۷ درصدی نسبت به‌ سال ۱۴۰۱ داشته است.
نکته ۱۸- وزن واردات با حدود ۳۹ میلیون تن شاهد افزایش ۴.۴ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ بوده است.
نکته ۱۹- بیشترین افزایش از لحاظ ارزش در کالاهای وارداتی به ترتیب متعلق است به شمش طلای استاندارد (البته با لحاظ کردن نکته ۷)، تراکتور ۹۳ درصد رشد و قطعات منفصله برای تولید خودروی سواری با رشدی ۷۸ درصدی. (در کد تعرفه ۹۸۸۷۰۳۱۲)
 
کاهش ۵۰.۴ درصدی واردات گندم 
در سال گذشته
نکته ۲۰- بین ۱۰ قلم کالای وارداتی بیشترین کاهش به لحاظ ارزش به ترتیب متعلق بوده است به گندم ۵۰.۴ درصد، برنج ۴۲.۶ درصد و دانه سویا با ۲۴.۳ درصد کاهش نسبت به سال ۱۴۰۱.
نکته ۲۱- اقلام اساسی شامل ذرت دامی، دانه سویا، برنج، روغن دانه آفتابگردان، کنجاله سویا و گندم موجود در فهرست ۱۰ قلم اول کالاهای وارداتی در مجموع از نظر وزنی ۴۸.۶ درصد و از نظر ارزشی ۱۵.۴ درصد از کل واردات کشور بوده است.
 
سهم کالای اساسی 
از کل ارزش واردات ۲۹.۴ درصد است
نکته ۲۲- میزان واردات ۲۵ قلم کالای اساسی در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲ بالغ بر ۲۴.۷ میلیون تن و به ارزش ۱۹.۵ میلیارد دلار بود که ۶۳.۴ درصد از وزن و ۲۹.۴ درصد از ارزش کل واردات را به خود اختصاص داده‌اند.
نکته ۲۳- بین اقلام اساسی وارداتی اگر صرفاً اقلام خوراکی را لحاظ کنیم به اعداد جالب ۲۳.۵ میلیون تن (۶۰ درصد از کل واردات کشور از لحاظ وزن) به ارزش ۱۴.۳ میلیارد دلار (۲۲ درصد از کل واردات کشور از لحاظ ارزش) می‌رسیم.
نکته ۲۴- متوسط ارزش گمرکی هر تن کالای وارداتی ۱۶۹۷ دلار بوده که نسبت به رقم ۱۶۱۴ دلار در سال ۱۴۰۱ رشدی ۵ درصدی داشته است.
 
۲۲۴ میلیون دلار خودرو 
وارد کشور شد
نکته ۲۵- واردات خودروی سواری نو (ذیل تعرفه ۸۷۰۳) بالغ بر ۱۱ هزار و ۲۳۶ دستگاه به ارزش ۲۲۴ میلیون دلار بوده است.
نکته ۲۶- واردات گوشی تلفن همراه در همه انواع (تعرفه‌های ۸۵۱۷۱۲۱۰، ۸۵۱۷۱۳۹۰، ۸۵۱۷۱۲۲۰، ۸۵۱۷۱۴۲۰) در دو رویه تجاری و مسافری ۱۴.۷ میلیون دستگاه به ارزش ۳.۲ میلیارد دلار بوده است.
نکته ۲۷- آمار واردات قطعی کشنده (کامیون) حدود ۶هزار و ۵۰۰ دستگاه به ارزش ۸۵۰ میلیون دلار بوده است.
نکته ۲۸- واردات اجزا و قطعات موتورسیکلت به وزن ۹۱ هزار تن حدود ۷۸۲ میلیون دلار بوده است.
نکته ۲۹- واردات اجزا و قطعات خودرو به وزن ۶۴۳ هزار تن حدود ۶ میلیارد دلار بوده است.
نکته ۳۰- بالاترین حجم مبادلات تجاری (جمع واردات و صادرات) بدون نفت به ترتیب در گمرکات استان‌های هرمزگان (۳۴ میلیارد دلار ۲۹ درصد کل مبادلات تجاری کشور از حیث ارزش)، تهران (۱۵.۴ میلیارد دلار ۱۴ درصد کل مبادلات تجاری کشور از حیث ارزش) و خوزستان (۱۵.۱ میلیارد دلار ۱۳ درصد کل مبادلات تجاری کشور از حیث ارزش) بوده است.
نکته ۳۱- از نظر ارزش صادراتی، گمرکات استان‌های هرمزگان، بوشهر، خوزستان، کرمانشاه، آذربایجان‌غربی و تهران در صدر جدول هستند و از نظر ارزش وارداتی، گمرکات استان‌های هرمزگان، تهران، خوزستان، کرمان، بوشهر و مازندران در صدر بوده‌اند.
 
بزرگ‌ترین مقاصد تجاری در سال ۱۴۰۲
نکته ۳۲- بزرگ‌ترین مقاصد تجاری در سال ۱۴۰۲ عبارت بودند از: چین (۱۳.۹ میلیارد دلار)، عراق (۹.۲ میلیارد دلار)، امارات متحده عربی (۶.۶ میلیارد دلار) ترکیه (۴.۲ میلیارد دلار) و هند (۲.۲ میلیارد دلار). این ۵ کشور در مجموع سهمی حدود ۷۴.۵ درصدی از نظر وزن و ۷۳ درصدی از نظر ارزش به خود اختصاص داده است.
نکته ۳۳- بزرگ‌ترین مبادی واردات (کشورهای طرف معامله واردات) به ترتیب امارات متحده عربی ( ۲۰.۸ میلیارد دلار)، چین (۱۸.۵ میلیارد دلار)، ترکیه (۷.۵ میلیارد دلار)، آلمان (۲.۲ میلیارد دلار) و هند (۱.۹ میلیارد دلار) بوده است. این ۵ کشور در مجموع از نظر وزن حدود ۶۵ درصد و از نظر ارزش ۷۷ درصد از کل واردات کشور را به خود اختصاص داده‌اند.
نکته ۳۴- مجموع تجارت با ۱۵ کشور همسایه در سال ۱۴۰۲ به حدود ۶۰.۸ میلیارد دلار بالغ شده است که رشدی ۱.۴ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ داشته که شامل ۲۸.۳ میلیارد دلار صادرات به ۱۵ کشور و ۳۲.۵ میلیارد دلار واردات از ۱۵ کشور بوده است.
 
چین بزرگ‌ترین شریک تجاری ایران
نکته ۳۵- بزرگ‌ترین شریک تجاری کشور با لحاظ کردن مجموع مبادلات (واردات و صادرات) بدون نفت به ترتیب عبارتنداز: چین (مجموع ۳۲.۴ میلیارد دلار)، امارات متحده عربی (۲۷.۴ میلیارد دلار)، ترکیه (۱۱.۷ میلیارد دلار) و عراق (۹.۸ میلیارد دلار).
نکته ۳۶- تراز تجاری کشور بدون نفت با چین، امارات و ترکیه منفی و با عراق مثبت است.
نکته ۳۷- در سال ۱۴۰۲ برای واردات قطعات منفصله خودرو در تمامی کد تعرفه‌ها (۶ میلیارد دلار)، اجزا و قطعات موتورسیکلت (۷۸۲ میلیارد دلار)، کشنده (۸۵۰ میلیون دلار)، خودروی سواری نو (۲۲۴ میلیون دلار)، اتوبوس (۲۵میلیون دلار) و آمبولانس و... مجموعاً ۸.۲ میلیارد دلارمنابع ارزی کشور صرف شده است.
 
ترانزیت خارجی کشور 
به ۱۷.۸ میلیون تن رسید
نکته ۳۸- ترانزیت خارجی کشور در ۱۲ ماهه ۱۴۰۲ حدود ۱۷.۸ میلیون تن بوده است که رشدی ۳۶.۵ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ داشته است.
نکته ۳۹- بیشترین رشد ترانزیت خارجی در گمرکات پرویزخان، آستارا، باشماق و سرخس بوده است.
نکته ۴۰- صادرات فرش دستباف ایران از رکورد ۲ میلیارد دلاری سالانه خود در دهه هفتاد و میانگین نیم میلیارد دلاری در سال در ۱۰ سال پیش از تحریم‌های ظالمانه امریکا به کمتر از ۵۰ میلیون دلار در سال ۱۴۰۲ رسیده است.